Estrogeny
Z Wikipedii
Estrogeny grupa hormonów płciowych do których zalicza się estradiol, estron i estriol. Estrogeny są nazywane hormonami żeńskimi i najważniejszą rolę odgrywają w organizmie kobiet, ale są też niezbędne dla mężczyzn - ich niedobór w jądrach może powodować bezpłodność.
Spis treści |
[edytuj] Budowa chemiczna
Estrogeny są hormonami o budowie sterydowej. Są zaliczane do steroidów pochodnych estranu. Różnią się między sobą ilością i ustawieniem grup grup hydroksylowych.
[edytuj] Wydzielanie i wydalanie
Ich produkcja jest regulowana przez hormon folikulotropowy wydzielany przez przysadkę mózgową. Estrogeny są wytwarzane przede wszystkim przez jajniki z cholesterolu oraz w niewielkim stopniu z androstendionu i testosteronu, przy użyciu aromatazy. Estron jest róniez wytwarzany przez adipocyty (komórki tkanki tłuszczowej)
Po menopauzie czynność wydzielnicza jajników ustaje, co prowadzi do niedoborów estrogenów.
U mężczyzn estrogeny są w niewielkich ilościach produkowane przez jądra i korę nadnerczy.
Estrogeny są hydroksylowane w wątrobie i sprzęgane z kwasem glukuronowym, a następnie wydalane z żółcią i moczem. Część estrogenów wydalanych z żółcią jest następnie eliminowana z kałem, a część powtórnie wchłaniana w jelicie (krążenie wątrobowo-jelitowe)
[edytuj] Działanie
Estrogeny wpływają na wiele cech i funkcji organizmu, szczególnie kobiecego.
- W zakresie budowy ciała są odpowiedzialne za:
- kształtowanie się żeńskich narządów płciowych w czasie rozwoju płodowego i po urodzeniu (I-rzędowe cechy płciowe)
- rozwój drugorzędnych cech płciowych kobiecych;
- kształtowanie się psychiki i popędu płciowego (III-rzędowe cechy płciowe)
- W zakresie procesów biochemicznych są odpowiedzialne za:
- gospodarkę lipidową - zwiększają poziom "dobrego" cholesterolu HDL, a obniżają poziom "złego" cholesterolu LDL; zwiększają też wydalanie cholesterolu z żółcią;
- gospodarkę wapniową - zwiększają odkładanie wapnia w kościach, zapobiegając osteoporozie.
- zwiększanie przyswajania białek
- zwiększanie syntezy białek endogennych, np. białek wiążących hormony tarczycy i nadnerczy
- zwiększanie krzepliwości krwi
- przyrost i zwiększenie pobudliwości mięśni gładkich (macicy i jajowodów);
Fizjologiczna rola estrogenów. W trakcie cyklu miesiączkowego stężenie estradiolu zmienia się, co wywołuje określone efekty fizjologiczne:
- w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego stymulują rozrost błony śluzowej macicy i odbudowę w niej naczyń krwionośnych
- przygotowują błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja
- pobudzają gruczoły śluzowe szyjki macicy do wydzielania śluzu;
- w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego powodują rozrost endometrium i ułatwiają zagnieżdżenie jaja
- kończą krwawienie miesiączkowe. W trakcie krwawienia ich stężenie wzrasta, co prowadzi do wzrostu krzepliwości krwi i zakończenia krwawienia .
Nie mają wpływu na syntezę składników mleka;
Estradiol, na zasadzie sprzężenia zwrotnego hamuje wydzielanie FSH
[edytuj] Mechanizm działania
Estrogeny wywierają swój wpływ na organizm poprzez łączenie się z odpowiednimi receptorami zlokalizowanymi wewnątrz komórek, w jądrze komórkowym. Pobudzenie tych receptorów przez estrogeny powoduje szereg zmian w funkcjonowaniu komórki, głównie pobudza ekspresję niektórych genów. KOmórki zaopatrzone w receptor dla estrogenów znajdują się głównie w macicy, jajnikach, gruczołach sutkowych i pochwie.
[edytuj] Niedobór
Niedobór estrogenów jest powszechny u kobiet po menopauzie, ponieważ ich jajniki przestają syntetyzować te hormony. Niedobory występują też u młodych kobiet i są przyczyną licznych chorób metabolicznych.
Skutki niedoboru estrogenów:
- zaburzenia miesiączkowania
- niepłodność
- zanik (lub ograniczone występowanie) II-rzędowych cech płciowych
- męska sylwetka
- hirsutyzm
- obniżenie barwy głosu
- zanik III-rzędowych cech płciowych
- osteoporoza
[edytuj] Nadmiar
Nadmiar estrogenów występuje w schorzeniach związanych z nadmierną ich produkcją (np. nowotwory jajników) oraz podczas przyjmowania zbyt dużych dawek leków zawierających te hormony.
Skutki nadmiaru estrogenów:
- zaburzenia miesiączkowania
- zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepów i zatorów
- nadmierny przerost błony śluzowej macicy
- obrzęki, nadmierny zastój wody i jonów Na+
- przyrost masy ciała
- powiększenie piersi
- zaburzenia funkcji wątroby, kamica dróg żółciowych, żółtaczka
- napady migreny
- nudności, wymioty
[edytuj] Zastosowanie w lecznictwie
Estrogeny naturalne i syntetyczne stosuje się w celu uzupełnienia niedoborów tych hormonów oraz w antykoncepcji hormonalnej. Główne zastosowania:
- niektóre zaburzenia miesiączkowania
- niedorozwój gonad
- niedoczynność jajników
- zapalenia atroficzne pochwy
- po operacyjnym usunięciu jajników
- hormonalna terapia zastępcza w łagodzeniu dolegliwości związanych z menopauzą
- jako składnik tabletek antykoncepcyjnych
- u mężczyzn w raku prostaty
[edytuj] Działania niepożądane
Występują przy źle dobranych dawkach leku i odpowiadają objawom nadmiaru estrogenów. Egzogenne estrogeny mogą też przyczyniać się do rozwoju nowotworów hormonozależnych.
Leków zawierających estrogeny nigdy nie wolno stosować w czasie ciąży gdyż mają udowodnione działanie teratogenne i embriotoksyczne. Nie należy ich również zażywać jeśli występują krwawienia z dróg rodnych, choroby wątroby, nadmierna krzepliwość krwi, nowotwory zależne od estrogenów.
[edytuj] Biblografia
Janiec Waldemar (red.), Kompendium farmakologii Wydanie II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ISBN 83-200-3589-9
