Kometa Hale'a-Boppa
Z Wikipedii
| C/1995 O1 (Hale'a-Boppa) | |
 Kometa Hale’a-Boppa |
|
| Odkrywca | Alan Hale, Thomas Bopp |
| Data odkrycia | 23 lipca 1995 |
| Elementy orbity | |
| Półoś wielka | 186,030139291952 j.a. |
| Mimośród | 0,995086084562578 |
| Peryhelium | 0,914136373292536 j.a. |
| Aphelium | 371,1461422106116 j.a. |
| Okres orbitalny | 2537,37 lat |
| Nachylenie orbity względem ekliptyki | 89,4301927153487° |
| Charakterystyka fizyczna jądra | |
| Średnica | ok. 60 km |
| Okres obrotu wokół własnej osi | 11 godz. 46 min. |
Kometa Hale’a-Boppa lub C/1995 O1 - kometa długookresowa, którą można było obserwować gołym okiem od maja 1996 do grudnia 1997 roku, dwa razy dłużej niż poprzednią rekordzistkę, Wielką Kometę z 1811.
Spis treści |
[edytuj] Odkrycie i obserwacje komety
Kometa została odkryta jeszcze na długo przed swym przejściem przez peryhelium, tj. 23 lipca 1995 r. przez Alana Hale’a z Nowego Meksyku i Thomasa Boppa z Arizony w Stanach Zjednoczonych. Już wtedy przypuszczano, że może się ona okazać bardzo jasnym ciałem niebieskim. Prognoza ta spełniła się; 1 kwietnia 1997 roku kometa przeszła przez peryhelium, stając się najjaśniejszym tego typu obiektem od całych dziesięcioleci. Została okrzyknięta Wielką Kometą z 1997 roku.
[edytuj] Orbita komety
Kometa Hale’a-Boppa porusza się po orbicie w kształcie bardzo wydłużonej elipsy o mimośrodzie 0,995. Peryhelium znajduje się w odległości 0,914 j.a. od Słońca, aphelium zaś aż 371.14 j.a. od niego. Na jeden obieg wokół naszej Dziennej Gwiazdy potrzebuje ponad 2537 lat, jej nachylenie do ekliptyki wynosi 89,43˚.
[edytuj] Właściwości fizyczne
W momencie odkrycia kometa znajdowała się w odległości 7,2 j.a. od Słońca, zatem między Jowiszem i Saturnem. Była to największa odległość, z jakiej udało się odkryć nową kometę. Zazwyczaj ciała te są w tych odległościach niezwykle słabe i nie wykazują prawie żadnej aktywności. Jednakże Kometa Hale’a-Boppa wytworzyła już komę. Wielkość jądra oszacowano na ok. 60 km, co było wartością znacząco większą od rozmiarów jądra np. Komety Halleya.
Kometa ta wykształciła dwa warkocze; jeden niebieski – gazowy, prosty, skierowany dokładnie w przeciwną stronę niż Słońce; drugi żółty - złożony z pyłów, zakrzywiony, ukazujący trajektorię komety. 22 marca 1997 znalazła się ona najbliżej Ziemi (1.315 j.a.). Większość innych komet byłaby z takiej odległości widoczna tylko za pomocą instrumentów astronomicznych. W momencie przejścia przez peryhelium osiągnęła jasność widomą -1m i stała się pięknym obiektem na niebie, jaśniejszym od wszystkich gwiazd oprócz Syriusza. Była widoczna nawet w miastach, gdzie światła skutecznie uniemożliwiają obserwacje nocnego nieba.
Później Kometa Hale’a-Boppa stawała się coraz słabsza, w sumie jednak gołym okiem widoczna była od 20 maja 1996 do 9 grudnia 1997. W roku 2001, będąc już poza orbitą Saturna posiadała jeszcze komę o wielkości szacowanej na 2 mln km. Mijając orbitę Urana w styczniu 2005 roku (21 j.a. od Słońca) można było zaobserwować u niej jeszcze mały warkocz. Astronomowie przewidują, że będą mogli ją śledzić jeszcze do roku 2020, kiedy to osiągnie jasność zaledwie 30m i nie będzie jej już można odróżnić od galaktyk tła nieba.
[edytuj] Warkocz
Kometa Hale’a-Boppa była niezwykle intensywnie badana i fotografowana przez astronomów profesjonalistów i amatarów. Dzięki tym studiom udało się nieco lepiej poznać naturę samej komety i innych podobnych ciał niebieskich.
Warkocz komety na nieboskłonie miał dla obserwatora ziemskiego długość 30-40˚. Okazało się, że jego skład wykazywał duże różnice w stosunku do warkoczy innych komet. Zaobserwowano w nim siarkę, która nie jest niczym nadzwyczajnym w składzie chemicznym komet, ale jeszcze nigdy nie widziano osobnego warkocza składającego się z neutralnych atomów tego pierwiastka. Warkocz ten miał długość 50 mln km.
