Katalog biblioteczny
Z Wikipedii
Katalog (gr. katálogos - lista) - rejestr dokumentów bibliotecznych w sposób uporządkowany, ułatwiający ich odszukanie, podający ich cechy indywidualne i bibliograficzne oraz miejsce przechowywania.
Spis treści |
[edytuj] Podstawowe pojęcia
Katalog a opis bibliograficzny - katalog oprócz opisu bibliograficznego zawiera hasło i nagłówek. Hasło pełni metodę wyszukiwawczą i jest elementem szeregowania.
Katalog a bibliografia - katalog to realny zbiór w bibliotece, polega na opisie egzemplarza zbioru istniejącego rzeczywiście. Katalog to nic innego jak system informacyjno-wyszukiwawczy. Natomiast bibliografia to spis wydań druków w oderwaniu od przynależności do danego miejsca w bibliotece.
[edytuj] Typy katalogów
Rozróżniamy katalogi:
- alfabetyczny - szeregujący opisy wg nazw osobowych (autor, redaktor, tłumacz), korporatywnych (instytucji, organizacji), tytułów,
- rzeczowy - opis wg haseł wyrażających treść dokumentów,
- krzyżowy - łączący układ alfabetyczny i rzeczowy,
- centralny - rejestruje zbiory dwu lub więcej bibliotek,
- topograficzny - katalog biblioteczny, wykaz, rejestr obiektów, uszeregowany zgodnie z magazynowym ich porządkiem, wg sygnatur. Stanowi uzupełnienie inwentarza przy systematycznym ustawieniu zbiorów. Przy ustawieniu wg numerus currens funkcję katalogu topograficznego pełni inwentarz z numeracją bieżącą.
- dziesiętny - podzielony jest na dziesięć głównych działów określających wiedzę, które z kolei są podzielone na dalsze poddziały. Jest to najbardziej powszechny system katalogowania.
[edytuj] Narodziny katalogu
Historia katalogów sięga aż starożytności i towarzyszy bibliotekom w Grecji, Egipcie, Babilonie czy Syrii (Biblioteka Arystotelesa, Menofisa III czy świątyń Horusa). Pierwszym liczącym się katalogiem był katalog Biblioteki Aleksandryjskiej. Liczył do 500 000 zwojów rękopisów. Zbiór opracował bibliotekarz BA, Kallimach z Cyreny (III w. p.n.e.). Katalog obejmował 120 ksiąg znanych jako Pinakes (tablice spisane działowo). Opisy obejmowały nazwiska, tytuły, elementy biograficzne autorów, uwagi krytyczne. Katalog Biblioteki Aleksandryjskiej był jednocześnie bibliografią. Pinakes pojawiły się również w Rzymie.
W średniowieczu głównym centrum gromadzenia ksiąg był klasztor. Nie były one liczne, toteż nie potrzebowały spisów.
Po wynalezieniu druku, ceny książek spadły, powstawało coraz więcej bibliotek. W XV w. katalogi były pomocą dla bibliotekarzy, nie dla czytelników. W XVIII wieku książki zaczynają zawierać wartościowe informacje dla czytelnika. Na przełomie XVIII i XIX w. nastąpiły zmiany w relacji bibliotekarz-czytelnik. Wzrasta liczba bibliotek publicznych i naukowych. Gdy zbiory zaczęły przekraczać 400 000 egzemplarzy, potrzeba prostego opracowania książek była niezbędna. Katalog staje się bardziej usystematyzowany. Powstają instrukcje ułatwiające opisanie dzieł w sposób dostępny i wyczerpujący.
[edytuj] Źródła
Bieńkowska B., Książka na przestrzeni dziejów, Warszawa 2005, s. 295.
