Fantasy

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: jednoznaczna definicja. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Ten artykuł dotyczy gatunku literackiego. Zobacz też: Fantasy (czasopismo).

Fantasy (z ang. fantazja) - młody gatunek literacki powstały na gruncie fantastyki. Obok fantastyki naukowej i horroru jest jednym z jej najszerzej reprezentowanych gatunków współczesnych.

Utwory tego gatunku są najczęściej umiejscowione w fikcyjnym świecie, w którym poza zwykłymi prawami fizyki i biologii działa też magia oraz inne nadnaturalne moce. Do świata przedstawionego należy przeważnie rozległy zestaw rekwizytów swobodnie zaczerpniętych ze średniowiecza i starożytności, rzadziej z okresu renesansu lub epoki wczesnoprzemysłowej (te dwie ostatnie epoki częściej obecne są w stylach "dark fantasy", "steam fantasy" i "science fantasy"). Charakterystyczne jest także występowanie obok gatunku ludzkiego gatunków istot mitycznych lub baśniowych (elfy, trolle, gobliny, smoki, wiedźmy, fauny, koboldy, gargulce, centaury, jednorożce, driady itp). Zazwyczaj psychologia postaci, ich motywacje i zachowania są przedstawione realistycznie - dotyczy to także postaci o proweniencji mityczno-baśniowej. Świat w książkach fantasy jest fikcyjny, mitologiczny lub baśniowy, czasem mniej lub bardziej umowny, ale potraktowany przez autora jak świat historyczny, który się kiedyś zdarzył, jak kronika, i stąd wynika niezwykła moc oddziaływania tego gatunku, poprzez uprawdopodobnienie postaci i wielką precyzję opisu ich świata.

W fantasy unika się sformułowań, takich jak „dawno temu” lub „w odległym kraju”. Są one typowe dla bajek i baśni tradycyjnych, a fantasy jest przeciwieństwem nieokreśloności i braku precyzji, bo one nie wystarczają odbiorcy „współczesnych baśni”. Dobrze jest też, aby autor wśród „magicznego” i „heroicznego” świata potrafił ukryć aluzje do współczesności i jej realnych problemów. Owe „współczesne baśnie” są gatunkiem nastawionym, zaprogramowanym na dylematy moralne oraz na kontestację różnych przejawów i zjawisk realnej współczesności. Ich często występującą cechą jest swoiste proekologiczne nastawienie i dowartościowywanie myślenia irracjonalnego, instynktownego oraz świata uczuć i religijności przeciwnego zaawansowanej technologii i stechnicyzowaniu życia. Mówi się nawet, że w tym gatunku, tak bardzo eskapistycznym, mniej ważne jest to, „o czym on jest”, a bardziej to, „o czym on nie jest”. Czego używania i opisywania unika, tego istnieniu się sprzeciwia.

Fantasy to opowieści, które czerpią z mitologii różnych ludów. Imiona starożytnych bóstw i bohaterów przewijają się w co trzecim dziele. Najczęściej na warsztat autorów trafiają mity: skandynawskie, celtyckie, greckie, rzymskie, egipskie, prekolumbijskie, anglosaskie, słowiańskie, jak również judeochrześcijańskie czy bliskowschodnie. Również legenda arturiańska jest jedną z najważniejszych podstaw i źródeł tego gatunku. Utwory te odtwarzają starożytny świat tych mitologii, nadając imionom znanych postaci mitycznych (jak Baldur, Artur, Odys, Thor, Morgana, Merlin) współczesny i bardziej ludzki wymiar. Ale nie do końca odtwarzają, równie często przetwarzają, przerysowują, parodiują(Terry Pratchett, Andrzej Sapkowski) i wyśmiewają. Znajdziemy w nich cały przekrój rodzajów literackich, nastrojów i idei, od przypowieści religijnej, baśni chrześcijańskiej, przez romans heroiczny, epos, dramat obyczajowy, fantazję polityczną, aż do horroru, love story, powieści psychologicznej, komedii, parodii, a nawet manifestów religii neopogańskich.

[edytuj] Podgatunki

Fantasy posiada wiele podgatunków, ważniejsze z nich to:

• low fantasy (quasi-historyczna)
• dark fantasy
• high fantasy
• urban fantasy
• space fantasy
• magia i miecz
• heroic fantasy
• epic fantasy

Podgrupy owe nie oznaczają większych różnic w samej treści, czy w ideach propagowanych przez autorów, lecz raczej w stylu pisania, źródłach inspiracji oraz w ogólnym „nastroju” dominującym w utworach, na przykład mrocznym, baśniowym, heroicznym, pseudohistorycznym, dziejów alternatywnych, postapokaliptycznym, czy religijnym. Utwory, które można opisać tą ogólną nazwą, są dość rozmaite i adresowane do czytelników w różnym wieku, od dzieci, przez młodzież, do dorosłych. Większość klasycznych dzieł tego gatunku przeznaczona jest raczej dla dorosłych czytelników. Stąd fantasy niekiedy nazywana jest też, dość obrazowo, ale w dużym uproszczeniu, „baśnią dla dorosłych”. Zaczątki fantasy widać już w drugiej połowie XIX wieku, u końca epoki romantyzmu, lecz jej „złoty wiek” przypada na lata 60. i 70. XX wieku, podczas gdy „złoty wiek” jej starszej siostry – science fiction - przypada na lata 50. i 60.

