Nieuwnederlands

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

___	Portaal Nederlands

Nieuwnederlands is het Nederlands dat gesproken en geschreven wordt sinds circa 1500, dit ter onderscheid met Middelnederlands en Oudnederlands.

Hoewel sommige mensen het Nederlands van voor 1960 al "Oud-Nederlands" vinden, is dit feitelijk een onjuiste benaming, ook dat is namelijk Nieuwnederlands. Voor de 16e eeuw en 17e eeuw heeft men wel de term Vroegnieuwnederlands gereserveerd.

De woordenschat van het Nieuwnederlands tot 1920 is het beste gedocumenteerd in het plankenvullende Woordenboek der Nederlandsche Taal, kortweg WNT, een project dat, begonnen in de 19e eeuw, pas enkele jaren geleden is afgerond. Dit woordenboek, het grootste woordenboek ter wereld, bevat behalve de lemma's (woordingangen) ook de bronnen van (het eerste gebruik van) de woorden.

Het Nieuwnederlands onderscheidt zich van het Middelnederlands door een geleidelijke standaardisering van de Nederlandse taal, die in de Middeleeuwen nog louter uit dialecten bestond. Voor het Middelnederlands staat de geschreven taal praktisch gelijk met het gesproken dialect en is de (onvaste) spelling meer fonetisch. In de 16e eeuw ontstaat in de Nederlanden een streven naar een algemene beschaafde taal, wellicht in samenhang met de politieke omstandigheden (De Opstand tegen Spanje). Deze taal staat eerst onder sterke Vlaamse en Brabantse invloed. Na de val van Antwerpen in 1585 worden de stadsdialecten van Holland steeds belangrijker, vooral in de spreektaal. Geleidelijk groeien spreektaal en schrijftaal uit elkaar. In de 17e eeuw zelfs zodanig dat een schrijftaal ontstaat die tegenwoordig wat stijf en elitair aandoet, vooral door sterke invloed van de woordenschat van het Frans en de grammatica van het Latijn. Daarom zijn Middelnederlandse teksten, die in de tijd verder weg staan, soms beter te lezen, afgezien van de spelling. Het Nederlands is een vrij conservatieve taal die in de loop van de tijd geen heel grote veranderingen heeft ondergaan behalve de afschaffing van de naamvallen.

In de loop van de 19e eeuw wordt in Nederland door de sterk toenemende deelname aan het onderwijs en de stijgende (sociale) mobiliteit de standaardtaal steeds meer door het hele volk als spreektaal gebruikt - en niet langer door alleen een kleine elite. Dat heeft verschillende gevolgen:

• De verschillende dialecten, die in de loop der eeuwen zo sterk uit elkaar gegroeid waren dat ze vaak nauwelijks meer onderling verstaanbaar waren, beginnen weer naar elkaar toe te bewegen.
• De staatsgrens tussen Nederland en Duitsland, door een historisch toeval tot stand gekomen, wordt langzaam een echte taalgrens. Niet langer gaan de dialecten daar volledig vloeiend in elkaar over: het dialectcontinuüm is verbroken.
• De uitspraak van de standaardtaal verandert doordat mensen die eerst door het onderwijs met de standaardtaal in contact komen het woordbeeld als uitspraaknorm gaan gebruiken. Zo verdwijnen rond 1900 oude beschaafde uitspraakvormen als "mèrel", "kèrel" en "wèreld", en tegenwoordig vormen als "seventig" en "feertig".
• Er doet zich - desalniettemin - een sterke vertraging van de taalverandering voor. De standaardtaal werkt voornamelijk conserverend. Wij zouden (afgezien van het onderwerp) veel makkelijker een gesprek kunnen voeren met iemand uit 1850 dan die laatste persoon met iemand uit 1700. Een opmerkelijke uitzondering op deze tendens vormt de huidige mode onder de (randstedelijke) elite om opzettelijk vulgarismen uit de Hollandse stadsdialecten te imiteren, het zogenaamde Poldernederlands.
• Het zich meester maken van een standaardtaal vergemakkelijkt ook het leren van andere standaardtalen. Het Frans, later het Duits en nog later het Engels verrijken de taal met vele woorden. Dit proces leidt echter tot taalfouten, de zogenaamde barbarismen. Sommige daarvan raken volledig ingeburgerd.

In België liep de ontwikkeling van de positie van het Nederlands niet helemaal parallel. Ook in de Nederlandstalige gewesten gebruikte de elite daar tot ver na de Tweede Wereldoorlog immers meestal het Frans als standaardtaal. De dialecten zijn er dus veel minder beïnvloed en daarom, op soms verbluffend korte afstand, onderling vaak onverstaanbaar. Pas door de opkomst van de televisie als massamedium kwam daar verandering in. Er bestaat nu ook een Belgische elite die het Standaardnederlands als spreektaal gebruikt. Hun sociolect is licht verschillend van de standaardtaal die in Nederland gebruikt wordt. Deze vorm van de standaardtaal wordt vaak "Vlaams" genoemd, maar is in feite voornamelijk beïnvloed door het Brabants, in het bijzonder het stadsdialect van Antwerpen - net zoals in de 16e eeuw.