Okres przedpaństwowy w historii Polski
Z Wikipedii
Spis treści |
[edytuj] Historia w służbie polityki
Wczesne dzieje ziem polskich, przed powstaniem polskiej państwowości, są pełne niejasności, sprzeczności i domysłów. Ze względu na szczątkowość źródeł naszej wiedzy o tamtym okresie, dzieje ziem polskich przed okresem wędrówki ludów oraz plemion Słowian zachodnich mogą podlegać nadużyciom i manipulacjom, podyktowanym m.in. względami politycznymi.
Szczególnie dotyczy to często zbywanej milczeniem historii Polski niesłowiańskiej sprzed okresu wędrówek ludów. Działo się tak, ponieważ relacje historyków czasów starożytnych, zaliczających ziemie na zachód od Wisły do Germanii, były wykorzystywane w nazistowskiej propagandzie. Strona polska ukuła natomiast termin "Prasłowianie" mający obejmować ludy wówczas zamieszkujące te terytoria i kategoryzyjący ich jako protoplastów Polaków. Niemniej znaczna część wczesnej historii Polski pełna jest politycznej poprawności i pozbawionego solidnych podstaw prób jednoznacznego kategoryzowania konkretnych ludów do grup etnicznych.
[edytuj] Ziemie polskie za czasów Klaudiusza Ptolemeusza
Aleksandryjski geograf Klaudiusz Ptolemeusz opisał tereny na zachód od Wisły jako Germanię (Wisła według wielu autorów z tamtego okresu była wschodnią granicą Germanii). Wyszczególnił na antycznej mapie z lat 142-147 naszej ery, [1] szereg miejscowości na terenie dzisiejszej Polski (m.in. Rugium, Scurgum, Ascaucalis, Lugidunum, Stragona, Budorigum, Leucaristus, Arsonium, Calisia, Setidava, Carrodunum, Budorgis, Hegetmatia) które w większości udało się już zidentyfikować dzięki skorowidzom i leksykonom (np. Orbis Latinum [2]). Jest to jak dotychczas najdokładniejszy istniejący opis nazw geograficznych tych ziem, ponieważ Ptolemeusz podaje także współrzędne geograficzne tych miejscowości. Mapy te jednakże zawierają liczne niedokładności wynikające z tego, iż geograf opierał się na relacjach kupców oraz żeglarzy. Przykładowo, zarówno Dania jak i Szkocja na mapach Ptolemeusza są przesunięte o 60 stopni z kierunkiem ruchu wskazówek zegara.
[edytuj] Wał Trajana
W granicach II Rzeczypospolitej (na terenie woj. tarnopolskiego) znajdował się Wał Trajana, będący przez pewien okres północno-wschodnią umocnioną granicą (por. limes) imperium, przebiegającą pomiędzy Prutem a Dniestrem [3]. Pozwala to stwierdzić, iż niektóre fragmenty Polski były pod wpływami Imperium Romanum.
[edytuj] Wpływy Rzymu
Według roczników Tacyta, Lugiowie byli sprzymierzeni z Rzymem. Tacyt (w Germania 43:3) pisze, że Lugiowie byli podzieleni na 'civitates', z których wymienia najpotężniejszych 5: Harii, Helveconae, Manimi, Helisii and Naharvali. Klaudiusz Ptolemeusz wymienia tutaj Omani, Diduni i Burów zlokalizowanych nad Górną Wisłą (Księga 2, Rozdz. 10, 4 mapa Europy). Kasjusz Dion podaje iż w czasie rządów cesarza Domicjana w latach 91-92 sprzymierzeni z Rzymem Lugiowie poprosili o pomoc w walkach z ich zachodnimi sąsiadami. Domicjan wysłał 100 żołnierzy konnych w celu wsparcia Lugiów. Jeśli te posiłki dotarły, to byłaby to pierwsza udokumentowana wizyta wojsk rzymskich na ziemiach dzisiejszej Polski.
Burowie byli najbitniejsi, to przeciwko nim Rzymianie zorganizowali wyprawę 'Expeditio Burica', i to z nimi Marek Aureliusz zawarł sojusz. Niemniej, na temat dalszych losów tych ludów brak jest danych źródłowych.
[edytuj] Państwo Gepidów
Gepidowie to lud wschodniogermański spowinowacony z Gotami. Wyprzedzili oni Gotów w wędrówce ze Skandynawii na południe. Przez dłuższy czas przemieszkiwali na wyspach i półwyspach bałtyckich, niedaleko ujścia Wisły. Znani są ich władcy: Berig, Filimer.
[edytuj] Przybycie Słowian
Plemiona polskie, należące do Słowian zachodnich w VI-VII w n.e. zajęły tereny pomiędzy Odrą a Wisłą przybywając, jak się przypuszcza, z terenów dorzecza Górnego i Środkowego Dniepru. Wyparci stamtąd przez plemiona wschodnie (Hunów, Madziarów etc.), wygrali z zamieszkującymi tereny dzisiejszej Polski plemionami germańskimi. Stworzyli ok. 20 małych państw plemiennych. Lista plemion:
- Dziadoszanie na Śląsku wokół Głogowa
- Trzebowianie pod Legnicą i Trzebnicą
- Bobrzanie nad rzeką Bóbr na Śląsku
- Ślężanie wokół Ślęzy i Wrocławia nad środkową Odrą
- Opolanie nad górną Odrą
- Gołęszyce nad Olzą w okolicach Cieszyna
- Goplanie wokół jeziora Gopło na Kujawach
- Polanie w Wielkopolsce
- Mazowszanie nad środkową Wisłą
- Pomorzanie pomiędzy dolną Odrą, dolną Wisłą a Bałtykiem na północy oraz Notecią na południu
- Wiślanie nad górną Wisłą, w okolicach Krakowa i Wiślicy
- Lędzianie nad Sanem i Wieprzem.
Początkowo wytworzyły się dwa silne ośrodki plemienne, Polanie na północy, skupieni wokół grodów w Gnieźnie, Poznaniu, Kaliszu i Gieczu oraz Wiślanie na południu wokół Krakowa i Wiślicy. Ośrodek południowy dostał się jednak w orbitę silnych wpływów zza Karpat. Został uzależniony najpierw przez Wielką Morawę (wraz z którą mógł paść ofiarą najazdów Madziarów), a potem prawdopodobnie na krótko przez Czechów. Wraz z południowymi wpływami przywędrowało na tereny południowej Polski chrześcijaństwo w obrządku wschodnim propagowanym przez braci Cyryla i Metodego. Książę Wiślan mógł zostać ochrzczony, ale szczątki kościoła z tych czasów nie zostały nigdy znalezione, bo najstarsze znane pochodzą prawdopodobnie z późniejszego okresu dominacji czeskiej (druga połowa X wieku).
Podporządkowanie Wiślan i innych południowych plemion (Ślężanie) spowodowało to, że to Polanom – jako najsilniejszemu i niezależnemu ośrodkowi – przypadła rola zjednoczycieli ziem polskich.
Mieszko – pierwszy z historycznych Piastów (po półlegendarnych Siemowicie, Lestku i Siemomyśle), aby uniezależnić się od Niemiec zawarł sojusz z Czechami i za ich pośrednictwem przyjął w 966 r. chrzest. W Poznaniu utworzono stałe biskupstwo obrządku łacińskiego.
