Dei skandinaviske fjella

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Dei skandinaviske fjella (på svensk Skanderna, Fjällen eller Kölen) er fjellkjeda som går langs Den skandinaviske halvøya. Kjølen er òg eit namn som tidlegare vart brukt om fjella der dei danna grensa mellom Noreg og Sverige. Vestsida av fjella går bratt ned mot Nordsjøen og Norskehavet, og dannar fjordane i Noreg, medan dei i nordaust heller sakte mot Finland. I nord dannar dei grensa mellom Noreg, Sverige og Finland, men er stort sett ikkje meir enn åsar i nærleiken av Nordkapp.

Fjella er ikkje veldig høge og Galdhøpiggen i Sør-Noreg er det høgaste med 2 469 m. Sidan dei ligg så pass langt nord og får ein jamn tilføring av fukt frå vest finns det likevel mange ismarker og isbrear her. Mange fjella er òg svært bratte, og dette gjev dei ein praktfull og dramatisk utsjånad. Kebnekaise er den høgaste toppen på svensk side med 2 103 m, medan Halti er det høgaste i Finland med 1 328 m.

Det skandinsviske fjellsystemet er geologisk knytta til fjella i Skottland, Irland, og på andre sida av Atlanterhavet med Appalachane i Nord-Amerika. Geologar meiner at alle desse fjella danna ei enkel fjellkjede på superkontinentet Pangaea. Dei noverande fjella er restane etter den Den kaledonske orogensen, som mange geologar meiner er den største fjellkjeda gjennom historia.

[endre] Dei høgaste fjella i Noreg

Av dei ti høgaste fjella i Skandinavia ligg sju i Oppland i Noreg. Dei siste tre ligg i Sogn og Fjordane. Det er 83 fjelltoppar som er like høg eller høgare enn 2 200 meter i Noreg.

1. 2 469 m Galdhøpiggen (Oppland)
2. 2 464 m Glittertind (Oppland)
3. 2 405 m Storen (Sogn og Fjordane)
4. 2 387 m Store Styggedalstinden aust (Sogn og Fjordane)
5. 2 383 m Store Styggedalstinden vest (Sogn og Fjordane)
6. 2 373 m Store Skardstind (Oppland)
7. 2 369 m Vesle Galdhøpiggen (Oppland)
8. 2 368 m Surtningssue (Oppland)
9. 2 364 m Store Memurutinden vest (Oppland)
10. 2 363 m Store Memurutinden aust (Oppland)

[endre] Dei høgaste fjella i Sverige

Det er tolv fjelltoppar i Sverige over 2 000 meter. Åtte av dei ligg i Sarek nasjonalpark, og dei andre fire ligg lenger nord i området rundt Kebnekaise.

1. 2 103 m Kebnekaise (Lappland)
2. 2 089 m Sarektjåkka Stortoppen (Lappland)
3. 2 076 m Kaskasatjåkka (Lappland)
4. 2 056 m Sarektjåkka Nordtoppen (Lappland)
5. 2 043 m Kaskasapakte (Lappland)
6. 2 023 m Sarektjåkka Sydtoppen (Lappland)
7. 2 016 m Akka Stortoppen (Lappland)
8. 2 010 m Akka Nordvästtoppen (Lappland)
9. 2 010 m Sarektjåkka Buchttoppen (Lappland)
10. 2 005 m Pårtetjåkkå (Lappland)
11. 2 002 m Palkattjåkkå (Lappland)

[endre] Dei høgaste fjella i Finland

1. 1 328 m Halti (Lappi/Finnmark)
2. 1 317 m Ridnitsohkka (Lappi)
3. 1 280 m Kiedditsohkka (Lappi)
4. 1 240 m Kovddoskaisi (Lappi)
5. 1 239 m Ruvdnaoaivi (Lappi)
6. 1 180 m Loassonibba (Lappi)
7. 1 150 m Urtasvaara (Lappi)
8. 1 144 m Kahperusvaarat (Lappi)
9. 1 130 m Aldorassa (Lappi)
10. 1 100 m Kieddoaivi (Lappi)