Kwabaal
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
| Kwabaal | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
|||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
|
|||||||||||||
| Soort | |||||||||||||
| Lota lota (Kwabaal) Linnaeus, 1758 |
De kwabaal (Lota lota) is een zoetwatervis van de familie van de kwabaalachtigen. Het is de enige kabeljauwachtige die zijn hele leven in zoetwater doorbrengt.
De kwabaal is in Nederland sterk bedreigd, in België uitgestorven maar sinds kort terug uitgezet in Vlaanderen.
Inhoud |
[bewerk] Naamgeving en etymologie
Synoniemen: -
Nederlands: Kwabaal, puitaal, weeraal, lomp
Frans: Lotte, lotte de rivière
Engels: Burbot, lawyer, eelpout
Duits: Quappe
[bewerk] Kenmerken
Als lid van de kabeljauwfamilie is hij gemakkelijk herkenbaar aan de zeer lange tweede rugvin en de anaalvin. Ook de ene baarddraad op de kin is kenmerkend. De staart en vinnen zijn afgerond. De kwabaal heeft vaak een heel mooi marmerpatroon, maar zeer jonge dieren zijn bijna zwart.
[bewerk] Habitat en knelpunten
De kwabaal komt voor in helder stromend water of in betrekkelijk schone, diepe meren. Afwisseling in de bodemstructuur is belangrijk want de vis houdt zich overdag schuil onder stenen of in holtes. Hij is 's nachts actief in het koude seizoen. De vis paait bij lage temperaturen in de winter en het vroege voorjaar.Het moet erg koud zijn want bij watertemperaturen boven de zes graden sterven bijna alle opgroeiende larven.
Overstromingsvlaktes zijn noodzakelijk als opgroeigebieden voor de larven en de jonge kwabaal. Waterpeilbeheersing en beekkanalisaties, waardoor overstromingen in beekdalen en plassengebieden niet meer voorkomen, worden als belangrijke oorzaak van de verdwijning van de kwabaal aangemerkt. Verder is opwarming door koelwaterlozingen een nadelige factor. Ook kunnen kwabalen door verstuwing vaak de paaiplaatsen niet meer bereiken.
[bewerk] Verspreiding en voorkomen
Europa en Noord-Amerika boven de 40e breedtegraad.
[bewerk] Status buiten Nederland en België
In Groot-Brittannië kwam de kwabaal vroeger voor in achttien verschillende rivieren. Men vermoedt dat de vis nu uitgestorven is. In Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Slovenië staat de kwabaal op de rode lijst. De kwabaal komt voor in vrijwel geheel Eurazië en in Noord-Amerika, ten noorden van de 40e breedtegraad. In Europa komt hij voor vanaf Noord- en Oost-Europa tot en met het stroomgebied van Po en Rhône en de Balkan. In het zuiden van het Noord-Amerikaanse areaal, dat zijn de noordelijke staten van de Verenigde Staten, gaat het plaatselijk slecht met de kwabaal door verstuwing van rivieren en ontbossingen in het stroomgebied. In de Grote Meren (en Alaska) gaat de kwabaal vooruit en zijn er gezonde populaties. Er is een opmerkelijk verschil in de lengte-gewichtrelatie van kwabalen uit rivieren en stuwmeren enerzijds en kwabalen uit meren anderzijds.
[bewerk] Status in Nederland
In de jaren dertig kwam de kwabaal nog veelvuldig voor in de Friese, Hollandse en Utrechtse plassengebieden. Verder was de kwabaal algemeen in de Drentsche Aa, de Hunze en beken van de Gelderse Vallei. Er zijn waarnemingen uit de jaren vijftig uit de Dinkel, de Berkel, de Ruurlose beek en het Kromme-Rijngebied. In de Maas en de Limburgse beken kwam de kwabaal toen in groten getale voor. In Noordwest-Overijssel en Friesland zou de kwabaal zijn afgenomen door verlies aan paaigelegenheid en opgroeigebieden. In 1972 berichtten beroepsvissers van Zuid-Hollandse wateren dat de kwabaal was verdwenen of zeldzamer werd. Eind jaren zestig werd in de Maas en de Limburgse beken de kwabaal met uitroeiing bedreigd.
Zeer waarschijnlijk is er een achteruitgang in areaalgrootte met een factor vijf in 50 jaar (80%). Uit het RIVO monitoringsonderzoek (blijkt een toename eind jaren tachtig in het Rijnsroomgebied, maar deze zet niet door. Het aantal vangsten en rangnummerpositie nemen weer af. Zie onderstaande figuur.
De plaatsen waar nu met enige regelmaat kwabalen worden gevangen zijn: het Hollands/Utrechtse plassengebied, de Biesbosch, het Volkerak, de Krammer, de Waal, het gebied van de Gelderse Poort, de Gelderse IJssel en het Ketelmeer, verder in de Drentse Aa, de Overijsselse Vecht en de Boven-Slinge. Er is gericht onderzoek vereist naar verblijfplaatsen van de kwabaal, mogelijk is de schatting van de achteruitgang (80%) aan de hoge kant. Echter, zelfs als het aantal vindplaatsen van de kwabaal zou verdubbelen, is er op grond van de documentatie uit de periode rond 1930-1955 nog steeds sprake van een afname met 60%, zodat de vissoort in aanmerking komt voor de status bedreigd.
[bewerk] Status in België
In België wordt de kwabaal als uitgestorven beschouw sinds begin jaren '70, onder andere door een verslechtering van de waterkwaliteit en de -biotopen en het verdwijnen van geschikte paai- en opgroeiplaatsen. Sindsdien is er echter heel wat ten goede gekeerd en lijkt een herintroductie kans te maken.
Daarom startte de Vlaamse overheid, met name het Agentschap voor Natuur en Bos, in 1999 een herstelprogramma [1] voor de kwabaal. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek ontwikkelde een methode voor de kweek. De Grote Nete en de Bosbeek werden uitgeselecteerd als meest geschikte proeflocaties voor herintroductie. De eerste jongen werden uitgezet in 2005, en tot hiertoe lijkt het experiment te zullen slagen.
[bewerk] Formele bescherming
In Nederland staat de kwabaal in de Visserijwet. Er gelden geen beperkingen aan de vangst. Daarmee is de kwabaal het wettelijke minst beschermde (gewervelde) dier in Nederland met een rode lijst status.
In België is de kwabaal een beschermde soort.
In Duitsland staat de kwabaal op de federale rode lijst als 'stark gefährdet'. In Nedersaksen en Oostenrijk als 'gefährdet'. Verder staat de soort als kwetsbaar op de rode lijst van Frankrijk en als bedreigde soort op de rode lijst van Slovenië.
[bewerk] Noten
- ^ Alain Dillen: Nieuwe kansen voor verdwenen vissoorten, Vislijn 2007, Agentschap voor Natuur en Bos
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Lota lota op Wikimedia Commons.
|
