Groningen (stad)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Groningen

Plaats in Nederland
(Details) (Details)
Groningen
Situering
Provincie	Groningen
Gemeente	Groningen
Coördinaten	53°13'N  6°34'E
Algemeen
Inwoners (2008)	183.000
Overig
Netnummer	050
Belangrijke verkeersaders	A28 A7 N46
Nederland

De 97 meter hoge Martinitoren (d'Olle Grieze) aan de Grote Markt

De stedenmaagd van Groningen (schilderij in het stadhuis van Groningen)

Groningen  uitspraak (info·uitleg) is de hoofdstad van de provincie Groningen en dominerend onderdeel van de gelijknamige gemeente. De plaats wordt in de provincie en grote delen van Drenthe ook kortweg aangeduid met Stad.

De stad heeft ca. 183.000 inwoners (2008) en behoort daarmee tot de 10 grootste steden in Nederland. Het is een stad met veel gevarieerde handel en industrie. Groningen is ook een studentenstad. De Rijksuniversiteit en de Hanzehogeschool hebben samen ruim 45.000 studenten.

Inhoud 1 Geschiedenis 2 Bestuurlijke indeling 2.1 Wijken in de stad Groningen 3 Bezienswaardigheden 4 Kunst, cultuur en uitgaansleven 4.1 Musea 4.2 Kunst in de openbare ruimte 4.3 Theater en muziek 4.4 Uitgaansleven 5 Religie 6 Economie en werkgelegenheid 6.1 Industrie 6.2 Zakelijke dienstverlening 6.3 Handel en horeca 6.4 Niet-zakelijke dienstverlening 7 Verkeer en vervoer 7.1 Trein 7.2 Bus 7.3 Fiets 7.4 Auto 7.5 Verkeerscirculatieplan 7.6 Vliegtuig 7.7 Scheepvaart 7.8 Tram 8 Sport 8.1 Sportaccommodaties 8.2 Recreatie 9 Onderwijs 10 Gezondheidszorg 11 Bekende Groningers 12 Stedenband 13 Benamingen 14 Zie ook 15 Externe links 16 Bronnen, noten en/of referenties

[bewerk] Geschiedenis

zie ook Geschiedenis van Groningen

Groningen ontstond op de noordelijkste uitloper van de Hondsrug. De oudst bekende schriftelijke vermelding dateert uit 1040, maar vaststaat dat de huidige stad al ver voor dat jaar een bewoonde plaats was. De oudste archeologische vondsten binnen het gebied van de huidige stad zijn met behulp van de C14-methode gedateerd op circa 3950-3720 voor Chr. Een onafgebroken bewoning kan worden vastgesteld vanaf de derde eeuw.

Het aanvankelijk Drentse esdorp werd in de middeleeuwen een belangrijke handelsplaats. De ligging, op de grens van Drenthe en Friesland, was daarbij van grote waarde. Om haar macht te tonen bouwden de stadjers in de dertiende eeuw op eigen gezag een omwalling. De stad zette zich daarbij af tegen de bisschop van Utrecht, die pretendeerde heer over de stad te zijn. Dat Groningen toen een stad was, staat niet ter discussie, maar een expliciete verlening van stadsrecht is niet bekend.

Groningen trad in deze periode ook toe tot de Hanze. De invloed van de stad op de Ommelanden was dusdanig groot dat daar de omgangstaal van Fries veranderde in Gronings.

De invloed van de stad op de provincie uitte zich op vele manieren. In sommige gevallen, bijvoorbeeld in Westerwolde, functioneerde de stad rechtstreeks als landsheer, in andere gevallen was de stad aanwezig als grondbezitter, in weer andere gevallen als vervener, bijvoorbeeld door het aanleggen van het Stadskanaal of als inpolderaar bijvoorbeeld in de Stadspolder. Groningen was tot ver in de 20e eeuw, na het rijk, de grootste grondbezitter in Nederland, zie ook het artikel Stadsbezittingen.

