Kultura pucharów dzwonowatych

Z Wikipedii

Kultura pucharów dzwonowatych - kultura eneolityczna z kręgu kultur naddunajskich

Spis treści 1 Kryteria wydzielenia 2 Chronologia, geneza i zanik 3 Obszary występowania i kontekst kulturowy 4 Charakterystyczne wytwory kulturowe 5 Obrządek pogrzebowy 6 Społeczeństwo i gospodarka 7 Bibliografia 8 Przypisy

[edytuj] Kryteria wydzielenia

Swoją nazwę zawdzięcza charakterystycznej formie krępych, szerokootworowych naczyń w kształcie odwróconego dzwonu. Bywa określana też kulturą "łuczników"^[1].

[edytuj] Chronologia, geneza i zanik

Prawdopodobnie ludność wytwarzająca charakterystyczne artefakty pochodziła ze wschodniego wybrzeża Półwyspu Pirenejskiego, a wyroby pojawiły się w końcu czwartego tysiąclecia p.n.e. W XIX-XVIII stuleciu p.n.e. na ziemie polskie dotarło prawdopodobnie kilka rodzin ludności tej kultury, być może handlujących miedzią i poszukujących kupców. Mobilność ludności i gospodarka oparta na pasterstwie koczowniczym w dużej mierze przyczyniła się do stosunkowo szybkiej ekspansji tej kultury na terenie Europy. Ponieważ kultura ta reprezentowana była przez niewielkie grupy ludności, ulegała szybkiej asymilacji z miejscowym podłożem etnicznym, wnosząc poważny wkład w kształtowanie się społeczeństw epoki brązu.

[edytuj] Obszary występowania i kontekst kulturowy

Terytorium, na którym znajdowane są zabytki kultury, obejmują teren od Cieśniny Gibraltarskiej po Wyspy Brytyjskie oraz południowe podnóża Alp i Apeninów, sięgają do północno-zachodniego obrzeża Kotliny Karpackiej, a na Nizinie Węgierskiej wydzielono grupę Csepel.

Niektórzy badacze utożsamiają ekspansję tej kultury z migracją azjanickich Iberów.^[2]

W Polsce ślady pobytu ludności tej kultury odnajdujemy na Wyżynie Głubczyckiej, nad Ślężą oraz na Wyżynie Małopolskiej - są to przede wszystkim niewielkie cmentarzyska. hej

[edytuj] Charakterystyczne wytwory kulturowe

Charakterystycznymi wytworami ceramicznymi dla tej kultury są nieduże kubki o łagodnym profilu, dzbany, szerokootworowe garnki oraz nieduże misy, czasami na czterech krótkich nóżkach. Naczynia mają głównie barwę ceglastoczerwoną, na ziemiach polskich szarobrunatną (czarną). W Polsce nie występują bardzo charakterystyczne w rejonach naddunajskich baniaste amfory z dwoma uchami umieszczonymi poniżej brzuśca. Często zdobione są równoległymi poziomymi pasami lub ozdobione odciskami grzebienia, stempelkami, nacięciami czy odciskami sznura. Również typowe dla tej kultury są płytki łucznicze z łupku, sztylety miedziane oraz kościane i bursztynowe guzki z otworem w kształcie litery V.

[edytuj] Obrządek pogrzebowy

Największe z cmentarzysk na ziemiach polskich, liczące dziewiętnaście grobów, zbadano w Pietrowicach Wielkich na Górnym Śląsku. Zmarli grzebani byli najczęściej z rękoma ugiętymi w łokciach, dłońmi ułożonymi w okolicach twarzy oraz silnie podkurczonymi nogami. Mężczyźni ułożeni byli prawie zawsze na lewym boku, a kobiety na prawym. Groby mężczyzn bogato wyposażano w broń oraz naczynia z jedzeniem. Groby kobiece najczęściej były wyposażane w różnego rodzaju biżuterię z kości i bursztynu.

[edytuj] Społeczeństwo i gospodarka

Gospodarka tej kultury była oparta o półpasterski stadny chów zwierząt, zwłaszcza bydła rogatego i koni oraz łowiectwo. Polowano za pomocą łuków refleksyjnych, strzały były zbrojone w grociki krzemienne, przeważnie sercowate. Przedramię chroniono przed uderzeniem cięciwy płytkowatym ochraniaczem (z łupku). Uzupełniająco trudniono się rybołówstwem i zbieractwem. Posiadano umiejętność obrabiania miedzi (groty oszczepu), zapewne złota i srebra oraz wytwarzania stopu srebrno-złotego (elektronu). Obrabiano krzemień (noże odłupkowe, zgrzebła, grociki strzał) i kamień (toporki) a także materiał organiczny, szczególnie poroże i kość (wisiorki - amulety, paciorki, charakterystyczne dla tej kultury guzki z otworem w kształcie litery v). Pośredniczono w wymianie nadbałtyckim bursztynem z Południem (ozdoby bursztynowe w Czechach: np. Svobodne Dwory i Sklany-Kwicek) oraz zapewne miedzią i elektronem i wykwintną ceramiką również siekierkami z krzemienia pasiastego. Ludności tej kultury nieobca była znajomość trepanacji czaszki.

Do tego cyklu kulturowego zalicza się również:

• kultura ceramiki wstęgowej rytej
• kultura badeńska
• kultura lendzielska
• kultura pucharów lejkowatych
• kultura amfor kulistych
• kultura ceramiki sznurowej

[edytuj] Bibliografia

• Godłowski K., Kozłowski J.K.:Historia starożytna ziem polskich. Warszawa 1985. PWN.
• "Dzieje Polski do roku 1501" red. Jerzy Topolski,Warszawa 1993.PWN.
• "U źródeł Polski. Do roku 1039". red. Marek Derwich, Adam Żurek. Warszawa- Wrocław 2002. Grupa Wydawnicza Beertelsmann Media, Wydawnictwo Dolnośląskie.
• "Encyklopedia Historyczna Świata, Tom I: Prehistoria", red. Janusz K. Kozłowski. Kraków 1999. Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres.

Linki zewnętrzne: http://www.lce.lublin.pl/archeo/neolit/neolit_6.html

Przypisy