Progesteron
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
Progesteron (luteina) - steroidowy żeński hormon płciowy wytwarzany przez ciałko żółte i łożysko (w czasie ciąży). Najważniejszy hormon wydzielany przez gonady (jajniki i jądra).
Wydzielanie progesteronu wzrasta po owulacji, co
- przygotowuje błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja
- hamuje skurcze macicy
- wstrzymuje dojrzewanie pęcherzyków Graafa.
W warunkach fizjologicznych progesteron jest wytwarzany w zluteinizowanych komórkach ziarnistych ciałka żółtego jajnika, w zespólni kosmków łożyska od około 14-18 tygodnia ciąży, w warstwie pasmowatej i siatkowatej kory nadnerczy oraz w ośrodkowym układzie nerwowym. Ciałko żółte jajnika wytwarza progesteron w drugiej fazie cyklu płciowego w ilościach wzrastających od około 5 do 55 mg na dobę w 20-22 dniu cyklu i zmniejszających się do 27 dnia cyklu. Wydzielanie progesteronu przez ciałko żółte odbywa się pulsacyjnie.
Spis treści |
[edytuj] Znaczenie
Hormon ten umożliwia implantację zapłodnionego jaja w błonie śluzowej macicy i utrzymanie ciąży. Jeśli do ciąży nie dojdzie, wydzielanie progesteronu zmniejsza się i dochodzi do menstruacji. W przeciwnym wypadku progesteron zaczyna być wytwarzany także przez łożysko i do piątego miesiąca ciąży jego produkcja jest na tyle duża, że ciałko żółte nie jest niezbędne do dalszego utrzymania ciąży.
[edytuj] Działanie
W organizmie kobiety progesteron działa poprzez specyficzne receptory zlokalizowane m.in. w macicy, gruczołach sutkowych, OUN (ośrodkowy układ nerwowy) i przysadce mózgowej. Ludzki receptor dla progesteronu występuje jako dwie izoformy: PR-A i PR-B. PR-A może pełnić rolę zarówno inhibitora, jak i aktywatora transkrypcji, co tym samym umożliwia różne działania tkankowe.
Najważniejsze efekty oddziaływania progesteronu na narząd rodny to:
- ułatwianie owulacji, poprzez dokonywanie proteolizy ściany pęcherzyka Graafa;
- sekrecyjna przemiana endometrium, umożliwiająca implantację zapłodnionego jaja;
- hamowanie nadmiernego rozrostu endometrium pod wpływem działania estrogenów;
- cykliczne zmiany w nabłonku jajowodów, szyjki macicy i pochwy.
Progesteron działa synergistycznie z estrogenami na gruczoł sutkowy, pobudzając wzrost pęcherzyków gruczołowych i nabłonka przewodów oraz uczestnicząc w ekspresji receptorów niezbędnych do laktacji. Progesteron jest hormonem niezbędnym do utrzymania ciąży przez cały okres jej trwania:
- hamuje odpowiedź immunologiczną matki na antygeny płodu,
- jest substratem do produkcji gliko- i mineralokortykoidów płodu,
- inicjuje poród, znosi samoistną czynność skurczową ciężarnej macicy.
Inne metaboliczne efekty oddziaływania progesteronu to:
- podwyższanie temperatury ciała, stymulacja oddychania,
- obniżanie stężenia aminokwasów w surowicy,
- normalizacja poziomu glukozy w surowicy,
- działanie przeciwandrogenne, polegające na hamowaniu aktywności 5alfa reduktazy, przekształcającej testosteron w dihydrotestosteron.
Prekursorem progesteronu jest cholesterol syntetyzowany z acetylo-CoA oraz pochodzący z lipoprotein o niskiej gęstości frakcji (LDL). W błonie wewnętrznej mitochondriów cholesterol pod wpływem LH ulega konwersji do pregnenolonu, który jest bezpośrednim prekursorem progesteronu.
[edytuj] Metabolizm
Metabolizm progesteronu odbywa się głównie w wątrobie (gdzie około 90% hormonu podlega efektowi pierwszego przejścia), również w nerkach i w śladowych ilościach w innych narządach, np. w mięśniach. W wyniku redukcji w pozycji 5 beta w pierścieniu A powstają glukuroniany, które po uwolnieniu do krwi przechodzą do moczu, skąd głównie jako glukuronian pregnandiolu wydalane są na zewnątrz organizmu (50-60% metabolitów). W wyniku redukcji w pozycji 5 alfa powstaje w hepatocytach, jak i poza wątrobą, 5 alfa dihydroprogesteron, który po koniugacji z kwasem siarkowym jest wydzielany do żółci i wydalany z kałem (10% metabolitów).
Około 96-99% progesteronu występuje w postaci związanej z białka osocza - w około 50-54% z albuminami i w 43-48% z transkortyną. Stężenia progesteronu w surowicy pomiędzy 5-15 ng/ml, odpowiadające fizjologicznej wczesnej fazie lutealnej są wystarczające do dokonania przemiany sekrecyjnej endometrium i utrzymania ciąży. Po podaniu dopochwowym 100 mg progesteronu, hormon osiąga maksymalne stężenia w surowicy po ok. 6-7 godz. od podania i stężenia te wynoszą średnio 10,1 ± 4,7 ng/ml. AUC (area under the curve) dla progesteronu podawanego dopochwowo (100 mg) wynosi 77,16 ± 49,02 ng/h/ml-1. Okres półtrwania z surowicy progesteronu podawanego dopochwowo wynosi około 13 godz.
Po podaniu dopochwowym progesteron jest bezpośrednio transportowany do endometrium macicy, które jest fizjologicznym miejscem magazynowania hormonu. Transport progesteronu z pochwy do macicy może odbywać się w mechanizmie bezpośredniej dyfuzji do tkanek endometrium, transportu przezszyjkowego, transportu z krążeniem żylnym i limfatycznym lub ułatwionej dyfuzji przeciwprądowej z naczyń limfatycznych i żylnych do układu tętniczego macicy. Stężenia progesteronu w tkance endometrium (wyrażane w ng/mg białka) są wyższe po podaniu dopochwowym niż po podaniu domięśniowym. Z endometrium progesteron w zależności od zapotrzebowania organizmu jest stopniowo uwalniany do krążenia systemowego. Progesteron podawany dopochwowo przechodzi do krążenia systemowego i omija metabolizm wątrobowy.
[edytuj] Farmakologia
[edytuj] Synteza
Progesteron jest syntetycznie otrzymywanym naturalnym hormonem ciałka żółtego jajnika.
[edytuj] Zastosowanie
W lecznictwie progesteron stosowany jest zapobiegawczo przy ryzyku poronienia, niewydolności ciałka żółtego, zatruciu ciążowym, zaburzeniach miesiączkowania.
