Abbasydzi
Z Wikipedii
.png/180px-World_820(1).png)
Abbasydzi - jedna z dwóch największych (37 kalifów) sunnickich dynastii imperium muzułmańskiego, rządząca Kalifatem Bagdadu. Sięgnęła po władzę w 750, kiedy pokonała w bitwie poprzednio rządzących Umajjadów; przeżywała rozkwit przez dwa następne stulecia, potem z kolei znalazła się pod protektoratem Bujidów, a następnie Seldżuków, aż w końcu została unicestwiona przez Mongołów. W 1258 roku wódz mongolski Hulagu-chan zdobył Bagdad i był to faktyczny koniec znaczenia dynastii, chociaż Mamelucy utrzymywali jej potomków jako nieuznawanych przez inne państwa muzułmańskie kalifów jeszcze do roku 1517.
Spis treści |
[edytuj] Rebelia przeciwko Umajjadom
Kalifowie Abbasydów swoje prawa do tytułu rościli na podstawie pochodzenia ich przodka, Abbasa ibn Abda al-Muttaliba (ok.565-ok.653), jednego z najmłodszych wujów proroka Mahometa. Legitymowali się jako prawowici potomkowie Proroka oraz negowali prawa Umajjadów, którzy byli potomkami Umajja, należącego do innego klanu niż Mahomet w strukturze plemienia Kurajszytów.
Abbasydzi również odcinali się od Umajjadów, atakując ich etykę materialistyczną, charakter moralny oraz - ogólnie - administrację. Popierali też niearabskich muzułmanów, zwanych mawali, którzy w imperium Umajjadów odgrywali rolę drugorzędnych mieszkańców, nie odpowiadających zbudowanemu na więziach pokrewieństwa modelowi społeczeństwa. Muhammad ibn 'Ali, prawnuk Abbasa, rozpoczął opozycyjną kampanię, której celem było przywrócenie władzy rodzinie Proroka.
W czasie rządów Marwana II ruch ten osiągnął punkt kulminacyjny w postaci rewolty Imama Ibrahima, czwartego potomka Abbasa, który, przy wsparciu prowincji Chorasan osiągnał znaczące powodzenie, ale został schwytany w 747 i zmarł w więzieniu (według niektórych podań, został zamordowany). Jego brat, Abdallah, znany jako Abu al-'Abbas as-Saffah, przejął zwierzchnictwo nad rebeliantami i po ogromnym zwycięstwie nad rzeką Większy Zab (750) ostatecznie pokonał Umajjadów i ogłosił się kalifem.
[edytuj] Zjednoczenie i schizma
Abbasydzi, w procesie obalania Umajjadów, polegali w znacznym stopniu na pomocy Persji. Następca Abu al'Abbasa, Mansur, przeniósł w 762 r. stolicę z Damaszku do Bagdadu i powitał niearabskich muzułmanów na swoim dworze. Pomogło to w integrowaniu arabskich i perskich kultur, jednak zraziło wielu arabskich zwolenników, szczególnie z prowincji Khorosan, którzy pomagali Abbasydom podczas wielu bitew przeciwko Umajjadom.
Te nieporozumienia poprowadziły do poważnych problemów. Umajjadzi, chwilowo bez potęgi, nie zostali zniszczeni. Odbudowali swój kraj w Hiszpanii w 756, ogłosili się kalifami, a na dodatek przyjęli kulturę mauretańską, która była radykalne odmienna od tej, która powstała ze złączenia arabskiej i perskiej pod rządami Abbasydów.
Abbasydzi znaleźli się również w konflikcie z szyitami, którzy wspierali ich w trakcie wojny z Umajjadami, mając na względzie pokrewieństwo Abbasydów z Mahometem. Gdy tylko potomkowie Abbasa znaleźli się przy władzy, zaczęli otwarcie popierać islam sunnicki i wypierać szyicki. Prowadziło to do wielu sporów, zwieńczonych powstaniem w Mekce w 786. Po krwawych walkach szyici zbiegli do Maghrebu i założyli tam państwo Idrysydów, a krótko później berberscy Kharici powołali niepodległe państwo w północnej Afryce w 801.
W tym samym czasie Abbasydom przyszło się mierzyć z problemami znacznie bliżej rodzimych terenów. Cesarstwo Bizantyjskie walczyło z nimi o władze nad Syrią i Anatolią, a Harun ar-Raszid (786-809) do tych problemów dodał konflikt z Barmakidami, rodem perskich wezyrów dostarczającym wcześniej kalifatowi fachowych administratorów.
[edytuj] Mamelucy
Mając do czynienia z takimi przeszkodami, Abbasydzi zdecydowali się na stworzenie armii lojalnej tylko kalifatowi, powołanej głównie z tureckich niewolników, zwanych Mamelukami, ale także ze Słowian i Berberów. Te wojska, ustanowione za rządów Al-Ma'muna (813-833) i jego brata Al-Mu'tasima (833-842) zapobiegły dalszemu rozpadowi imperium.
