Candomblé
Z Wikipedii
Candomblé, inaczej Batuque, to religia afroamerykańska, praktykowana głównie w Brazylii, a także w sąsiednich krajach. Nazwy religii pochodzą z języka bantu.
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie
Przyniesiona do Brazylii wraz z kapłanami zachodnioafrykańskich religii animistycznych (głównie narodowości Joruba), którzy zostali tam przetransportowani jako niewolnicy w okresie od 1549 do 1850. Przez ponad 400 lat praktykowana w tajemnicy przez afrykańskich niewolników; zakazana przez Kościół rzymskokatolicki, pod wpływem katolicyzmu przyjęła do swojego panteonu licznych świętych. Po zniesieniu niewolnictwa w Brazylii, od drugiej połowy XIX wieku do dziś przeżywa gwałtowny rozwój, zyskując wyznawców we wszystkich warstwach społecznych (wśród nich są także liczne osoby pochodzenia europejskiego). Obecnie w Brazylii jest głównym konkurentem katolicyzmu (oficjalnie 2 miliony wyznawców- 1,5 % ludności, ale w rzeczywistości liczba stałych lub okazjonalnych wyznawców może być 10 do 20 razy większa, ponieważ wyznawanie Candomblé nie wyklucza praktykowania innych religii). W Brazylii ma dziesiątki tysięcy świątyń, a jej święta, bogowie i rytuały na stałe weszły do brazylijskiego folkloru. Bardzo duży wpływ candomble wywarło na sztuce walki capoeira powstałej w wyniku ucisku niewolników przez Portugalczyków.
[edytuj] Odmiany i sekty Candomblé
Istnieje wiele lokalnych odmian i obrządków Candomblé, która wyznawana jest w kilku stanach: Rio de Janeiro, São Paulo i Bahia. W każdym z nich odnajdziemy drobne permutacje językowe i rytualne. Czasem na określenie wszystkich odmian Candomblé, używa się słowa Macumba. Jednak w samej Brazylii słowo to utożsamia się bardziej z "czarna magią", zbliżoną do europejskiego czarodziejstwa. Jest to więc określenie nieprecyzyjne.
Istnieją też liczne sekty tzw. nações (narody), różniące się językiem liturgicznym (joruba, ewe, fon lub bantu), muzyką i nazwami bóstw. Sekty rozwinęły się na bazie katolickich "bractw" (irmandades), zrzeszających niewolników różnych narodowości.
[edytuj] Lista sekt i podległych im zrzeszeń
- Ketu (Queto) - język liturgiczny (j.l.) joruba
- Efã i Ijexá (w Bahia)
- Nagô lub Eba (w Pernambuco)
- Oió-ijexá lub Batuque-de-Nação (w Rio Grande do Sul)
- Mina-nagô lub Tambor-de-Mina (w Maranhão)
- Xambá (w Alagoas i Pernambuco, bliska wymarcia).
- Bantu - j.l. bantu, kikongo i kimbundo
- Caboclo (czci liczne bóstwa indiańskie)
- Ixejá (bliska wymarcia, wchłonięta przez Ketu)
- Xangô (w Pernambuco, Paraíba, Alagoas)
[edytuj] Doktryna
- spirytualizm, polegający na czczeniu wielu (około 50) duchów np. Orixás, Voduns i Inkices (pełnią faktycznie funkcję bóstw). Każdy duch jest przypisany do innego żywiołu (np. morza, burzy, deszczu). Duchy rzekomo wcielają się w kapłanów podczas rytuałów. Każdy człowiek przy urodzeniu otrzymuje swojego "duch-opiekuna". Duchy jednej sekty mogą być czczone "gościnnie" w innej sekcie. Duchy często występują pod postacią katolickich świętych.
- pozorny monoteizm, głoszący wiarę w jednego boga (znanego pod różnymi nazwami: Olorum, Zambi, Zambiapongo, Mawu). Czasem występuje kult krzyża jako symbolu (bez związku z Jezusem)
- kapłani pełnią funkcję medium, pośredniczącego między duchami i ludźmi
- tendencja do odrzucenia elementów katolicyzmu na rzecz czysto afrykańskich wierzeń
[edytuj] Rytuał
Zwany toque składa się z:
- "przygotowania" trwającego nawet tydzień i wykonywanego tylko przez kapłanów i "wtajemniczonych": szykowanie odzieży i dekoracji, gotowanie potraw, przygotowanie ofiar dla "duchów" oraz wróżby
- publicznej, świątecznej "mszy" i bankietu, trwających od późnego wieczora do północy. W tym czasie kapłani, zwani "dziećmi świętego" podczas transu są rzekomo opanowani przez ducha. Główny kapłan ("ojciec świętego") intonuje pieśni ku czci ducha.
[edytuj] Świątynie
Nazywane są domami (casas), plantacjami (roças) lub podwórzami (terreiros). Są to na ogół małe, podobne do domów mieszkalnych budynki, którymi opiekuje się główny kapłan lub kapłanka ("matka świętego").
[edytuj] Kapłani
Kler nie ma hierarchii, ani centralnego zarządu. Kapłani zorganizowani są w grupy tzw. "rodziny", skupione wokół świątyni. Z reguły głową "rodziny" jest główna kapłanka (rzadziej kapłan). Szkolenie na kapłana trwa co najmniej 7 lat i musi zyskać "aprobatę duchów". "Rodziny" często ulegają rozpadowi, a świątynie- likwidacji (tylko jedna świątynia istnieje od ponad 100 lat).
[edytuj] Bibliografia
- Leszek Kolankiewicz, Samba z bogami. Opowieść antropologiczna, Wydawnictwo KR, Warszawa 1995.
- Pierre Fatumbi Verger, Dieux D'Afrique, Paul Hartmann, Paryż, 1954
