Flet poprzeczny

Z Wikipedii

Flet poprzeczny (wielki) - instrument dęty drewniany, wargowy. Znany był już w starożytności. Skrót - Fl. Ma skalę: od c¹ lub h małego (zależy to od posiadanej przez flecistę stopki fletu) do d⁴ (możliwe jest zagranie dzwięków do f⁴, jednak ze względu na trudność wydobycia, dźwięki te nie występują w literaturze fletowej). Dźwięki zapisuje się w kluczu wiolinowym. Jest instrumentem nietransponującym. Dźwięk fletu łatwo łączy się z większością instrumentów orkiestralnych. W orkiestrze w grupie instrumentów dętych drewnianych jest instrumentem o najwyższej skali. Ze względu na szerokie możliwości techniczne, jak i wyrazowe znajduje wszechstronne zastosowanie w muzyce solowej, kameralnej, symfonicznej, rozrywkowej, jazzowej.

Najważniejszą odmianą fletu wielkiego jest znacznie mniejszych rozmiarów flet piccolo, o stroju o oktawę wyższym (c² do c⁵). Istnieje również flet altowy o stroju f do f³ i basowy. Współczesna holenderska flecistka Eva Kingma stworzyła również ćwierćtonową wersję fletu.

Konstrukcja fletu przez stulecia ulegała wielu przemianom. Rewolucjonistą w tej kwestii był Theobald Boehm (1794-1881), który opracował podobną do współczesnej mechanikę fletu, a w 1847 skonstruował pierwszy flet z metalu. Do XX wieku produkowano jeszcze jednak niemal wyłącznie drewniane flety. Współczesne flety wykonuje się głównie z metali - niklu, srebra, złota, a nawet z platyny. Poszczególne metale nadają fletu inną specyfikę brzmieniową. Spośród wielu modeli wyróżnia się zasadniczo:

1. flety wykonane w całości z jednego rodzaju metalu
2. flety pokryte częściowo (tylko główka) lub w całości od zewnątrz i wewnątrz warstwą innego metalu (np. srebrne pozłacane)
3. flety z główką z innego metalu niż korpus i stopka (np. srebrny ze złotą główką).

Istnieją także flety z drewna - są to instrumenty głównie do wykonywania muzyki dawnej. Czasem do metalowego fletu dodaje się tylko drewnianą główkę, aby nadać miękkiego, ciepłego i cichego brzmienia. Inne tworzywa, z których produkuje się flety (głównie do celów eksperymentalnych lub ozdobnych) to szkło i kości zwierzęce.

Flet poprzeczny składa się z trzech części:

• główki - doczepia się ją do korpusu. Znajduje się na niej płytka ustnikowa (miejsce, do którego przykłada się usta) z otworem zadęciowym. Dźwięk powstaje poprzez dmuchanie na krawędź otworu zadęciowego. Płytka ustnikowa jest połączona z resztą główki tzw. kominkiem. Na końcu główki znajduje się korek, którego przesuwanie zmienia intonację fletu. Zaleca się nie przestawianie fabrycznego ustawienia korka. Dostrajanie fletu podczas zwykłego użytkowania następuje poprzez mocniejsze wsunięcie lub wysunięcie główki z korpusu. Główka jest częścią fletu mającą największy wpływ na jego brzmienie. Do produkcji główek wykorzystuje się różnorodne materiały, aby nadać fletowi zróżnicowane odcienie brzmieniowe. W przypadku fletów metalowych, najczęściej dąży się do tego, aby główka wykonana była z jak najszlachetniejszego metalu, chociaż preferencje flecistów w tej kwestii są różne. Zdecydowanie korzystniejsze jest brzmienie główki srebrnej w porównaniu z niklową - flet z główką srebrną nabiera siły i klarowności brzmienia, większe są także możliwości dynamiczne. Złoto nadaje fletu barwę bardziej delikatną, miękką. Grubość ścianek główki także ma wpływ na brzmienie - im grubsze ścianki tym silniejszy dźwięk, ale także lekko trudniejsze zadęcie.
• korpusu - na tej części zamieszczone są otwory klapowe i mechanizm z 13 klapkami zamykającymi i otwierającymi otwory.
• stopki - część odpowiadająca za najniższe dźwięki. Wyróżnia się dwa rodzaje stopek: stopkę c (do c¹) i h (dłuższa, posiadająca dodatkową klapkę odpowiadającą za h małe). Zazwyczaj w stopkę h wyposażone są flety profesjonalne.

Flet nie posiada stroika. Dźwięki powstają poprzez dmuchanie na krawędź płytki ustnikowej. Zadęcie na flecie wymaga mniejszego ciśnienia niż na innych instrumentach dętych drewnianych i blaszanych, ale pochłania znaczniej więcej powietrza, zwłaszcza w wysokim i niskim rejestrze.

Możliwości techniczne fletu są niemal nieograniczone. Między innymi można otrzymać legato, staccato, staccato podwójne i potrójne, tremolo, frullato, wszelkiego rodzaju ozdobniki, flażolety, skoki interwałowe o dużej rozpiętości. Możliwe jest także glissando o niewielkiej rozpiętości. Rejestr niski (c¹-g¹) charakteryzuje brzmienie ciemne, syczące. Możliwości dynamiczne są ograniczone (od pp do mf). Ze względu na trudność zadęcia, rejestr ten ma ograniczone możliwości techniczne. Rejestr środkowy (a¹-d³) posiada brzmienie łagodne i miękkie, w miarę postępu dźwięków w górę coraz jaśniejsze, bardziej przenikliwe. Rejestr wysoki (e³-b³) posiada brzmienie jasne, krystaliczne, dość ostre i przenikliwe. Piano jest trudne do uzyskania. Szybkie przebiegi są dość trudne, zwłaszcza w legato. Rejestr krańcowo wysoki (h³-d⁴) charakteryzuje brzmienie bardzo ostre, jaskrawe. Dźwięki można uzyskać jedynie przy najwyższej dynamice. Szybkie przebiegi w rejestrze z pogranicza oktawy trzykreślnej i czterokreślnej są bardzo trudne do wykonania, aczkolwiek możliwe i bardzo często wykonywane.

[edytuj] Zobacz też:

• Flet
• Flet piccolo

[edytuj] Linki zewnętrzne

• (pl) Polskie strony fletowe
• (pl) Fletowisko
• (en) Wirtualne lekcje gry na flecie
• (pl) Strona o fletach poprzecznych