Paracelsus
Z Wikipedii
Paracelsus, właśc. Phillippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim (ur. 10 listopada 1493 lub 1494 w Einsiedeln, Szwajcaria, zm. 24 września 1541 w Salzburgu, Austria) - lekarz i przyrodnik, zwany ojcem medycyny nowożytnej.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Paracelsus - syn lekarza Wilhelma Bombasta z Hohenheim - uczęszczał do wielu szkół wyższych, w Wiedniu i w Ferrarze poznał galenizm; już jako student sprzeciwiał się dogmatycznemu schematyzmowi i uczonym autorytetom; mimo to w 1515 roku uzyskał na uniwersytecie w Ferrarze tytuł doktora. Medyk miejski w Bazylei. Od 1526 roku profesor Uniwersytetu Bazylejskiego, gdzie - wbrew obyczajom - nauczał nie po łacinie, lecz po niemiecku, dając się poznać z krytycyzmu i ciętego języka, wymierzonego we wszystkie ówczesne autorytety. Poglądy oraz skłonności polemiczne Paracelsusa niebawem sprawiły, że pokłócił się on z kolegami po fachu, aptekarzami i rajcami miejskimi. Na początku 1528 roku musiał uciekać z Bazylei - w ten sposób rozpoczął tułaczkę po miastach południowoniemieckich, szwajcarskich i austriackich. W 1541 roku ponownie trafił do Salzburga - umarł tu w nędzy. Od 1752 roku jego szczątki spoczywają w przedsionku kościoła św. Sebastiana.
[edytuj] Poglądy filozoficzne i wkład w rozwój nauk medycznych
Medycyna - uważał Paracelsus - powinna być ugruntowana w poznaniu Boga i natury. Do poznania rzeczy - a także chorób oraz terapii - niezbędne są, z jednej strony, dowody empiryczne, z drugiej zaś - i to jest znacznie ważniejsze - ujęcie spraw w całości: "Albowiem człowieka można ująć jedynie z punktu widzenia makrokosmosu, człowiek nie może się poznać sam z siebie. Lekarz staje się doskonały dopiero wtedy, gdy zda sobie sprawę z tej zgodności" (Opus Paramirum). Paracelsus uważał, że ciało materialne to jedynie jakaś część niewidzialnego dla zwyczajnego obserwatora ciała doskonałego. Jeśli jednak człowiek, za sprawą nieustannych starań o boskie oświecenie, dostąpi udziału w boskim ogniu, wówczas będzie on mógł ujrzeć świat w innej perspektywie, "w świetle natury" (Opus Paramirum) - taka perspektywa przystoi też lekarzowi. Paracelsus uważał, że lekarz, jeśli ma odpowiednio wykonywać swą pracę, oprócz łaski boskiej potrzebuje znajomości i biegłości w czterech dyscyplinach: filozofii, astronomii, alchemii i rzetelności (proprietas).
Paracelsus zapoczątkował i znacznie rozpowszechnił ideę jatrochemii; był jednym z najważniejszych reprezentantów (obok Andreasa Libaviusa) tego kierunku w nauce.
Paracelsus badał wiele substancji chemicznych pod kątem wykorzystania ich jako leki. Badał też ich właściwości trujące, można go więc uznawać także za ojca toksykologii. Jest autorem wypowiedzi: "Co jest trucizną? Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że coś jest trucizną" (łac. Dosis facit venenum). Dzięki temu stwierdzeniu jest uważany za ojca hormezy.
Ważny wkład miał również w rozwój ziołolecznictwa. Rozwinął starą naukę o sygnaturze. Uważał, że Bóg dał ludziom lek (arcanum) na każdą chorobę i aby ułatwić im szukanie dodał odpowiednie znaki zewnętrze (sygnatury). W związku z tym Paracelsus ordynował rośliny o liściach nerkowatych na choroby nerek, surowce żółte na żółtaczkę, a makówki na bóle głowy. Paracelsus opracował też metody przetwarzania surowców roślinnych tak, aby wydobyć z nich arcanum - dziś nazwalibyśmy je aktywnym składnikiem. Z tego względu uważa się go za ojca fitochemii i farmakognozji.
Posługiwał się astrologią i magią, stosował również nowoczesne wówczas metody naukowe, takie jak doświadczenia i obserwacja pacjentów. Stosował dawkowanie leków, oraz leczenie różnych chorób odmiennymi specyfikami. Wprowadził szereg nowych leków, m.in. rtęć na syfilis, oraz szereg soli metali i opium. Wprowadził takie terminy fizykochemiczne jak alkohol i gaz, jak i termin filozoficzny archeus.
[edytuj] Dzieła
- Die grosse Wundarzney, Ulm 1536.
- Opus Chirurgicum. Bodenstein, Basel 1581.
- Chirurgische Bücher und Schriften, Basel 1591 und 1605.
- Strassburger Ausgabe (wydanie strasburskie), 1603 (pisma medyczne i filozoficzne)
- Opera omnia medico-chemico-chirurgica, Genevae, t. 1-3, 1658.
- Philosophia magna, tractus aliquot, Cöln 1567.
- Philosophiae et Medicinae utriusque compendium, Basel 1568.
- Astronomia Magna (znane też jako Philosophia Sagax), 1537.
- Opus puramirum.
- De natura rerum.
[edytuj] Bibliografia
- Paracelsus, Sämtliche Werke, herausgegeben von Karl Sudhoff, Wilhelm Matthiesen, t. 1-2, München-Berlin 1922-1935.
- C.G. Jung, Praktyka psychoterapii. Przyczynki do problematyki psychoterapii i do psychologii przeniesienia, przełożył Robert Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 2007
