Dobszyńska Lodowa Jaskinia (jaskinia)
Z Wikipedii
Współrzędne: 48°52'19" N 20°17'41" E
| Dobszyńska Lodowa Jaskinia Dobšinská ľadová jaskyňa |
|
 Formy lodowe Ołtarz i Studnia |
|
| Położenie | 48° 52' 19'' N 20° 17' 41'' E |
| Położenie | Powiat Rožňava Słowacki Raj |
| Długość | 1483 m |
| Data odkrycia | 1870 |
| Odkrywca | Eugen Ruffinyi |
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Dobszyńska Lodowa Jaskinia (słow. Dobšinská ľadová jaskyňa) - jaskinia w Słowacji znajdująca się w miejscowości o tej samej nazwie na terenie płaskowyżu Słowacki Raj. Stanowi unikatowy rezerwat przyrody.
Spis treści |
[edytuj] Położenie
Jaskinia znajduje się w Krasie Spisko-Gemerskim, obecnie na terenie rezerwatu przyrody „Stratená” w Parku Narodowym Słowacki Raj (powiat Rožňava w województwie koszyckim). Stanowi część ogromnego systemu Jaskini Strateńskiej, który z długością blisko 23 tysiące metrów jest najdłuższym systemem jaskiniowym Słowacji. Wejście do Dobszyńskiej Jaskini Lodowej znajduje się w północno-zachodnich zboczach szczytu Duča (1 242 m n.p.m.), na wysokości 969 m n.p.m.
[edytuj] Geneza
Dobszyńska Jaskinia Lodowa jest jaskinią typu stratodynamicznego. Wytworzona została w jasnych, pochodzących ze środkowego triasu wapieniach płaszczowiny strateńskiej, na skutek działania dawnego, podziemnego toku rzeki Hnilec. Jaskinia rozwinęła się w trzech poziomach wzdłuż pęknięć tektonicznych i międzywarstwowych nieciągłości skał, osiągając długość 1 232 metrów i 112 metrów deniwelacji w pionie.
Główną część jaskini stanowi potężna sala, opadająca od wejścia do głębokości -70 m, która powstała przez zapadnięcie się górnego poziomu rozwojowego systemu jaskiniowego. W przeważającej części sala ta wypełniona jest lodem, sięgającym miejscami stropu jaskini, dzięki czemu została ona rozdzielona na kilka części: Wielką i Małą Salę (Velká a Malá sieň), Korytarz Ruffinyi’ego (Ruffiniho koridor) i Przyziemie (Prízemie). Wielka Sala na rzucie elipsy ma długość 72 m, szerokość 42 m i wysokość 7-10 m. Częściowo zalodzona jest Zawalona Katedra (Zrútený dóm), która kończy się zapadliskiem, zwanym Duča.
[edytuj] Zalodzenie jaskini
Warunki, sprzyjające zalodzeniu jaskini, zaistniały prawdopodobnie w środkowym czwartorzędzie, po zawaleniu się w obszarze zapadliska Duča stropów między komorami Jaskini Dobszyńskiej i sąsiedniej Jaskini Strateńskiej. Dzięki temu jaskinia zyskała charakterystyczną formę ogromnego worka, czy też kieszeni, w której przez cały rok utrzymuje się zimne powietrze. Ciepłe powietrze, o mniejszej gęstości, nie jest wstanie wyprzeć chłodnego powietrza z jaskini. Z tego powodu średnioroczna temperatura powietrza w jaskini utrzymuje się w granicach -3,8 ÷ +0,5°C. Zalodzenie jaskini tworzące się od około 250.000 lat ma postać litego lodu spągowego, lodowych stalagmitów, nacieków, lodospadów itp. Na formy lodowej szaty naciekowej decydujący wpływ ma cyrkulacja powietrza o zmiennej temperaturze i wilgotności.
