Enneagram
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: liczne błędy językowe. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Enneagram - system dziewięciu typów osobowości oparty na wykresie dziewięcioramiennej gwiazdy (z greckiego "ennea" - dziewięć, "gram" - znak), wprowadzony do cywilizacji zachodniej przez chilijskiego badacza Oscara Ichazo w 1970 roku, wywodzący się z Bliskiego Wschodu. Mógł powstać nawet 2500 lat p.n.e., przetrwał w tradycji sufizmu. Nie został nigdy potwierdzony statystycznie i uznany przez naukową psychologię.
System zakłada, że każdy człowiek należy do jednego z typów przez całe swoje życie. Nie ma ludzi nie należących do żadnego typu. Prawdopodobnie to, jakim typem przyjdzie nam zostać, ma zależeć od tego, co jako pierwsze zachwiało w dzieciństwie naszym poczuciem bezpieczeństwa, która z emocji opanowała nas najsilniej i jaki mechanizm obronny wykształciliśmy na samym początku.
Twierdzenie to stoi w sprzeczności z praktyką psychometrii. Przy statystycznym badaniu wyników testów psychologicznych okazuje się, że dla każdej z cech temperamentu lub osobowości (włącznie ze skalą męskość-kobiecość) istnieją ludzie, reprezentujący każdy z punktów skali, od jednego do drugiego jej krańca. Można sztucznie podzielić ich na rozłączne typy, jednak nawet wówczas nie pozostają w jednym typie przez całe swoje życie.
Łatwo jednak zauważyć, że Enneagram nie jest systemem zamkniętym. Jest modelem złożonym z wzajemnie powiązanych linii. Każdy człowiek kryje w sobie możliwość wszystkich typów, ale najsilniej związany jest z własnym. Gdy porównamy system Enneagramu z wiedzą na temat zaburzeń osobowości, tak jak to zrobiła Helen Palmer w swojej książce, możemy się dopatrzyć wielu analogii, ponieważ Enneagram zakłada, że w momencie utraty zdolności do obserwacji samego siebie, każdy z typów zaczyna przejawiać patologiczne zachowania. Oczywiście Enneagram nie jest schematem zaburzeń osobowości, a oprócz zachowań w stanie stresu, opisuje też zachowania typów w stanie bezpieczeństwa lub "normy". Jednak porównanie to pomaga zrozumieć istotę tego podziału na typy oraz fakt, że tak jak przy podziale na osobowości z konkretnym zaburzeniem według DSM IV, w Enneagramie również mamy do czynienia z opisami punktów widzenia danej osoby - tyle że uzupełnionymi o pozytywny aspekt. Tak samo wydaje się niemożliwa zmiana osobowości z jednej na drugą jak w przypadku zaburzeń. Osobowość dorosłego człowieka nie jest aż tak podatna na gwałtowne zmiany. Możliwe jest jednak pojawianie się u każdego z typów Enneagramu cech innych typów - ich skrzydeł albo typów połączonych linią, analogicznie do zaburzeń osobowości - gdzie potwierdzone jest występowanie innych zaburzeń niż główne u konkretnej jednostki - tyle że w mniejszym stopniu. System Enneagramu zwykłe wzory osobowości, traktowane przez nas jako "neurotyczne", traktuje jako punkty przejścia do wyższych stanów świadomości.
Spis treści |
[edytuj] Skrzydła
W środowisku badaczy Enneagramu funkcjonują nazwy dla każdego typu, a nawet podtypu, które starają się zobrazować daną osobowość. Na każdy z typów wpływ mają sąsiednie punkty - zwykle jedno ze skrzydeł ma silniejsze oddziaływanie niż drugie. Dlatego zwykle swój typ określa się podając dominujące skrzydło np. 5w4, 1w9, 7w6.
