Krymczacy
Z Wikipedii
Krymczacy, Jahudiler - autochtoniczny lud turecki zamieszkujący Półwysep Krymski. Wyznawcy judaizmu rabinicznego, używający języka krymczackiego (judeo-tatarskiego).
Spis treści |
[edytuj] Historia
Powstanie narodu Krymczaków nastąpiło na przełomie VII i VIII wieku. Wywodzą się oni ze środowisk żydowskiej diaspory zamieszkującej Krym oraz z ludów żyjących nad Morzem Czarnym, które przyjęły judaizm (np. Chazarowie). Od XIII wieku ulegali silnej tataryzacji. Zachowali jednak własną religię i nazywani byli dla odróżnienia ich od Karaimów Żydami z pejsami.
W okresie Chanatu krymskiego należeli do najuboższej warstwy społecznej. Trudnili się głównie rzemiosłem i rolnictwem. Ich największe skupisko znajdowało się w Biełogorsku (Karasu Bazar). Po upadku chanatu na Krymie w 1783 roku w Cesarstwie Rosyjskim ze względu na wyznawany judaizm rabiniczny traktowani byli jako Żydzi. Spotykały ich prześladowania i zakazy prawne. Po złagodzeniu restrykcji i napływie na Krym w XIX wieku osadników żydowskich z innych części Rosji znaleźli się w mniejszości. Byli wypierani z synagog, opuszczali swoje dotychczasowe siedziby. Zaczęli się izolować od nowo przybyłych współwyznawców. Wzrosło wśród nich poczucie odrębności kulturowej czego skutkiem było potwierdzenie administracyjnie ich narodowości w 1859 roku.
Po I wojnie światowej zaczęli zatracać swą narodową tożsamość. Wielu z nich opuściło Krym dobrowolnie lub przymuszonych przez władze Związku Radzieckiego. W latach 30. XX wieku powtórnie potraktowani jako Żydzi stali się ofiarami stalinowskiego eksperymentu mającego na celu utworzenie na Syberii Żydowskiego Obwodu Autonomicznego. Masowo zaczęto ich przesiedlać, zakazano im używania alfabetu hebrajskiego i zmuszono do używania cyrylicy.
W czasie II wojny światowej podczas okupacji niemieckiej Krymu mieszkający tam Krymczacy jako wyznawcy judaizmu padli ofiarą eksterminacji ludności żydowskiej. Zginęło wówczas ok.70 % populacji tego narodu.
Po II wojnie światowej w Związku Radzieckim starano się ich wynarodowić. Nie pozwalano im podawać narodowości Krymczak w dokumentach. Nie wydawano zezwolenia na otworzenie domów modlitwy, proponując uczęszczanie do świątyń razem z innymi Żydami. W latach 70. XX wieku ich liczebność spadła do ok. 1 tysiąca osób. Wielu Krymczaków zatraciło swoją tożsamość z powodu wyjazdów za granicę, głównie do USA i Izraela, a także z powodu rusyfikacji.
Po 1989 roku nastąpiło ożywienie kulturalne wśród Krymczaków i walka o tożsamość narodową. Nie jest to jednak łatwe, gdyż młode pokolenie w większości jest silnie zasymilowane z ludnością rosyjskojęzyczną. Problemem jest też zanik znajomości języka krymczackiego.
Dziś społeczności Krymczaków mieszkają głównie na Ukrainie w krymskich miastach: Sewastopolu, Kerczu, Teodozji, Krasnopieriekopsku, Ałuszcie, Eupatorii. Pozostałe niewielkie wspólnoty natomiast w Federacji Rosyjskiej i w Uzbekistanie.
[edytuj] Ciekawostki
- Krymczakiem z pochodzenia jest amerykański reżyser i scenarzysta filmów animowanych Ralph Bakshi.
- 11 grudnia Krymczacy obchodzą święto T'kun. Jest to dzień żałoby i pamięci o tragedii ich narodu jaka miała miejsce na Krymie podczas II wojny światowej.
