Nikola Tesla
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Nikola Tesla (Smiljan, 9 juli 1856 – New York, 7 januari 1943) was een Servisch-Amerikaanse uitvinder, elektrotechnicus en natuurkundige.
Nikola Tesla staat vooral bekend als de uitvinder van de wisselstroomgenerator, de wisselstroomelektromotor en van alle andere belangrijke componenten van het huidige elektriciteitsnet. Naar hem is de eenheid van magnetische fluxdichtheid vernoemd, de tesla (symbool T).
Inhoud |
[bewerk] Jonge jaren
Nikola (of Nicolai) Tesla (Никола Тесла) werd geboren in Smiljan in de provincie Lika van het toenmalige keizerrijk Oostenrijk, tegenwoordig Kroatië en was de zoon van Milutin Tesla, een Servisch-Orthodoxe priester, en Djouka Mandich.[1] Deze aanbaden zijn briljante oudere broer, die op 12-jarige leeftijd overleed. Nikola, die toen 5 jaar oud was, voelde de zware last van hun verwachtingen op zijn schouders neerkomen. Na het doorlopen van zijn elementaire opleiding in Kroatië studeerde hij natuurkunde, techniek en filosofie aan de universiteiten van Graz en Praag in het toenmalige Oostenrijk-Hongaarse Rijk. Na een korte tijd in Frankrijk en Duitsland gewerkt te hebben emigreerde hij in 1884 naar de USA, waar hij in New York een baan kreeg aangeboden bij het bedrijf van Edison.
[bewerk] Rivaliteit met Edison
Na korte tijd raakte hij in conflict met Edison, een van de grondleggers van General Electric. De anekdote gaat als volgt: Edison kreeg een bepaald probleem met een van zijn uitvindingen niet opgelost en beloofde een flinke beloning te betalen aan degene die dat voor hem kon doen. Tesla nam de uitdaging aan en vond binnen korte tijd de oplossing. Edison weigerde echter de uitgeloofde beloning te betalen en antwoordde: 'Je begrijpt onze Amerikaanse humor niet Tesla!'. Kort nadien weigerde Edison om Tesla's weeksalaris van $18 te verhogen tot $20 waarop Tesla ontslag nam en een eigen bedrijf begon gesteund door Edisons concurrent George Westinghouse. In 1891 werd Tesla tot Amerikaans staatsburger genaturaliseerd.
[bewerk] Belangrijkste uitvindingen
Zijn werk omvatte allerlei elektrische systemen zoals de transformator, de inductiemotor en vele verschillende verlichtingssystemen, waaronder de eerste inductiebuislampen, later beter bekend als de tl-buis. Zijn grootste verdienste was dat Tesla het wisselstroomprincipe veel verder ontwikkelde en bijna alle benodigde infrastructuur om een betrouwbaar elektriciteitsnet op te zetten zelf uitvond. Na enige tijd was zelfs zijn grote concurrent Edison gedwongen om zijn dure en inefficiënte gelijkstroomsysteem te laten varen en ook op wisselstroom over te gaan.
Omstreeks 1900 experimenteerde Tesla voornamelijk met hoogfrequente wisselstroom in een speciaal laboratorium in Colorado. Hier ontwikkelde hij een speciale meertraps transformator, de Tesla-transformator, die in iedere analoge televisie gebruikt wordt. De bobine in een auto is in principe ook een Tesla-transformator. In zijn laboratorium had Tesla een reusachtige transformator die meterslange vonken produceerde via een bol op een hoge mast die uit het dak stak. Door het enorme elektromagnetische veld van deze constructie kon Tesla lampen op honderden meters in de omtrek laten oplichten.
De mensen uit het nabije stadje Colorado Springs klaagden bij de autoriteiten dat hij hen uit hun slaap hield bij zijn vaak nachtelijke experimenten die met spectaculaire 'lichtshows' en oorverdovend lawaai gepaard gingen. Toen Tesla tenslotte de generator van het plaatselijke elektriciteitsbedrijf liet doorbranden was de maat vol en werd zijn vergunning ingetrokken. Tesla ging terug naar New York om zijn testresultaten uit te werken. Door deze experimenten kwam Tesla op het idee van afstandsbesturing via elektromagnetische golven en experimenteerde met een op afstand bestuurbaar model van een bootje in Central Park. Dit trok natuurlijk veel bekijks van het publiek. Daarom wordt Tesla tegenwoordig ook gezien als de oorspronkelijke uitvinder van het principe van de radio, wat na een lange rechtszaak met Marconi ook door deze werd erkend.