[edytuj] Twórcy

Najbardziej znanymi autorami fantasy, których dzieła ukonstytuowały byt gatunku, są m.in.:

• J. R. R. Tolkien,
• Terry Pratchett,
• Andrzej Sapkowski,
• Robert Jordan,
• Andre Norton,
• Ursula K. Le Guin,
• Marion Zimmer Bradley,
• Roger Zelazny,
• T. H. White,
• C. S. Lewis,
• Robert E. Howard,
• Peter S. Beagle,
• Fritz Leiber.

Inni popularni autorzy to:

• Eoin Colfer,
• Eugeniusz Dębski,
• Margaret Weis,
• Tracy Hickman,
• Steven Erikson,
• Robert Holdstock,
• Stephen Lawhead,
• Patricia A. McKillip,
• Tim Powers,
• Neil Gaiman,
• Jack Vance,
• Glen Cook,
• David Eddings,
• Robin Hobb,
• Philip Pullman,
• Lawrence Watt Evans,
• Guy Gavriel Kay,
• Feliks W. Kres,
• Tomasz Pacyński,
• Pierre Bottero
• Ewa Białołęcka,
• Anna Brzezińska,
• Nik Pierumow,
• R. A. Salvatore,
• Stephen King,
• J. K. Rowling,
• Jacek Piekara,
• George R. R. Martin,
• Terry Goodkind,
• Christopher Paolini,
• Terry Brooks,
• Maja Lidia Kossakowska,
• William King,
• Czesław Domarecki.
• Jacek Komuda.

[edytuj] Twórcy powiązani z fantasy

Literatura fantasy posiada długą kolekcję okołogatunkowych działań, w których udział biorą autorzy oraz ich fani. Powstają więc kluby, gry fabularne, dramaty sceniczne, poezje, opowiadania, komiksy oraz tzw. fanfiction, filmy fabularne, gadżety, grafika komputerowa, malarstwo fantasy oraz muzyka inspirowana tą twórczością – są to najczęściej gatunki muzyki popularnej, głównie folk, heavy metal, rock, gotyk oraz muzyka poważna i etniczna. Muzyka inspirowana twórczością fantastyczną zwana jest niekiedy muzyką fantastyczną lub muzyką tolkienowską. Najwybitniejszymi grafikami i malarzami tworzącymi w oparciu o literaturę fantasy są:

• Boris Vallejo
• Frank Frazetta
• Chris Achilleos
• Luis Royo
• Gerald Brom
• Craig Mullins
• John Howe
• Alan Lee
• Ted Nasmith
• Rodney Matthews

Inni graficy i malarze:

• Todd Lockwood
• Anke Eissmann

Najbardziej znanymi zespołami grającymi muzykę fantastyczną są:

• Manowar - epic metal
• Blind Guardian - power metal
• Rhapsody- power metal
• Nightwish - power metal
• Bal Sagoth
• Summoning - black metal

[edytuj] Film fantasy

Charakteryzuje się elementami baśniowymi, nawiązaniami do mitów, legend, podań ludowych czy baśni/bajek. Dużą rolę w kreowaniu fantastycznego świata w tych filmach odgrywają efekty specjalne.

Przykłady filmów fantasy:

• Władca Pierścieni - w adaptacji Petera Jacksona i w animowanej adaptacji Ralfa Bakshi
• Ostatni smok w reżyserii Roba Cohena
• Willow w reżyserii Rona Howarda
• Opowieści z Narnii: Lew, Czarownica i stara szafa w reżyserii Andrew Adamsona
• Eragon w reżyserii Stefena Fangmeiera
• pięć filmów o przygodach młodego czarodzieja Harry'ego Pottera
• Conan Barbarzyńca w reżyserii Johna Milliusa
• Conan Niszczyciel w reżyserii Richarda Fleischera
• Lochy i smoki (Dungeons & Dragons) adaptacja popularnej gry fabularnej w reżyserii Courtneya Solomona
• Mgły Avalonu telewizyjna adaptacja powieści Marion Bradley w reżyserii Uliego Edela.
• Ziemiomorze Dwie części pięciotomowej sagi.
• Volkodav. Ostatni z rodu Szarych Psów Ekranizacja powieści Marii Siemionowej.