Ołeś Honczar
Z Wikipedii
Ołeś Honczar, ukr. Олександр Терентійович Гончар, Ołeksandr Terentijowycz Honczar (ur. 3 kwietnia 1918 w obwodzie połtawskim, zm. 14 lipca 1995 w Kijowie - ukraiński pisarz i działacz polityczny, autor opowiadań, nowel oraz powieści w przeważającej mierze związanych z okresem wojny.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Po śmierci matki opiekowali się nim dziadkowie, z nimi spędził dzieciństwo w obwodzie połtawskim. Uczył się w charkowskim Technikum Dziennikarskim im. M. Ostrowskiego, później przez krótki czas pracował w jednej z charkowskich gazet. W 1938 wstąpił na Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Charkowie. Będąc na trzecim roku studiów jesienią 1941 r. poszedł jako ochotnik do wojska. Został ranny, trafił do obozu jenieckiego, skąd uciekł i wrócił na front. W jednej z gwardyjskich dywizji II Frontu Ukraińskiego brał udział w wyzwalaniu Rumunii, Węgier, Czechosłowacji i Austrii.
Po powrocie z frontu oraz napisaniu powieści "Zemla hude" ("Земля гуде", 1946) zakończył studia na uniwersytecie. W latach 1959-1971 był przewodniczącym zarządu Związku Pisarzy Ukrainy, od 1978 członkiem Akademii Nauk USSR, a od 1959 do 1986 roku sekretarzem Związku Pisarzy ZSRR. Był deputowanym do Rady Najwyższej USSR i ZSRR oraz członkiem Światowej Rady Pokoju.
Na przełomie lat 80. i 90. współpracował z Ludowym Ruchem Ukrainy, popierał strajki studenckie, występował w obronie języka i kultury ukraińskiej. W 1990 roku złożył legitymację partyjną.
[edytuj] Twórczość
Zadebiutował trylogią powieściową "Chorążowie" ("Прапороносці", 1946-1948, pol. wyd. 1951), która od razu zyskała uznanie krytyków, a niespełna trzydziestoletniego Honczara okrzyknięto dojrzałym artystą. Powieść "Chorążowie" pisał przez trzy powojenne lata w Dniepropietrowsku, w domu swojej siostry. Trylogię uhonorowano dwiema nagrodami stalinowskimi (1947, 1948). Utwór wyróżniał się nie tylko poetycką wzniosłością, ale w dokumentalno-emocjonalny sposób przedstawiał realia wojny. Każdą część trylogii rozpoczyna motto ze "Słowa o wyprawie Igora", co nadaje jej patriotycznego uduchowienia. Wszystkie trzy części publikowano na łamach czasopisma "Ojczyzna" ("Alpy" 1946; "Modry Dunaj" 1947, "Złota Praga" 1948). Kompozycja i fabuła są mało skomplikowane, w przeciwieństwie do treści (młodość jest przeciwstawiona wojnie).
Na przełomie lat 40. i 50. powstały nowele: "Modri kamen’" ("Модри камень"), "Vesna za Moravoju" ("Весна за Моравою"), "Ilonka" ("Ілонка"), "Hory spivajut’" ("Гори співають"), "Usman ta Marta" ("Усман та Марта"). Wydane w latach 50. nowele "Południe" ("Південь", 1951), "Doroha za chmary" ("Дорога за хмари", 1953), "Czary komyszi" ("Чари комиші", 1958), powieści "Mykyta Bratus’" ("Микита Братусь", 1951) i "Szczob svityłsja wohnyk" ("Щоб світився вогник", 1955) były poświęcone życiu ludzi w czasie pokoju, moralnym aspektom ich wzajemnych relacji. Utwory "Tavrija" ("Таврія", 1952) oraz "Perykop" ("Перекоп", 1957) dotyczyły tematyki historyczno-rewolucyjnej.
Swoje opowiadania i powieści Honczar poświęcił ludziom, których dobrze znał. W l. 30. XX w. z własnej woli udał się na front (wojna domowa w Hiszpanii]]). Ta historia stała się osnową powieści "Człowiek i broń" ("Людина і зброя", 1960, wyd. pol. 1963), za którą został nagrodzony państwową nagrodą im. T. Szewczenki. Pomimo niesprzyjających twórczości literackiej ciężkich wojennych warunków (zadań starszego sierżanta) nie zaprzestał pisania. Wiesze powstawały w przerwach między walkami, sam autor nazywał je "lirycznymi szkicami dla przyszłych utworów".
Nowatorstwo powieści "Człowiek i broń" oraz "Cyklon" ("Циклон", 1970) polegało na zaakcentowaniu w nich najistotniejszych pytań dotyczących życia i śmierci. Zagłębienie się w tematykę życia autor zademonstrował w utworach, które ukazały się w ciągu l. 60 i 70. - to powieści: "Tronka" ("Тронка", 1963), "Sobor" ("Собор", 1968), "Bereh l’jubovi" ("Берег любові", 1976), "Tvoja zorja" ("Твоя зоря", 1980), "Brihantina" ("Брігантіна", 1972), nowele: "Kresaft" ("Кресафт", 1963), "Na kosi" ("На косі", 1966), "Pid dalekymy sosnami" ("Під далекими соснами", 1970), "Pizn’e prozrinnja" ("Пізнє прозріння", 1974).
Za powieść "Tronka" Honczar otrzymał nagrodę leninowską (1964), natomiast los najważniejszej z jego książek "Soboru" był dramatyczny. Powieść opublikowano w czasopiśmie "Ojczyzna" ("Вітчизна") w 1968. Pierwsze recenzje były przychylne, jednak niedługo potem autor został poddany przez krytykę ostracyzmowi, a utwór wyłączono z obiegu na dwadzieścia lat. "Sobor" był jednym z czynników, które przyczyniły się do otwarcia oczu zaślepionych totalitarną ideologią pisarzy.
Utwory Honczara przełożono na 67 języków.
[edytuj] Wybrane utwory
- "Bereh l’jubovi" ("Берег любові", 1976)
- "Brihantina" ("Брігантіна", 1972)
- "Kresaft" ("Кресафт", 1963)
- "Człowiek i broń" ("Людина і зброя", 1960)
- "Mykyta Bratus’" ("Микита Братусь", 1951)
- "Chorążowie" ("Прапороносці", 1946-1948)
- "Sobor" ("Собор", 1968)
- "Tvoja zorja" ("Твоя зоря", 1980)
- "Tronka" ("Тронка", 1963)
- "Cyklon" ("Циклон", 1970)
