Mabinogion
Z Wikipedii
Mabinogion (ang. The Mabinogion, wal. Pedair coinc y mabinogi) to zbiór średniowiecznych walijskich sag stanowiących zapis wcześniejszej celtyckiej tradycji mitologicznej. Przekazywane ustnie przez bardów opowieści Mabinogion spisano najprawdopodobniej dopiero pod koniec XI w. lub na początku XII w.
Spis treści |
[edytuj] Nazwa
Tytuł Mabinogion nadała zbiorowi sag jego pierwsza tłumaczka na język angielski, lady Charlotte Guest, która natknąwszy się w jednej z opowieści na słowo mabynogyon, założyła, iż stanowi ono formę liczby mnogiej od walijskiego mabinogi. O pochodzenie i znaczenie samego słowa mabinogi badacze spierają się do dziś. Niektórzy łączą je przede wszystkim z walijskim mab czyli “młodzieniec, chłopiec; syn”, więc mabinogi oznaczałoby „młodzieńczą opowieść” – opis młodzieńczych czynów bogów i ich potomków. Inni, jak prof. Eric P. Hamp i P. Mac Cana, wywodzą je od imienia celtyckiego bóstwa Mabona (Maponosa, Maponusa), utożsamianego przez Gallorzymian z Apollonem i pojawiającego się w niektórych utworach ze zbioru; mabinogi oznaczałoby więc „opowieść o Mabonie”.
Nazwa mabinogi pierwotnie odnosiła się głównie do pierwszych czterech opowieści, tzw. „Czterech gałęzi mabinogi” (patrz niżej), najstarszych i związanych z najdawniejszą tradycją.
[edytuj] Datowanie
Charlotte Guest przetłumaczyła w 1849 na język angielski pierwszych jedenaście opowieści zawartych w dwu średniowiecznych walijskich manuskryptach, tzw. Białej Księdze z Rhydderch (wal. Llyfr Gwyn Rhydderch) powstałej ok. 1350 i Czerwonej Księdze z Hergest (wal. Llyfr Coch Hergest) z ok. 1382-1410. Fragmenty tych opowieści zachowały się również we wcześniejszych XIII-wiecznych manuskryptach. Badacze są zgodni, że opowieści są znacznie starsze niż rękopisy, w których się zachowały, lecz spierają się o ile starsze. Opierając się na przesłankach językowych oraz historycznych, Ifor Williams datował ich powstanie na okres przed rokiem 1100, podczas gdy Saunders Lewis argumentuje za datowaniem między rokiem 1170 a 1190. Według Charlesa-Edwardsa język opowieści najlepiej odpowiada okresowi między rokiem 1000 a 1100. Sprawa datowania pozostaje więc nadal kwestią sporną. Niemniej jednak, Mabinogion stanowi obecnie najbogatsze źródło wiedzy o wierzeniach wyspiarskich Celtów, obok sag irlandzkich.
[edytuj] Opowieści zawarte w zbiorze Mabinogion
[edytuj] „Cztery gałęzie” Mabinogi
- Pwyll, książę Dyfed
- Branwen, córka Llyra
- Manawyddan, syn Llyra
- Math, syn Mathonwy’ego
[edytuj] Legendy walijskie
- Sen Macsena Wlediga
- Lludd i Llefelys
- Culhwch i Olwena
- Sen Rhonabwy’ego
- Taliesin
[edytuj] Romanse arturiańskie
- Owain, czyli hrabina spod fontanny
- Peredur, syn Efrawga
- Gereint i Enida
[edytuj] Bibliografia
[edytuj] Polskie tłumaczenia
- Mabinogion. Pani na Źródlech, jako też inne historie z pradawnej Walii rodem, przeł. Elżbieta Nogieć i Andrzej Nowak, Kraków 1997, Oficyna Literacka, ISBN 83-7124-059-7 (wybór opowieści)
- Mabinogion. Pięć opowieści walijskich, przeł. Katarzyna Simonienko, Sandomierz 2008, Wydawnictwo Armoryka, ISBN 978-83-60276-60-0 (jest to druga część cyklu i zawiera sagi: Sen Maxena Wlediga, Historia Lluda i Llevelysa, Kkilhwch i Olwen, Sen Rhonabwy'ego, Taliesin)
- Mabinogion. Cztery gałęzie Mabinogi, przeł. Andrzej Sarwa, Sandomierz 2008, Wydawnictwo Armoryka, ISBN 978-83-60276-54-9 (jest to pierwsza część cyklu i zawiera sagi: Pwyll, książę Dyfed, Branwen, córka Llyra, Manawyddan, syn Llyra i Math, syn Mathonwy)
[edytuj] Angielskie tłumaczenia
- Ford, Patrick K. The Mabinogi and Other Medieval Welsh Tales. Berkeley: University of California Press, 1977. ISBN 0-520-03414-7 (nie zawiera trzech romansów arturiańskich)
- Gantz, Jeffrey. Trans. The Mabinogion. London and New York: Penguin Books, 1976. ISBN 0-14-044322-3. (bez "Taliesina")
- Guest, Lady Charlotte. The Mabinogion. Dover Publications, 1997. ISBN 0-486-29541-9
- Jones, Gwyn and Jones, Thomas. The Mabinogion. Everyman's Library, 1949; poprawione w 1989, 1991. (nie zawiera "Taliesina")
- Jones, George (red.), wydanie z 1993, ISBN 0-460-87297-4;
- wydanie z 2001, z przedmową Johna Updike’a, ISBN 0-375-41175-5;
[edytuj] Walijskie teksty i wydania
- Branwen Uerch Lyr. Ed. Derick S. Thomson. Medieval and Modern Welsh Series Vol. II. Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies, 1976. ISBN 1-85500-059-8
- Culhwch and Olwen: An Edition and Study of the Oldest Arthurian Tale. Rachel, Bromwich and D. Simon Evans. Eds. and trans. Aberystwyth: University of Wales, 1988; drugie wydanie, 1992.
- Cyfranc Lludd a Llefelys. Ed. Brynley F. Roberts. Medieval and Modern Welsh Series Vol. VII. Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies, 1975.
- Llyfr Gwyn Rhydderch. Ed. J. Gwenogvryn Evans. Cardiff: University of Wales Press, 1973.
- Pedeir Keinc y Mabinogi. Ed. Ifor Williams. Cardiff: University of Wales Press, 1951. ISBN 0-7083-1407-4
- Pwyll Pendeuic Dyuet. Ed. R. L. Thomson. Medieval and Modern Welsh Series Vol. I. Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies, 1986. ISBN 1-85500-051-2
[edytuj] Analizy i interpretacje
- Charles-Edwards, T.M. "The Date of the Four Branches of the Mabinogi" Transactions of the Honourable Society of Cymmrodorion (1970): 263-298.
- Ford, Patrick K. "Prolegomena to a Reading of the Mabinogi: 'Pwyll' and 'Manawydan.'" Studia Celtica, 16/17 (1981-82): 110-25.
- Ford, Patrick K. "Branwen: A Study of the Celtic Affinities," Studia Celtica 22/23 (1987/1988): 29-35.
- Hamp, Eric P. "Mabinogi." Transactions of the Honourable Society of Cymmrodorion (1974-1975): 243-249.
- Sullivan, C. W. III (editor). The Mabinogi, A Books of Essays. New York: Garland Publishing, Inc., 1996. ISBN 0-8153-1482-5
