Rak kolczystokomórkowy skóry

Z Wikipedii

	Inne nowotwory złośliwe skóry
(carcinoma spinocellulare)
ICD-10:	C44
C44.0 Skóra wargi
C44.1 Skóra powieki, łącznie z kątem oka
C44.2 Skóra ucha i przewodu słuchowego zewnętrznego
C44.3 Skóra innych i nieokreślonych części twarzy
C44.4 Skóra owłosiona głowy i szyi
C44.5 Skóra tułowia
C44.6 Skóra kończyny górnej, łącznie z barkiem
C44.7 Skóra kończyny dolnej, łącznie z biodrem
C44.8 Zmiany przekraczające granice określone kodami
C44.9 Nowotwór złośliwy skóry, nie określony

Biopsja wysokozróżnicowanego raka kolczystokomórkowego jamy ustnej. Barwienie hematoksyliną-eozyną.

Rak kolczystokomórkowy skóry (łac. carcinoma spinocellulare, ang. squamous cell carcinoma, SCC) - nowotwór złośliwy skóry wywodzący się z komórek naskórka. Rokuje gorzej niż rak podstawnokomórkowy skóry, w przeciwieństwie do niego daje przerzuty, głównie do węzłów chłonnych, i odznacza się szybszym wzrostem. Nowotwór ten najczęściej powstaje na podłożu stanów przedrakowych, a czynnikami prowokujacymi nowotworzenie są drażnienie mechaniczne, ekspozycja na działanie środków chemicznych i na promieniowanie.

[edytuj] Epidemiologia

Rak kolczystokomórkowy jest drugim pod względem częstości występowania (po raku podstawnokomórkowym) nowotworem skóry i stanowi 20% wszystkich nowotworów skóry nie będacych czerniakami (nonmelanoma skin cancers). Jest częstszy u ludzi rasy białej niż u ludzi rasy czarnej i częstość zachorowań wzrasta z wiekiem: jest najczęstszym nowotworem starszych osób. Za wyjątkiem zmian zlokalizowanych na dolnej części goleni, jest częstszy u mężczyzn niż u kobiet. Wykazano też odwrotnie proporcjonalną zależność częstości występowania SCC od szerokości geograficznej: podwaja się ona co 8-10 stopni szerokości geograficznej osiągając najwyższą wartość na równiku. Uważa się ponadto, że w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci częstość występowania raka kolczystokomórkowego znacząco wzrosła.

[edytuj] Czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka mających istotne znaczenie w patogenezie raka kolczystokomórkowego skóry należą:

• ekspozycja na promieniowanie UV (UV-A, UV-B)
• ekspozycja na promieniowanie jonizujące
• genodermatozy
• albinizm skórno-oczny
• xeroderma pigmentosum
• infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (zwłaszcza typy HPV-6, HPV-11, HPV-16 i HPV-18)
• ekspozycja na karcynogeny chemiczne (arsen, dziegcie)
• żucie tytoniu i ziaren areki
• immunosupresja
• przeszczepy narządów
• białaczki i chłoniaki
• chroniczne drażnienie skóry
• przewlekłe choroby skóry
• zapalenia kości z powstawaniem przetok
• uszkodzenie porentgenowskie skóry (radiodermitis)
• rogowacenie słoneczne (starcze)
• rogowacenie chemiczne (arsenowe i smołowcowe)
• choroba Bowena
• erytroplazja Queyrata.

[edytuj] Objawy i przebieg

Rak kolczystokomórkowy wykazuje tendencje do powstawania ze zmian przedrakowych, takich jak keratosis solaris. Jego powierzchnia jest często złuszczona i owrzodziała.

Wczesny rak kolczystokomórkowy skóry (carcinoma in situ) ma postać ostro odgraniczonej czerwonej płytki. Zaawansowane zmiany skórne mają charakter wykwitów guzowatych, z hiperkeratozą (brodawkowatych) i niekiedy wrzodziejących. Charakterystyczny jest naciek podstawy i obwałowanie brzegów zmiany (ale nie jest to perełkowaty wał jak w BCC). Zmiany zlokalizowane są zwykle na pograniczu błon śluzowych i skóry (warga dolna, okolice oczodołów, nosa, narządów płciowych). Wyróżniamy dwa typy morfologiczne SCC:

• postać wrzodziejąca (SCC exulcerans) - charakteryzuje się głębokimi, drążącymi owrzodzeniami o twardych, wałowatych i nacieczonych brzegach;
• postać brodawkującą (SCC vegetans) - charakteryzuje się przeroslymi zmianami i mniejszym naciekaniem podstawy niż w postaci wrzodziejącej.
  

Przebieg zależy od pierwotnej lokalizacji nowotworu, od głębokości naciekania i od stopnia zróżnicowania w obrazie histologicznym. Nowotwory rozwijające się na pograniczu skóry i błon śluzowych prędzej dają przerzuty do węzłów chłonnych.

[edytuj] Rozpoznanie

Przy stwierdzeniu typowych zmian brodawkujących i wrzodziejących w charakterystycznej lokalizacji rozstrzygające jest badanie histologiczne. Badanie to umożliwia też określenie stopnia złośliwości nowotworu w zależności od procentowego udziału komórek atypowych.

[edytuj] Obraz histologiczny

W SCC komórki o wysokim stopniu atypii obecne są na całej grubości naskórka. Gdy zlokalizowane są ponad błoną podstawną naskórka jest to rak in situ, o naciekaniu mówi się gdy komórki przedostają się pod błone podstawną. Cytologicznie komórki nowotworowe mają obfitą "łuskowatą" cytoplazmę i duże, hiperchromatyczne jądra o kanciastych obrysach i wyraźnie widocznych jąderkach. W zależności od stopnia zaawansowania nowotworu mogą być obecne duże obszary rogowacenia bądź jedynie poronne rogowacenie (dyskeratosis). Mogą być obecne ogniska martwicy.

[edytuj] Różnicowanie

Do chorób skóry obrazem morfologicznym przypominających raka kolczystokomórkowego należą:

1. Rogowiak kolczystokomórkowy (keratoacanthoma),
2. Rak podstawnokomórkowy skóry (carcinoma basocellulare).

[edytuj] Leczenie

• Chirurgiczne usunięcie tkanki nowotworu (ewentualnie z przeszczepem)
• Głęboka krioterapia
• Radioterapia (niektóre postaci raków, zwłaszcza w lokalizacji na twarzy)
• Maść 5-fluorouracylowa
• Imiquimod (Aldara)
• Terapia fotodynamiczna (PDT).

[edytuj] Bibliografia

• Murad Alam, Desiree Ratner: Cutaneous Squamous-Cell Carcinoma New England Journal of Medicine 344:975-983 (2001)
• Stefania Jabłońska, Sławomir Majewski Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową PZWL 2005, ISBN 83-200-3367-5.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• SCC w DermNetNZ (en)
• Artykuł z eMedicine (en)
• SCC w DermAtlas (en)

Przeczytaj też zastrzeżenia dotyczące pojęć medycznych na Wikipedii!
Wikiprojekt: Nauki medyczne • Portal: Nauki medyczne