Np.:
- 1 perfekcjonista
- 1w9 idealista
- 1w2 adwokat
[edytuj] Charakterystyka w skrócie
[edytuj] Typ nr 1 - Perfekcjonista
jest obowiązkowym, skrupulatnym realistą, żyje wg swoich, ściśle określonych zasad. Bardzo wymagający dla siebie i innych, wiecznie się krytykujący; życie to dla niego przede wszystkim obowiązek. Uważa, że tylko on może mieć rację. W dzieciństwie grzeczne dziecko, od którego oczekiwano zbyt wiele.
[edytuj] Typ nr 2 - Dawca
Jest ciepły, troskliwy, opiekuńczy. Wyczuwa doskonale potrzeby innych i stara się je zaspokajać, aby w zamian zyskać miłość i akceptację. Może manipulować ludźmi, zmieniać się dla nich, często nie wie, kim tak naprawdę jest i potrzebuje innych ludzi, aby w nich szukać tej odpowiedzi.
[edytuj] Typ nr 3 - Wykonawca
Energiczny, ekstrawertyczny, ufny swoim możliwościom, zawsze dążący do osiągnięcia konkretnego celu. Uważa, że na świecie liczą się tylko ci, którzy osiągnęli sukces - w życiu zawodowym jak i prywatnym. Potrafi przybierać różne pozy w zależności od tego, jaki wizerunek jest podziwiany w danej grupie społecznej.
[edytuj] Typ nr 4 - Indywidualista
Romantyk, ma bardzo wrażliwe odczucia i emocje, jest wrażliwy, czuły, spostrzegawczy. Ma poczucie inności, wiecznie czeka na szczęście, które właśnie ma nadejść. Nie potrafi się zadowolić tym co ma, bo tylko niezdobyte rzeczy są dla niego pociągające. Osamotniony w swoim świecie burzliwych emocji, często egocentryczny. Dzięki takiej skrajności przeżyć potrafi doskonale zrozumieć drugiego człowieka, nawet najciemniejsze strony jego psychiki.
[edytuj] Typ nr 5 - Obserwator
Introwertyk, ciekawy świata, z potrzebą wiedzy o nim, analityczny i wnikliwy. Przeczulony na punkcie prywatności i niezależności. Uważa, że nie należy kierować się emocjami, ponieważ są one zbyt nietrwałe, a uzewnętrznianie ich osłabia. Stara się wszystko przemyśleć. Nie reaguje spontanicznie, zwłaszcza w zaskakujących go sytuacjach stara się odsunąć na bok, a potem dopiero przeżyć wszystko w samotności. Często jest przez to nieświadomy swoich prawdziwych uczuć. Potrafi dokonywać na chłodno trudnych decyzji.
[edytuj] Typ nr 6 - Lojalista
Odpowiedzialny, godny zaufania, lojalny wobec rodziny i przyjaciół. Szuka ciągłego zagrożenia - tam gdzie go nie zauważa, automatycznie wyobraża je sobie. Jest obowiązkowy, zależy mu na sumiennej pracy w grupie. Oddany przyjaciel. Szóstka może być fobiczna lub antyfobiczna - uciekać lub atakować w obliczu niebezpieczeństwa.
[edytuj] Typ nr 7 - Epikurejczyk
Bardzo energiczny, żywotny i nastawiony optymistycznie. Chce uczestniczyć w życiu i czerpać z niego pełnymi garściami. Życie dla niego to jedna wielka przygoda. Zawsze ma mnóstwo planów, a przyszłość widzi w kolorowych barwach. Często narcystyczny, trudno mu zrozumieć, że ktoś może stawać mu na drodze do szczęścia i radości. Problemy z koncentracją. Nie myśli o bólu.
[edytuj] Typ nr 8 - Szef
Bezpośredni, ufa własnym możliwościom, odważny, opiekuńczy. Lubi walkę i ciągłe starcia. Pokazuje swoją siłę. Wszystkiego chce więcej, jest zawsze najgłośniejszy i ciągle niezaspokojony. W dzieciństwie to niegrzeczne dziecko, które zauważyło, że bycie grzecznym się nie opłaca.
