Jan Toorop

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Trio fleuri, 1886

De Drie Bruiden, 1893

Das Lied der Zeit, 1893

Beurs van Berlage Café; tegeltableau "Het Verleden" 1903

O grave, where is thy Victory, 1892

bandontwerp Metamorfoze, 1897

Psyche, boekbandontwerp van Jan Toorop voor uitgeverij Veen (1898)

Johannes Theodorus (Jan) Toorop (ook: Jean Theodor Toorop) (Poerworedjo, 20 december 1858 – Den Haag, 3 maart 1928) was de belangrijkste Nederlandse kunstschilder van het symbolisme. Zijn werk evolueerde echter tot deze stijl langs zijn debuterend impressionisme, waarin hij het licht in kleur bracht, en zijn daaropvolgend divisionisme.

[bewerk] Biografie

Toorop werd geboren te Poerworedjo, midden-Java, op 20 december 1858 en stierf te 's-Gravenhage op 3 maart 1928. Hij was 14 jaar toen het gezin naar Nederland kwam. Oorspronkelijk was zijn opvoeding op het commerciële gericht, maar zijn artistieke belangstelling bracht hem naar de Academie van Amsterdam, van 1880 tot 1882, onder leiding van Auguste Allebé, en die van Brussel, onder leiding van Jean François Portaels.

Zijn verblijf te Brussel zou positief bepalend worden voor zijn kunstenaarsvorming. Te Machelen deelde hij een tijdlang een atelier met William Degouve de Nuncques. Hij maakte kennis met de letterkundigen Emile Verhaeren en Maurice Maeterlinck en dompelde zich onder in het kunstzinnige avant-gardistische milieu, dat gedomineerd werd door James Ensor en Fernand Khnopff. Hij werd trouwens in 1885 al opgenomen als lid in de progressistische groep Les XX van Octave Maus.

Met zijn vriend Ensor trok hij naar Parijs en kwam er onder indruk van het pointillisme van Georges Seurat en Paul Signac. Met Verhaeren reisde hij naar Londen, in 1884 en 1886. Daar werd hij getroffen door het merkwaardige werk van de impressionist James McNeill Whistler.

In 1890 vestigde Toorop zich weer in Nederland. In dat jaar introduceerde hij Johan Thorn-Prikker in de Belgische Kunstacademie Les XX. Toorop ging in Nederland zijn "lineair idealisme" ontwikkelen, als belangrijk symbolist, in een religieus gerichte art-nouveaustijl. In 1894 maakte hij een lithografie voor de NOF ter promotie van de Delftsche Slaolie, waarin de art-nouveaustijl heel sterk tot uitdrukking kwam. Door de bekendheid van deze litho werd art nouveau in Nederland ook wel slaoliestijl genoemd. Van 1890 tot 1892 en van 1899 tot 1904 woonde hij in Katwijk. Hier maakte hij onder andere De Zee (Rijksmuseum Amsterdam). In Katwijk werd in 1891 zijn dochter Charley Toorop geboren.

In 1902-1903 besteedde Toorop veel tijd aan zijn kunstwerken in de nieuwe koopmansbeurs van Amsterdam, het gesamtkunstwerk ontworpen door H.P. Berlage, tegenwoordig de Beurs van Berlage. In de hoofdingang van de Beurs ontwierp Toorop de drie grote tegeltableaus "Verleden, Heden en Toekomst". Ook voor de Graanbeurszaal en de Effectenbeurszaal maakte hij tegeltableaus. Alle werken in de Beurs hebben ideële thema's zoals de emancipatie van vrouwen en de verheffing van arbeiders. De spanning tussen deze symboliek en de kapitalistische functie van de Beurs is frappant. In het Beurs van Berlage Café bij de oude hoofdingang aan het Beursplein is dit nog dagelijks te ervaren.

In het begin van de vorige eeuw woonde Toorop in een klein huisje op de Markt in Domburg, op Walcheren. Hij werkte samen met een groep bevriende schilders, onder wie Marinus Zwart en Piet Mondriaan. Van een gezamenlijk streven of een gemeenschappelijke stijl was geen sprake. Ieder volgde zijn individuele persoonlijkheid, maar wel zochten ze hun inspiratie onder "het Zeeuwse Licht", in het duinlandschap, de bossen, en de karakteristieke Zeeuwse bevolking. Toorop was er het middelpunt van.

[bewerk] Werken

Het Kotje van Toorop was oorspronkelijk een houten paviljoentje in de duinen, op initiatief van Toorop in 1912 opgetrokken en bedoeld om er exposities te organiseren voor de badgasten. Vijftien schilders hielden er een spraakmakende expositie met 82 schilderijen, aquarellen en tekeningen. Het Kotje bezweek echter binnen het jaar onder een storm. Een steviger constructie hield het evenmin uit. Nu is Het Kotje, aangepast door architect Cees Stam, opgetrokken in het centrum van Domburg en het wordt genoemd naar de bekende kunstverzamelaarster Marie Tak van Poortvliet.

Toorop werkte ook als boekbandontwerper, onder meer voor uitgever L.J. Veen met zijn fraaie art-nouveau-banden voor boeken van Louis Couperus, voorbeelden staan op deze pagina.

Omheen Het kotje van Toorop vinden we zijn dochter Charley Toorop, Piet Mondriaan, Henri Le Fauconnier, Ferdinand Hart Nibbrig, Lodewijk Schelfhout en Jacoba Van Heemskerck.

[bewerk] Varia

Monument door Rädecker:
"1858 Toorop 1928"

In Bergen N.H. is de Jan Tooropweg, zijstraat van de Buerweg. Buerweg 19 is het nog bestaande huis, De Vlerken genaamd, van Charley Toorop, de dochter van Jan Toorop.
In Den Haag is de Van Merlenstraat, een mooie statige straat in het Regentessekwartier. Jan Toorop heeft op nummer 124 gewoond en gewerkt van 1916 tot aan zijn dood in 1928. Het huis bestaat nog altijd.
In Den Haag staat een monument voor Jan Toorop op de hoek van de Jacob Catslaan en de Buitenrustweg. Het is gemaakt door John Rädecker.

[bewerk] Exposities

In het najaar van 2006 was er een tentoonstelling Toorop Klimt in het Gemeentemuseum Den Haag over de invloed tussen Toorop en de kunstschilder Gustav Klimt.