Sama siarka pochodziła zapewne z wnętrza komy, nie musiała jednak wydobywać się z jądra. Źródłem jej pochodzenia mogły być drobiny pyłu, które w wyniku zderzania się i pod wpływem promieniowania ultrafioletowego Słońca uwalniały atomy siarki, które to następnie wypychane były przez promieniowanie słonecznie i utworzyły ów warkocz. Podczas gdy warkocz pylowy pokrywał się prawie idealnie z trajektorią komety, a warkocz gazowy skierowany był dokładnie przeciwnie do kierunku, w jakim znajdowało się Słońce, tak warkocz siarkowy wytworzył się pomiędzy nimi obydwoma.
[edytuj] Występowanie deuteru
W składzie Komety Hale’a-Boppa stwierdzono istnienie deuteru, którego ilość przewyższa dwukrotnie ilość tego pierwiastka w ziemskich oceanach. Zgodnie z teorią pochodzenia wody na Ziemi, większość zasobów tej cieczy miała pochodzić od komet, które zderzały się z ziemskim globem. Jeśli miałoby się okazać, że zawartość deuteru w innych kometach jest równie wysoka jak w przypadku Komety Hale’a-Boppa, to woda na Ziemi pochodzić może także z innych źródeł niż komety, gdyż nie mogłoby jej być dziś na Ziemi tak dużo.
Deuter w kometach został wykryty również w wielu innych wiązaniach chemicznych, które występują w różnych wariantach. Ponieważ udział deuteru z wiązania na wiązanie zmienia się, naukowcy uważają, że lód wodny wchodzący w skład komety tworzył się nie w dysku protoplanetarnym, a raczej w chmurze międzygwiazowej. Modele teoretyczne obrazujące lód w chmurach międzygwiazdowych wskazują, że Kometa Hale’a-Boppa powstawała w temperaturze otoczenia 24-25 K.
[edytuj] Związki organiczne
Obserwacje spektroskopowe wykazały obecność w komecie wielu związków organicznych, w tym takich, których nie stwierdzono dotychczas w składzie komet. Molekuły te mogą występować na kometach, bądź tworzyć się podczas różnorakich reakcji wewnątrz komy.
[edytuj] Rotacja komety
Materia gazowa wydobywająca się z jądra komety uwalniała się w formie wielu dżetów, w różnych obszarach na jego powierzchni. Stąd można było obserwować ruch obrotowy samego jądra i wyznaczyć czas jego trwania. Obliczenia pokazały, że jądro obraca się raz na 11 godzin i 46 minut. Jednakże dostrzeżono wiele regularnych wahnięć, co może świadczyć o tym, iż rotacja odbywa się wokół więcej niż jednej osi.
[edytuj] Prawdopodobny satelita komety
W pracy teoretycznej z roku 1999 argumentowano, że emisja gazów i pyłów z jądra Komety Hale’a-Boppa może być całkowicie wyjaśniona przy założeniu, iż wokół jądra krąży drugi składnik. Według tej pracy większy fragment miałby ok. 70 km, a mniejszy ok. 30 km średnicy. Obiegałyby one wspólny środek masy w czasie trzech dób, znajdując się w odległości 180 km od siebie.
Astronomowie nie mieli i nie mają do dziś żadnych dowodów w postaci zdjęć, na których widać byłoby dwa osobne jądra komety, bądź choćby warkocze. Choć rozpady komet to zjawiska częste i obserwowane, to w tym przypadku nie było na to dowodów. Układ dwóch wzajemnie się obiegających jąder kometarnych byłby niezwykle mało stabilny – mógłby być zdestabilizowany w pobliżu Słońca lub jakiejś planety w wyniku oddziaływania grawitacyjnego.
[edytuj] Przesądy związane z kometą
Choć Kometa Hale’a-Boppa ukazała się oczom ludzkości pod koniec dwudziestego wieku, to wielu ludzi sądziło, iż jej pokazanie się zwiastuje nieszczęścia i zapowiadać może wojny lub choroby, a nawet koniec świata.
Sekta Heaven's Gate, dla której pojawienie się tej komety stało się przyczyną popełnienia zbiorowego samobójstwa, wierzyła, że śmierć przeniesie jej wyznawców do statku kosmicznego znajdującego się rzekomo za kometą.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Gary W. Kronk's Cometography - C/1995 O1 (Hale-Bopp) (en)
- Infoseite mit zahlreichen Links (de)
- Baza danych o małych ciałach Układu Słonecznego NASA (en)
- Cometography.com: Kometa Hale'a-Boppa
- Strona NASA o komecie Hale'a-Boppa
