Krywań

Z Wikipedii

Krywań
Szczyt Krywania
Państwo	Słowacja, Europa
Pasmo	Tatry, Karpaty
Wysokość	2494 m n.p.m.
Wybitność	400 m
Data zdobycia	4 sierpnia 1772
Pierwsze wejście	Andre Jonas Czirbesz z przewodnikami (pierwsze odnotowane)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Krywań (słow. Kriváň) – wyniosły (2494 m n.p.m.) szczyt w południowo-zachodniej części Tatr Wysokich po stronie słowackiej, o charakterystycznym, zakrzywionym wierzchołku, od którego wziął swoją nazwę (nadal spotykana jest wśród starszych górali wymowa "Krzywań"). Krywań położony jest w grani bocznej, na zakończeniu długiego (ok. 10,0 km) grzebienia odchodzącego od głównej grani tatrzańskiej w Cubrynie (Čubrina). Cała odnoga jest nazywana "główną granią odnogi Krywania" (Hlavná os hrebeňa Kriváňa).

Od szczytu wężowato odchodzi kilka grzebieni. Południowy grzebień – Grzbiet na Pawłową (Pavlov chrbát) przechodzi przez Krywańską Przełączkę (Daxnerovo sedlo) i Mały Krywań (Malý Kriváň), niżej rozszerza się w grzbiet kończący się Nad Pawłową (Nad Pavlovou). Południowo-zachodni grzebień opada dwiema kulminacjami – Wyższą (Vyšná priehyba) i Niższą Prehybą (Nižná priehyba), do lesistego Gronika (Grúnik). Pomiędzy ramionami znajduje się należący do Doliny Bielańskiej (Belanska dolina) – Wielki Żleb Krywański (Veľký žľab). Grzbiety zachodni i północno-zachodni schodzą do Doliny Koprowej, która wcina się w masyw swoimi odgałęzieniami tzw. Szkaradnym Żlebem (Škaredý žľab) i Korytem Krywańskim (Krivánska kotlina). Szczyt Krywania powyżej dna Doliny Koprowej wznosi się na ok. 1400 m i jest to największa deniwelacja (wysokość względna) w całych Tatrach. W kierunku północno-wschodnim od Krywania odchodzi grań, która łączy się w zworniku zwanym Ramię Krywania (Rameno Kriváňa) z grzbietem odchodzącym od głównej grani tatrzańskiej. W tym miejscu grzbiet rozgałęzia się na dwie odnogi: jedna z nich odchodzi na północny zachód, schodząc do Doliny Koprowej pomiędzy Korytem Krywańskim a Doliną Niewcyrka, druga odnoga schodzi w kierunku wschodnim do Przełęczy Szpara. Północne ściany ramienia Krywania opadają w kierunku Doliny Niewcyrskiej. Od strony wschodniej pod ściany Krywania podchodzi Dolina Ważecka (słow. Važecká dolina), w której na wysokości ok. 2013 m n.p.m. znajduje się duży (4,3 ha i ok. 23,0 m głębokości) Zielony Staw Ważecki (Zelené pleso pod Kriváňom)

Dla turystyki udostępniono południowy i południowo-zachodni grzebień prowadząc przez nie znakowane szlaki turystyczne. Szlak oznaczony kolorem zielonym poprowadzony jest z z Trzech Źródeł (Tri studničky) zalesionym i porośniętym kosodrzewiną grzbietem południowo-zachodniego ramienia Krywania aż do Gronika. Dalej szlak odchodzi w dół w kierunku Krywańskiego Żlebu, za którym łączy się z oznaczonym kolorem niebieskim szlakiem podchodzącym na Krywań poniżej południowego ramienia szczytu. Dwie połączone trasy prowadzą na sam szczyt przez zbocze Małego Krywania i Krywańską Przełączkę. Szczyt dostępny jest latem. Pokrywa śnieżna utrzymuje się tutaj: do 1000 m – 3 miesiące, do 1500 m – 4 miesiące, do 2000 m – 5 miesięcy, a na szczycie 2494 m nawet 6,5 miesięcy.

Krywań aż do 1793 r. uważany był za najwyższy szczyt Tatr. Pierwsze wejścia miały miejsce już w 1761 i 1770 r., ale nieznane są nazwiska zdobywców. Najprawdopodobniej były to osoby związane z wydobyciem złota lub antymonitu, których kopalnie istniały na zboczach Krywania już w XV wieku. W pełni odnotowano dopiero wejście Andrea Jonasa Czirbesza z przewodnikami z 4 sierpnia 1772. Wiadomo także o zdobyciu Krywania przez króla saskiego Fryderyka Augusta II w dniu 20 sierpnia 1840. Rok później taternicy węgierscy umieścili na szczycie obelisk, który przetrwał do 1861. Zimą jako piewsi na szczycie stanęli Jakob Horvay i Theodor Wundt w dniu 12 kwietnia 1884. W 1805 r. na szczycie był Stanisław Staszic.

Krywań jest narodową górą Słowaków, umieszczono go w hymnie tego kraju. Występuje też często w kulturze ludowej Liptowa i Podhala. O szczycie wiersz napisał Kazimierz Tetmajer (zamieszczony w książce "Na Skalnym Podhalu"), którego słowami śpiewanymi na rzewną nutę żegnano ludzi związanych z Tatrami. W latach siedemdziesiątych pieśń weszła do repertuaru zespołu Skaldowie.

Hej Krywaniu, Krywaniu

wysoki!

Płyną, lecą spod ciebie

potoki!

Tak się leją moje łzy,

jak one,

hej łzy moje, łzy niezapłacone...

Hej Krywaniu, Krywaniu

wysoki!

Płyną, lecą nad tobą

obłoki!

Tak się toczy moja myśl,

jak one,

hej te myśli, te myśli stracone...

Hej Krywaniu, Krywaniu

wysoki!

Idzie od cię szum lasów

głęboki,

a mojemu idzie żal kochaniu,

hej Krywaniu, Krywaniu, Krywaniu!...