Z drugiej strony były również powodem całkowitego kresu rządów Abbasydów. Powołanie cudzoziemskiej armii oraz przeniesienie stolicy z Bagdadu do Samarry przez Al-Mu'tasima spowodowało rozłam między kalifatem i ludźmi, którymi kalifat chciał rządzić. Siła Mameluków rosła stopniowo, aż Al-Radi (934-941) został zmuszony do przekazania prawie wszystkich funkcji rządowych Mahomedowi bin Raikowi. W roku 945 szyiccy Bujidzi zdobyli władzę w Bagdadzie, rządząc środkowym Irakiem przez ponad sto lat, aż do momentu, kiedy zostali obaleni przez Turków Seldżuckich w roku 1055. W tym samym okresie rodzina Hamdanidów, inna dynastia szyicka, zawładnęła północnym Irakiem, prowadząc do niesłychanej ekspansji wpływów szyickich. Abbasydzi stali się marionetkowymi przywódcami.
[edytuj] Edukacja
Rządy Haruna ar-Raszida (786-809) i jego następców odznaczyły się jako lata ogromnego dorobku intelektualnego. Wielu średniowiecznych myślicieli i filozofów żyjących pod rządami muzułmanów, często będący ateistami lub heretykami, odgrywało znaczącą rolę w przekazywaniu greckich, hinduskich oraz innych przedislamskich źródeł wiedzy chrześcijańskiemu zachodowi (m.in. myśli Arystotelesa). Aleksandryjska matematyka, geometria i astrologia, nad którą pracowali swojego czasu jednostki jak Euklides lub Ptolemeusz, były ulepszane i rozszerzane przez uczonych muzułmańskich, takich jak matematyk Al-Chuwarizmi, od którego swoją nazwę wzięła algebra, filozof Al-Farabi, czy lekarz Al-Razi.
[edytuj] Koniec kalifatu
Hulagu-chan zdobył Bagdad 10 lutego 1258, mordując znaczną część mieszkańców. Al-Musta'sim, ostatni kalif z dynastii Abbasydów rządzący w Bagdadzie został wtedy stracony dziesięć dni później. Abbasydzi dalej starali się kierować sprawami religijnymi z Egiptu pod Mamelukami, ale dynastia w końcu wygasła wraz z Motawakkilem III, który zmarł w Konstantynopolu jako więzień Selima I.
[edytuj] Abbasydzi Kalifatu Bagdadzkiego 750 - 1258
Przejęli władzę po wymordowanej dynastii Umajjadów. Pierwszy z rodu Haszymidów, który został wybrany kalifem 8 listopada 749 roku i utworzył nową dynastię był Al-Abbas.
- Abu Al-Abbas As-Saffah 750 - 754
- Abu Dżafar Al-Mansur 754 - 775
- Al-Mahdi 775 - 785
- Al-Hadi 785 - 786
- Harun ar-Raszid 786 - 809
- Al-Amin 809 - 813
- Al-Ma'mun 813 - 833
- Al-Mu'tasim 833 - 842
- Al-Wathiq 842 - 847
- Al-Mutawakkil 847 - 861
- Al-Muntasir 861 - 862
- Al-Musta'in 862 - 866
- Al-Mu'tazz 866 - 869
- Al-Muhtadi 869 - 870
- Al-Mu'tamid 870 - 892
- Al-Mu'tadid 892 - 902
- Al-Muktafi 902 - 908
- Al-Muqtadir 908 - 932
- Al-Qahir 932 - 934
- Al-Radi 934 - 940
- Al-Muttaqi 940 - 944
- Al-Mustakfi 944 - 946
- Al-Muti 946 - 974
- Al-Ta'i 974 - 991
- Al-Qadir 991 - 1031
- Al-Qa'im 1031 - 1075
- Al-Muqtadi 1075 - 1094
- Al-Mustazhir 1094 - 1118
- Al-Mustarshid 1118 - 1135
- Al-Rashid 1135 - 1136
- Al-Muqtafi 1136 - 1160
- Al-Mustanjid 1160 - 1170
- Al-Mustadi 1170 - 1180
- An-Nasir 1180 - 1225
- Az-Zahir 1225 - 1226
- Al-Mustansir 1226 - 1242
- Al-Musta'sim 1242 - 1258
[edytuj] Abbasydzi Kalifatu Kairskiego 1261 - 1517
- Al-Mustansir 1261
- Al-Hakim I 1262 - 1302
- Al-Mustakfi I 1302 - 1340
- Al-Wathiq I 1340 - 1341
- Al-Hakim II 1341 - 1352
- Al-Mu'tadid I 1352 - 1362
- Al-Mutawakkil I 1362 - 1383
- Al-Wathiq II 1383 - 1386
- Al-Mu'tasim 1386 - 1389
- Al-Mutawakkil I (ponownie) 1389 - 1406
- Al-Musta'in 1406 - 1414
- Al-Mu'tadid II 1414 - 1441
- Al-Mustakfi II 1441 - 1451
- Al-Qa'im 1451 - 1455
- Al-Mustanjid 1455 - 1479
- Al-Mutawakkil II 1479 - 1497
- Al-Mustamsik 1497 - 1508
- Al-Mutawakkil III 1508 - 1517