[edytuj] Typ nr 9 - Mediator
Lubi pomagać innym, jest z natury dobry oraz wrażliwy. Poszukuje jedności z innymi ludźmi i ze światem wokół. Niezdecydowany, spokojny, powolny. Wie, czego chcą inni, ale nie wie czego sam chce. W dzieciństwie jego potrzeby i własne zdanie mogły być ignorowane. Najbardziej uparty ze wszystkich typów enneagramu. Potrafi zjednoczyć się z drugą osobą, chcieć tego, czego chce ona. Podąża za innymi. Kiedy podejrzewa że jest manipulowany, zatrzymuje się i ma nadzieję, że problem sam się rozwiąże.
[edytuj] Schemat
Sam schemat enneagramu złożony jest z koła, wpisanego w nie trójkąta, którego wierzchołki są opisane przez trzy punkty równowagi: cyfry 3, 6 i 9 oraz z pozostałych cyfr-skrzydeł, które są połączone w takim porządku, jaki przedstawia ułamek 1: 7 = 0,142857142857... Pojawiają się tu cyklicznie pozostałe liczby enneagramu, a żadna z nich nie dzieli się przez 3. Tak tworzą się połączenia między punktami-skrzydłami. Biorąc pod uwagę fakt, że każda z cyfr enneagramu jest połączona z dwiema innymi cyframi linią, można dzięki temu odczytać, w jaki sposób dany typ będzie się zachowywał w momencie stresu i w momencie komfortu - inaczej: do jakich zachowań będzie zdolny przyjmując postawę niedojrzałą lub dojrzałą. Odczytujemy to w następującym kierunku: 1-4-2-8-5-7-1... gdzie punkt stresu znajduje się po prawej stronie danej cyfry, a punkt komfortu po lewej.
Odwrotna zasada obowiązuje w trójkącie 3-6-9-3.
Na przykład punkt 8 jest punktem komfortu dla Typu Piątego - kiedy Piątka przybiera postawę dojrzałą, potrafi działać równie skutecznie i szybko jak Ósemka. Ten sam punkt 8 jest punktem stresu dla Dwójki - będzie ona odczuwała zagrożenie przed wykorzystaniem jej do czegoś, czego nie chce oraz wściekłość na tych, którzy nie chcą spełnić jej potrzeb.
Punkt 7 jest punktem komfortu dla Typu Jeden - który zwykle traktuje życie bardzo poważnie i potrzebne jest mu spojrzenie lekkoducha i entuzjasty - Siódemki. Ten sam punkt jest stresowy dla Piątki, która zatraca się w bezcelowej aktywności, szukaniu rozrywki i egoizmie.
[edytuj] Ośrodki intuicji
Każdy z typów posiada trzy ośrodki intuicji: ośrodek emocji, intelektu i działania (instynktu). U każdego są one ułożone w różnej kolejności jako: ośrodek, który dominuje, ośrodek wtórny i ośrodek trzeci, nieużywany. Punkty 3,6,9 tłumią ośrodek główny - przechodzi on na pozycję ośrodka trzeciego, a dwa pozostałe ośrodki są wykorzystywane w równym stopniu jako ośrodki wtórne. Wszystkie typy możemy podzielić w trójki biorąc pod uwagę różne kryteria.