Zalodzona część jaskini ma powierzchnię 9 772 m², a objętość lodu (zmienna w pewnych granicach, w zależności od warunków pogodowych w danym roku) wynosi średnio 110,1 tys. m³. Największa objętość lodu przekracza okresami nawet 120 tys. m³, zaś maksymalna grubość pokrywy lodowej sięga 26,5 m. Z punktu widzenia glacjologii pokrywa ta powinna być właściwie traktowana jak lodowiec, ponieważ znajduje się ona w ciągłym ruchu. Lód przesuwa się od wejścia oraz Wielkiej i Małej Sieni w kierunku Przyziemia i Korytarza Ruffinyi’ego, z prędkością od 2 do 4 centymetrów na rok. Szacuje się, że całkowita wymiana pokrywy lodowej trwa od 5 000 do 7 500 lat.
[edytuj] Flora i fauna
Na wartość przyrodniczą Dobszyńskiej Jaskini Lodowej składają się także żyjące w niej gatunki fauny i flory. Stwierdzono tu występowanie 12 gatunków nietoperzy, m.in. mroczka pozłocistego, gacka brunatnego, nocka dużego, nocka ostrousznego, nocka wąsatka i nocka Brandta. Dla dwóch ostatnich gatunków Jaskinia Dobszyńska jest jednym z największych ich zimowisk w Środkowej Europie.
[edytuj] Dzieje poznania i udostępniania turystycznego
Wejście do Dobszyńskiej Jaskini Lodowej znane było miejscowej ludności, pod nazwą Lodowej Dziury (Ľadová diera) lub Zimnej Dziury (Studená diera), od dawna. Eksplorację podziemi podjął wszakże jako pierwszy w lipcu 1870 r. inżynier górniczy Eugen Ruffinyi wraz z towarzyszami, G. Langiem i A. Megym. Staraniem władz miasta Dobšiná jaskinię udostępniono do zwiedzania już w następnym, tj. w 1871 roku. Już w 1881 r. podjęto tu próby elektrycznego oświetlenia jaskini, początkowo jednak z miernym rezultatem. W następnym roku oświetlono jaskinię lampami gazowymi z palnikami Bunsena, jednak dopiero w 1887 r. uruchomiono w jaskini (po raz pierwszy w Europie) stałe oświetlenie elektryczne.
Wśród zwiedzających jaskinię były koronowane głowy: serbski król Milan I i bułgarski car Ferdynand I Koburg, a także książę August von Sachsen Gotha. Odwiedziła ją grupa francuskich uczonych z budowniczym Kanału Sueskiego, inżynierem Ferdynandem Lessepsem na czele. Nie brakło również wybitnych Słowaków, jak Pavol Országh Hviezdoslav czy Svetozár Hurban Vajanský. W 1890 r. w Wielkiej Sali odbył się koncert na cześć Karola Ludwika Habsburga, a trzy lata później urządzono tam pierwsze letnie lodowisko, na którym ślizgano się na łyżwach.
Dla turystów udostępnionych jest jedynie część korytarzy, w których wytyczono trasę w postaci pętli długości 495 m. Zwiedzanie trwa ok. 40 min. Jaskinia jest czynna od 15 maja do 30 września, w godzinach od 9.00 do 16.00.
[edytuj] Ochrona jaskini
Od 1964 r. jaskinia była objęta ochroną jako wchodząca w skład rezerwatu przyrody Dolina Stratená - Ľadová jaskyňa. Rezerwat znajdował się na terenie powołanego w tym samym roku Obszaru Chronionego Krajobrazu "Słowacki Raj" (słow. Chránená krajinná oblasť "Slovenský raj") - od 1988 r. znajduje się na terenie Parku Narodowego Słowacki Raj.
W 2000 r., w 130. rocznicę swego "odkrycia", na sesji w australijskim mieście Cairns, Dobszyńska Jaskinia Lodowa została zapisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO (ów zapis stanowi poszerzenie wpisu jaskiń Słowackiego Krasu i węgierskiego Krasu Aggtelek z 1995 r.).
[edytuj] Bibliografia
- Bohuslav Kortman, Juraj Bárta, Christian Parma: W jaskiniach. Warszawa: Wydaw. SiT ; Martin : Vydavatel'stvo Osveta, 1990, s. 154. ISBN 83-217-2859-6.
