Samuel Dambrowski

Z Wikipedii

Samuel Dambrowski (ur. w 1577 r. w Pogorzeli, zm. 15 lipca 1625 r. w Wilnie) - polski duchowny ewangelicki, pisarz religijny.

Urodzony w Pogorzeli w Wielkopolsce jako syn miejscowego duchownego ewangelickiego i konseniora poznańskiego Piotra Dambrowskiego (zw. Petrus Dresnensis). Być może rodzina wywodziła się z Czech. Uczęszczał do protestanckiego gimazjum akademickiego w Toruniu, następnie studiował teologię i filozofię na uniwersytetach w Królewcu i Wittenberdze. Od 1600 r. był polskim kaznodzieją luterańskim w Poznaniu i 12 lipca 1607 r. na synodzie w Miłosławiu został superintendentem zborów wielkopolskich. Prowadził polemikę z antytrynitarzami w Śmiglu. Wskutek złej atmosfery spowodowanej nasilaniem się kontrreformacji, co doprowadziło do napadów tłumów i niszczenia kościoła w latach 1604 i 1614, po ostatecznym zniszczeniu świątyń ewangelickich w Poznaniu w 1616 r. i zakazie odprawiania nabożeństw, przeniósł się do Wilna, gdzie został polskim kaznodzieją oraz superintendentem zborów litewskich i żmudzkich (według niektórych badaczy miał się tam przenieść rok wcześniej).

Wydał modlitewnik Lekarstwo duszne człowieka chrześcijańskiego w chorobie (Gdańsk 1611, Syców 1880; jeszcze w 1883 r. wydany w Lipsku w języku niem.), zbiór pieśni Raj duszny (Toruń 1623), przetłumaczył z niemieckiego katechizm Marcina Lutra, zgodnie ze zwyczajem epoki ogłaszał drukiem kazania pogrzebowe (sporadycznie również w języku niemieckim). Jego najważniejszym dziełem jest obszerna Postylla chrześcijańska (Toruń, 1620-1621), wydana w ozdobnej drzeworytniczej szacie (głównie złożonej z rycin z końca XVI w.) kosztem Piotra Nonharda, starosty orańskiego, pod patronatem królewny Anny Wazówny. Docierała również do środowisk katolickich, a nawet obrastała w legendy, jak mówi podanie o nieudanej próbie spalenia egzemplarza w którymś z klasztorów. Po kilkudziesięciu latach nadal była poszukiwana i osiągała znaczne ceny, jednak mimo otrzymania przywileju króla Jana III Sobieskiego na druk w 1691 r., kolejne kosztowne wydanie toruńskie nie doszło do skutku. Już w mniejszym formacie, bez ilustracji i w zmodyfikowanej szacie językowej była - jako Kazania albo wykłady porządne... - wielokrotnie wznawiana (około 15 edycji) w latach 1728-1912(?), w Lipsku, Brzegu, Kwidzynie, Ełku, Królewcu i w Toruniu, stając się jako tzw. Dambrówka (czasem Dąbrówka) najpopularniejszą księgą religijną polskich ewangelików szczególnie na Śląsku i na Mazurach (a także pośród emigrantów, osiadłych m. in. na Syberii), znajdującą szerokie zastosowanie podczas nabożeństw domowych jeszcze w 1 poł. XX w.

Za swoją działalność duszpasterską był ostro atakowany przez obóz kontreformacyjny. Zmarł podczas zarazy i został pochowany na starym cmentarzu ewangelickim w Wilnie, dwukrotnie przenoszona płyta nagrobna prawdopodobnie zachowała się do dnia dzisiejszego. Jego pamięć jest nadal żywa wśród protestantów w Polsce, Czechach, na Litwie i Białorusi, a twórczość literacka jest przedmiotem badań naukowych. Niekiedy określany również jako Dąbrowski, Dąmbrowski, Dobrowski, Dambrovius. Inni Dambrowscy byli duchownymi ewangelicko-reformowanymi na Litwie (Ambroży i Krzysztof), ks. Maciej Dambrowski był w XVI w. polskim pastorem luterańskim w Gdańsku i Wilnie.

21 października 2007 uczczony został tablicą pamiątkową odsłoniętą obok ewangelickiego kościoła Łaski Bożej w Poznaniu (proj. Władysław Wróblewski).

[edytuj] Bibliografia

• Karol Estreicher, Bibliografia Polska, cz. 1, Kraków, Dr. UJ, 1870 (repr. Warszawa, WAiF, 1977)
• Karol Estreicher, Bibliografia Polska, t. 15, Kraków, Dr. UJ, 1897 (repr. Warszawa, WAiF, 1977)
• Karol Estreicher, Bibliografia Polska XIX stulecia. Lata 1881-1900, t. 1, Kraków, nakł. Spółki Księgarzy Polskich, 1906 (repr. Warszawa, WAiF, 1977); wyd. 2. t. 4, Kraków, Dr. UJ, 1966

• Edmund Bursche, Dambrowski, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 4, Warszawa, 1938
• Eduard Kneifel, Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen. Ein biographisches Pfarrerbuch mit einem Anhang, Eging, Niederbayern, Selbstverl. des Verf., 1967
• Jolanta Dworzaczkowa, Dąmbrowski Samuel, [w:] Wielkopolski słownik biograficzny, red. Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski, wyd. 2, Warszawa, Poznań, PWN, 1983, ISBN 83-01-02722-3
• Jan Szturc, Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI - XX wieku, Bielsko-Biała, Augustana, 1998, ISBN 83-85970-50-9
• Lidia Przymuszała, Struktura i pragmatyka postylli Samuela Dambrowskiego, Opole, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, 2003, ISBN 83-7395-017-6
• Jan Knieżyk, Życie i twórczość ks. B. Samuela Dambrowskiego, w tym obszerniejsze omówienie jego Postylli Chrześcijańskiej, "Słowo i Myśl. Przegląd ewangelicki", ISSN 08608482, 2007, nr 3 (96), nr 4 (97), nr 5 (98)
• Jerzy Domasłowski, Ksiądz Samuel Dambrowski (1577-1625), "Gazeta Wyborcza Poznań", 17.12.2007

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Lutheranica Alboruthena (jęz. pol.)
• Lutheranica Alboruthena (jęz. białorus.)
• Lutheranica Alboruthena (jęz. ros.)
• Historia parafii ewangelicko-augsburskiej w Wilnie (jęz. lit.)
• Kościół Augsburski w Wilnie (Kuj.-Pom. Bibliot. Cyfrowa)
• Modlitewnik ks. Samuela Dambrowskiego
• Fenomen żywotności "Dambrówki"
• Postylla Dambrowskiego
• Postylla w zbiorach wileńskich (jęz. lit.)
• Irena Voisé-Maćkiewicz, Materiał graficzny Postylli z r. 1620 (Kuj.-Pom. Bibliot. Cyfrowa)
• Kazanie pogrzebowe (Wlkp. Bibliot. Cyfrowa)