[bewerk] Tesla's elektriciteitzender
In het verlengde van zijn hoogfrequente-spannings-experimenten probeerde Tesla elektriciteit door de lucht te zenden, en bouwde op Long Island een proefinstallatie met zendtoren, maar toen bleek dat dan niet te controleren was wat eventuele afnemers zouden verbruiken, trokken de meeste investeerders zich terug. Ook zou bij eventueel succes het reeds bestaande elektriciteitsnet met alle investeringen hierin in een klap overbodig en waardeloos zijn geworden. De toren werd dus nooit voltooid en Tesla heeft zijn idee dan ook nooit kunnen bewijzen met een demonstratie. In de Eerste Wereldoorlog werd de toren gesloopt en als schroot verkocht om gedeeltelijk zijn schulden te betalen.
[bewerk] Tesla als slechte zakenman
Omdat Tesla, in tegenstelling tot Edison, niet zakelijk ingesteld was, trok hij nooit ten volle profijt van de patenten op zijn uitvindingen die hem in principe schatrijk hadden kunnen maken maar had daarentegen voortdurend problemen met schuldeisers. Een voorbeeld hiervan is dat toen zijn zakenpartner George Westinghouse in financiële problemen geraakte Tesla zijn lucratieve patentrechten opgaf om hem te helpen. In die tijd begonnen deze net goed hun geld op te brengen omdat steeds meer steden een elektriciteitsnet aan het opzetten waren waarbij van Tesla's uitvindingen gebruik werd gemaakt. Bij General Electric (GE) stroomde het geld binnen en de eigenaren wisten zo hun bedrijf groot te maken met Tesla's patenten. GE is tegenwoordig wereldwijd een van de grootste bedrijven op elektrotechnisch gebied.
[bewerk] Laatste jaren
Na het fiasco met zijn elektriciteitszendtoren probeerde Tesla nog geld te krijgen voor een nieuw soort turbine, de Tesla turbine. In plaats van aangedreven te worden door druk tegen de schoepen, maakt deze turbine gebruik van de viscositeit van het erdoor stromende medium (stoom, gas of vloeistof). De schijven waar de turbine uit bestaat, worden als het ware meegesleept door het erlangs stromende medium. Hoewel bruikbaar als kleine pomp, waren demonstraties met grotere exemplaren hiervan niet erg succesvol en Tesla's hoop op nieuwe geldschieters vervloog. Tegenwoordig wordt zijn 'schoepenloze turbine' nog wel gebruikt als waterpomp in bijv. vijvers. Vanaf ongeveer 1915 kreeg hij geen grote investeerders meer achter zich en langzaam raakte Tesla in de vergetelheid bij het grote publiek. Maar de wetenschappelijke wereld erkende bij zijn leven al zijn grote verdiensten en nodigde hem vaak uit op congressen en andere evenementen. Meestal sloeg Tesla deze uitnodigingen af. Zijn laatste jaren bracht hij door in het hotel The New Yorker, Manhattan, New York, en hij werd financieel onderhouden door een kleine groep bewonderaars.
[bewerk] De excentrieke geleerde
Tesla was het schoolvoorbeeld van de excentrieke geleerde en uitvinder. Zo was hij zijn leven lang erg gevoelig voor harde zintuiglijke indrukken en beweerde hij dat hij onweer op honderden kilometers afstand kon horen. Positief voor hem was dat Tesla vaak zeer gedetailleerde visualisaties had, waarin hij zijn machines kon laten 'proefdraaien' en zo als het ware problemen met zijn uitvindingen direct zag en kon oplossen. In eigen woorden:
"Before I put a sketch on paper, the whole idea is worked out mentally. In my mind I change the construction, make improvements, and even operate the device. Without ever having drawn a sketch I can give the measurements of all parts to workmen, and when completed all these parts will fit, just as certainly as though I had made the actual drawings. It is immaterial to me whether I run my machine in my mind or test it in my shop. The inventions I have conceived in this way have always worked. In thirty years there has not been a single exception. My first electric motor, the vacuüm wireless light, my turbine engine and many other devices have all been developed in exactly this way."