Dzieląc pod względem głównego ośrodka intuicji, jakim się kierują w życiu oraz głównej emocji, dla dwójek, trójek i czwórek będzie to intuicja uczuciowa i głód uznania, dla piątek, szóstek i siódemek - intuicja intelektualna i lęk, natomiast dla ósemek, dziewiątek i jedynek - intuicja cielesna oraz gniew. Ponadto każdy z trzech typów wydzielonych w ten sposób grup inaczej radzi sobie z główną emocją. W każdej trójce jest typ, który stara się poradzić sobie z problemem w najprostszy sposób oraz dwa typy, które starają się obejść problem na około - popadając w ekstrawertyzm lub introwertyzm. W grupie 2,3,4 dwójka jest ekstrawertyczna - szuka emocji i uznania na zewnątrz, czwórka introwertyczna - szuka emocji w sobie, a uznanie stara się zdobyć w dość przewrotny sposób - zachowując się inaczej niż inni, a trójka tłumi swój główny ośrodek emocji, a uznanie stara się zdobyć najprościej - zapracowując na nie. W grupie 5,6,7 piątkę lęk przed niebezpieczeństwem zmusza do ukrywania się w sferze intelektu, siódemkę do wychodzenia światu naprzeciw, aby o lęku zapomnieć, a szóstka tłumi swój główny ośrodek, natomiast z lękiem walczy w najprostszy sposób - starając się wszędzie zwęszyć niebezpieczeństwo, by go uniknąć. W grupie 8,9,1 ósemka uzewnętrznia swoją agresję, walcząc z całym światem o władzę, jedynka agresję kieruje ku sobie, krytykując się za niedoskonałość, podczas gdy dziewiątka tłumi swój główny ośrodek, jakim jest działanie, a z gniewem stara się poradzić sobie w najprostszy sposób - unikając za wszelką cenę konfliktu i sytuacji, w których będzie musiała zająć jakieś stanowisko.
[edytuj] Koncentracja na czasie
Inny podział możemy uzyskać, biorąc pod uwagę kryterium koncentracji na czasie. Typy 4,5,9 koncentrują się na przeszłości (u 4 i 5 działanie jest nieużywanym ośrodkiem trzecim, u 9 tłumionym ośrodkiem), są to też typy najbardziej wycofane. 1,2,6 to koncentracja na teraźniejszości (brak roztrząsania przeszłości czy zastanawiania się nad przyszłością - intelekt jako trzeci ośrodek), to typy zależne od ludzi. 3,7,8 skupiają się na przyszłości (emocje nie grają zbytniej roli, ważne co będzie jutro), typy agresywne.
[edytuj] Mechanizmy obronne
Poszczególne typy wyuczyły się następujących mechanizmów obronnych:
- reakcja upozorowana
- wyparcie
- identyfikacja
- introjekcja
- izolowanie
- projekcja
- racjonalizacja
- zaprzeczanie
- zwlekanie
[edytuj] Stosunek do życia
W odniesieniu do życia i innych ludzi cyfry 2,5,8 są zdobywcami (dwójka zdobywa miłość, piątka wiedzę, ósemka władzę), cyfry 3,6,9 preferują mediację - wierzą w możliwość osiągnięcia kompromisu ze światem, a 4,7,1 ograniczanie - wolą płynąć z prądem.
[edytuj] Główna wada
W enneagramie można zauważyć związki z innymi tradycjami np. chrześcijańskimi. Dziewięć głównych błędów które popełniają typy enneagramu da się porównać z siedmioma grzechami głównymi:
- jedynka - gniew
- dwójka - pycha
- czwórka - zazdrość
- piątka - chciwość
- siódemka - nieumiarkowanie
- ósemka - nieczystość
- dziewiątka - lenistwo
Enneagram dodaje do tego dwa dodatkowe grzechy: trójki - fałsz i szóstki - lęk.
Przeciwstawione grzechom są wyższe cechy emocji:
- jedynka - pogoda ducha
- dwójka - pokora
- trójka - mówienie prawdy
- czwórka - spokój ducha
- piątka - brak przywiązania
- szóstka - odwaga
- siódemka - wstrzemięźliwość
- ósemka - niewinność
- dziewiątka - czyn
Oprócz tego typy posiadają możliwość osiągnięcia wyższego stanu umysłu. Dla punktów 3,6,9 ich wyższe cechy umysłu to kolejno: nadzieja, wiara i miłość - czyli wymienione w 13 rozdziale 1 Listu do Koryntian trzy cnoty teologiczne. Pozostałe cnoty umysłu to: dla 1 - perfekcja, dla 2 - wola, dla 4 - powrót do źródeł, dla 5 - wszechwiedza, dla 7 - praca, dla 8 - miłosierdzie.
