Johannes Kepler
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
 |
|
| Profession: | fisician, matematician e astronom |
|---|---|
| País: | Alemanha |
| Data de naissença: | 27 de decembre de 1571 |
| Luòc de naissença: | Weil der Stadt, Baden-Württemberg |
| Data de decès: | 15 de novembre de 1630 |
| Luòc de decès: | Ratisbona, Bavièra |
Johannes Kepler (o Keppler, Weil der Stadt (Alemanha), 27 de decembre de 1571-Ratisbona,15 de novembre de 1630) foguèt un fisician, matematician e astronòm alemand que descobriguèt las leis del movement planetari.
[Modificar] Biografia
Johannes Kepler nasquèt dins una familha de religion protestanta luterana, installada dins la vila de Weil der Stadt dins lo Baden-Wurtemberg. Nascut prematurament quand aviá pas que sèt meses e ipocondriac de natura flaca, patiguèt tota la vida d’una santat fraila. Quand faguèt tres ans, agantèt la picòta, çò que, entre autras problèmas ulteriors, afebliguèt grèvament la siá vista.
La familha Kepler èra pas gaire ordinària e l'ambient èra pas dels mai favorables pels enfants. Lo paire, Heinrich Kepler, èra mercenari dins l’armada del duc de Wurtemberg, e de contunh èra luènh de l'ostal. La maire, Catherine — que Kepler qualificava d'a vegadas de «petita, magrinèla, sinistra e cèrca-brega» — -èra estada avalida per una tanta que moriguèt sul lenhièr acusada de brueissariá. Kepler aviá dos cabdets: Margarette, la siá sòr, que demorèron pròches, e un fraire Christopher, que li foguèt totjorn antipatic.
De 1574 a 1576, visquèt amb lo frairòt Heinrich — epileptic — en çò dels grands, mentre que lo paire èra en campanha e que ma maire èra partida en recèrca del sieu òme.
Quand los parents tornèron, Kepler mudèt a Leonberg e intrèt a l’escòla latina en 1577. Los sieus parents li faguèron descobrir l’astronomia. Atal, en 1577, sa maire lo menèt en naut d’un tuc pr'amor d'observar lo passatge d’una comèta. Son paire, el, li mostrèt l’eclipsi de Luna del 31 de genièr de 1580 quand aquela venguèt tota roja. Kepler estudièt mai tard aquel fenomèn e l’expliquèt dins un dels sieus libres d’optica.
Quand partiguèt tornar a la guèrra en 1589, lo sieu paire desapareguèt definitivament.
Kepler non acabèt lo primièr cicle de tres annadas abans 1583, empachat mai que mai pel sieu emplec de trabalhaire agricòla, entre los nòu e onze ans. En 1584, intrèt al Seminari protestant d’Adelberg, e apuèi, dos ans mai tard, al Seminari superior de Maulbronn.
Obtenguèt lo sieu diplòma de fin d’estudis e intrèt en 1589 a l’universitat de Tübingen. Ailà, estudièt primièr l’etica, la dialectica, la retorica, lo grèc, l’ebrieu, l’astronomia e la fisica, apuèi la teologia e las sciéncias umanas. I seguiguèt los sieus estudis aprèp l'obtencion d’una mestresa en 1591. Lo professor sieu de matematicas, l’astronòm Michael Maestlin, li ensenhèt lo sistèma eliocentric de Copernic, çò que reservava sonque als sieus estudiants melhors, los autres se devián contentar del sistèma geocentric de Ptolemèu, que plaçava la Tèrra al centre del mond. Kepler venguèt atal un copernician convencit e restèt plan pròche del sieu professor; esitèt pas a li demandar ajuda o conselhs pels sieus trabalhs.
Del temps que Kepler èra a envisatjar de venir ministre luteran, l’escòla protestanta de Graz demandava un professor de matematicas. Alavetz abandonèt los sieus estudos en teologia per préner l'emplec e partiguèt de Tübingen en 1594. A Graz, publiquèt d'almanacs amb prediccions astrologicas. En aquel temps, la distincion entre sciéncia e cresenças èra pas encara clarament establit e lo movement dels astres, encara pro malconegut, se pensava governat per las leis divinas.
Kepler se maridèt dos pics. Lo primièr còp per interès, lo 27 d'abril de 1597, amb Barbara Müller, que defuntèt en 1612, coma dos dels lors cinc mainatges — qu'avián sonque un e dos meses. Aquel maridatge, organizat per la familha, l’estaquèt a una femna de caractèr òrre que qualifiquèt de «graissosa e nècia». Un autre dels sieus filhs se moriguèt quand aviá sèt ans. Sonque la filha Susanne e lo filh Ludwig subrevisquèron. Puèi, a Linz l’annada seguenta, s'esposèt Susanne Reuttinger qu'amassa aguèron sèt gojats que tres se moriguèron lèu. Aqueste còp pasmens foguèt un maridatge urós.
En 1615, la siá maire, qu'aviá en aquel temps 68 ans, foguèt acusada de brueissariá. Kepler, persuadit de la siá innocéncia, se passèt sièis annadas a far la defensa pels tribunals e en escriure mantun plaidejar. Deguèt, dos còps, tornar dins lo Wurtemberg. Se passèt una annada empresonada dins la tor de Güglingen amb fraisses per Kepler, vist qu'aviá escapat justet a las torturas. Fin finala, foguèt innocentada lo 28 de setembre de 1621. Pr'aquò afeblida per aquelas annadas duras de procèsses et d’empresonament, se moriguèt sièis meses mai tard.
Kepler defuntèt en 1630 a Ratisbona, a l’edat de 59 ans.
En 1632, pendent la guèrra de Trenta Ans, l’armada suedesa destrusiguèt la siá tomba. Los trabalhs sieus foguèron retrobats en 1773. Récuperats per Catarina II de Russia, se tròban a l’observatòri de Pulkovo a Sant Petersborg en Russia.