Negatief was dat Tesla ook een ernstige vorm van smetvrees had, welke soms zo verergerde dat hem het werken onmogelijk werd. Ook had hij last van neurotische dwanghandelingen, zoals een obsessie met het getal drie.
Wat betreft intermenselijk contact was Tesla erg verlegen in de omgang met vrouwen. Hij is nooit getrouwd geweest, hoewel hij volgens geruchten een kortstondige 'relatie' had met Anne Morgan, de dochter van de bankier en investeerder John Pierpont Morgan. Volgens tijdgenoten ging het initiatief van Anne uit maar beantwoordde Tesla haar stille wenken niet. Wel had hij verschillende levenslange vrienden waaronder de schrijver Mark Twain.
Op latere leeftijd, toen hij steeds minder middelen had om laboratoriumexperimenten op te zetten, begaf Tesla zich op voor buitenstaanders steeds vreemdere zijwegen en was hij een dankbare bron voor de sensatiepers. Zo zou hij een dodende straal hebben ontwikkeld, een aardbevingsmachine, een manier om de aarde te splijten als een appel, anti-zwaartekracht, een apparaat om contact met buitenaardse wezens te maken en een manier om gratis en ongelimiteerd energie uit de ether te halen. Heden ten dage is er een uitgebreide mythologie rond Tesla en zijn uitvindingen ontstaan en vele, min of meer excentrieke, uitvinders proberen zijn (vermeende) uitzonderlijke uitvindingen na te bouwen. Zo werd zijn zogenaamde "aardbevingsmachine" getest in het Discovery Channel programma MythBusters. Tesla stond waarschijnlijk model voor de figuur van de 'gekke geleerde', die in de eerste sciencefiction en horrorfilms van Hollywood vaak voorkwam. Meestal zie je daar apparaten die grote vonken produceren, wat Tesla's handelsmerk was.
Tesla stierf in 1943 tijdens de Tweede Wereldoorlog op de hoge leeftijd van 86 jaar. Dat Tesla niet vergeten was door zijn 'vakbroeders' bleek bij zijn uitvaartdienst. Deze werd bijgewoond door talrijke geleerden en ingenieurs die hem de laatste eer kwamen bewijzen. In overeenkomst met zijn testament werd zijn lichaam gecremeerd en, na de oorlog, zijn persoonlijke bezittingen, archief van laboratoriumverslagen en correspondentie naar zijn neef in Joegoslavië gestuurd. Later werden deze in een speciaal museum, het Tesla Museum (zie link), tentoongesteld. Ook is hier de urn met zijn as te zien.
[bewerk] Trivia
- In de film The Prestige uit 2006, wordt Tesla geportretteerd door David Bowie.
- In het computerspel Command & Conquer: Red Alert, alsmede zijn opvolger Command & Conquer: Red Alert 2 wordt er gebruik gemaakt van een Tesla Coil, een wapen waarmee vijanden uitgeschakeld kunnen worden door elektrocutie.
In de pc game "Return to Castle Wolfenstein" wordt gebruik gemaakt van een zgn "Tesla-Gun".Het wapen stuurt bliksem op de tegenstander af waardoor die geelectrocuteerd wordt.
- Een van de laatste films van Orson Welles was een geromantiseerde biografie over Tesla met hemzelf in de passende rol van John Pierpont Morgan: The Secret of Nikola Tesla, 1980.
 Zie ook: Tesla-bol |
 |
 |
 |
 |
 |
[bewerk] Externe links
Over Tesla is een grote hoeveelheid informatie te vinden op internet maar vaak niet van wetenschappelijk betrouwbare waarde. Enkele 'serieuzere' links:
- Nikola Tesla Museum
- My Inventions: The Autobiography of Nikola Tesla, Nikola Tesla, Ben Johnston (online)
- Lees originele artikelen van Tesla. Site met veel extra informatie over Tesla.
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