[edytuj] Złudzenia. Praca z enneagramem
Enneagram zakłada, że każdy z typów koncentruje się nadmiernie na pewnym fragmencie rzeczywistości np. szóstka na ukrytych zamiarach innych ludzi, trójka na działaniu, dwójka na potrzebach innych. Praca z enneagramem powinna polegać na uświadomieniu sobie własnych ograniczeń i mechanizmów obronnych oraz na próbie ich przekraczania.
Każdy z typów nauczył się sposobu ochrony siebie, wyuczył się pewnej postawy w społecznych kontaktach, wynalazł drogę, która wg niego sprawia, że jest panem sytuacji. Problem polega na tym, że nie zdajemy sobie sprawy z granic, jakie sobie stawiamy. Zwykle to, co ma nam dawać korzyści w życiu, tak naprawdę jest tylko ucieczką od prawdziwego rozwiązania, które z kolei wydaje nam się śmiercią wewnętrzną. Np. szóstce wydaje się, że będzie szczęśliwa, jeśli dostosuje się do innych, a oni ją zaakceptują. Tymczasem prawdziwy spokój osiągnęłaby, gdyby pozwoliła sobie na trochę więcej odwagi i samodzielności. Dziewiątka próbuje osiągnąć spokój poprzez rezygnację. Jednak prawdziwe ukojenie przyniosłaby jej gorliwość w kierowaniu własnym życiem.
Na podstawie enneagramu można uświadomić sobie problemy, jakie ze względu na różnice między typami, pojawiają się w związkach intymnych, relacjach ze znajomymi, czy innymi pracownikami. Własny typ można określić za pomocą testów dostępnych w internecie, jednak najlepszą drogą jest zapoznanie się z opisem wszystkich typów i następnie poprzez gruntowną autoanalizę wybranie tego, który najbardziej odzwierciedla nasz sposób życia. W USA prowadzone są warsztaty, w czasie których trenerzy pomagają rozpoznać swój typ.
[edytuj] Krytyka
System ten jest krytykowany za zbytnią schematyczność i za szufladkowanie ludzi. Zwolennikom enneagramu zarzuca się też brak badań, które uwiarygodniłyby tę teorię i dałyby możliwość poważnego traktowania jej w świecie nauki. Nazwy typów i ich określenie za pomocą cyfr, przywołuje skojarzenia z numerologią. Jednak badania prowadzone przez Helen Palmer wskazują wyraźnie na możliwość integracji enneagramu z zachodnią psychologią, pokazują też, że ludzie faktycznie nie zmieniają swojego typu przez lata. Helen Palmer używała do swoich badań między innymi testu MMPI oraz MBTI. Stworzyła inwentarz typów enneagramu zwany Inwentarzem Enneagramu Cohenów i Palmer (CPEI). W trakcie wydawania książki "Enneagram" badacze byli w trakcie badań, ich początkowe wyniki zamieszczono w ostatnim rozdziale książki.
[edytuj] Bibliografia
- Helen Palmer "Enneagram"
- Richard Rohr, Andreas Ebert "Enneagram"
- Robert C. Carson, James N. Butcher, Susan Mineka, "Psychologia zaburzeń: [człowiek we współczesnym świecie]"
- David Daniels, Virginia Price.: The essential Enneagram - Test and Self-Discovery Guide. HarperSan Francisco, 2000
[edytuj] Inne książki
- Mirosław Słowikowski , Tomasz Curlej "9 milowych kroków do sukcesu zawodowego i osobistego..."
- Kathleen V. Hurley & Theodore E. Dobson "Enneagram w działaniu"
- Eric Salmon "ABC enneagramu. Jak rozpoznać siły sterujące naszym zachowaniem"
- Mirosław Słowikowski "Charakter na całe życie"