Het hoogtepunt van de macht van de stad ligt aan het einde van de vijftiende eeuw. De invloed reikte toen tot ver in de huidige provincie Friesland. In die periode werd ook de huidige Martinitoren gebouwd die oorspronkelijk 127 meter hoog was en op dat moment in de ogen van de stadjers het hoogste bouwwerk in Europa. Aan de zelfstandigheid kwam tot op zekere hoogte een einde in de 16e eeuw. De stad koos uit eigen belang na het uitbreken van de opstand voor Spanje, maar sloot zich in 1594, de reductie van Groningen, alsnog aan bij de Republiek. Binnen het verband van de Republiek bleef de stad echter als dominante factor binnen het gewest Stad en Lande tot aan de Franse tijd feitelijk een zelfstandige eenheid.

Groningen kreeg in 1614 haar universiteit, primair voor de opleiding van predikanten. Eveneens in de zeventiende eeuw werd de stad fors uitgebreid en kreeg zij een nieuwe omwalling. Die nieuwe vesting werd in het rampjaar 1672 vruchteloos belegerd door de bisschop van Münster, Bernhard von Galen. Ieder jaar op 28 augustus viert de stad de overwinning op Bommen Berend (zie Gronings Ontzet). In 1698 werd de vesting versterkt met 'Nieuwe Werken', namelijk de Linie van Helpman, bedacht door Menno van Coehoorn.

De bijzondere positie van de stad, als Heer van grote delen van de provincie, eindigde in de Franse tijd. De vestingwet in 1874 maakte een einde aan de Vesting Groningen, op de oude wallen ontstond het Noorderplantsoen.

In 1945 ging een groot deel van de binnenstad in vlammen op bij de bevrijding van Groningen. De gehele noord- en oostwand van de Grote Markt werden o.a. verwoest, de Martinitoren en -kerk bleven wonderwel gespaard.

[bewerk] Bestuurlijke indeling

De stad wordt veelal vereenzelvigd met de gemeente, maar dat is niet correct. De gemeente omvat naast de stad ook een aantal dorpen en gehuchten. Voor een overzicht van die dorpen wordt verwezen naar de betreffende pagina.

De stad is onderverdeeld in 5 stadsdelen en een groot aantal wijken. Bestuurlijk hebben de wijken overigens geen aparte status.

[bewerk] Wijken in de stad Groningen

Beijum Binnenstad Buitenhof Coendersborg Corpus den Hoorn Drielanden Europapark Gravenburg Grunobuurt De Held Heemwerd Helpman Herewegwijk Hoogkerk*

De Hoogte Hoornsemeer Hortusbuurt De Hunze/Van Starkenborgh Indische Buurt Klein Martijn Korrewegwijk Kostverloren Laanhuizen Lewenborg De Linie Noorderhoogebrug* Oosterhoogebrug* Oosterparkwijk

Oosterpoortwijk Oranjewijk Paddepoel Reitdiep Rivierenbuurt Schildersbuurt Selwerd Stadsparkwijk Ter Borch** Ulgersmaborg Vinkhuizen De Wijert Zeeheldenwijk Zilvermeer

(*) Hoogkerk wordt door de oorspronkelijke inwoners nog steeds als apart dorp gezien en in het beleid van de gemeente Groningen wordt geprobeerd dit karakter in stand te houden. Inwoners van Noorderhoogebrug en Oosterhoogebrug zien hun dorpen in mindere mate ook nog steeds als aparte plaatsen.

(**) Ter Borch wordt grotendeels gebouwd op het grondgebied van de gemeente Tynaarlo, maar ligt wel tegen de stad aan.

[bewerk] Bezienswaardigheden

De Hoge der A en de Der Aa-kerk

De Sint-Jozefkathedraal

Groninger Museum

Groningen heeft het zwaar te verduren gehad tijdens de Tweede Wereldoorlog. Met name de Grote Markt werd tijdens de bevrijding in april 1945 zwaar beschadigd. Het symbool van de stad, de Martinitoren (door de "stadjers" d'Olle Grieze genoemd) en de bijbehorende kerk bleven gespaard, evenals het Goudkantoor en het stadhuis.

Ten noordoosten van de Grote Markt ligt het Martinikerkhof met het provinciehuis en het Prinsenhof. Achter dat pand ligt de fraaie Prinsentuin met hierin een van de rijkst vormgegeven zonnewijzers van het land.

Aan de westkant van de Grote Markt ligt de Vismarkt. Met name de zuidkant van dit plein bevat een aantal fraaie panden. Het plein wordt aan de westkant begrensd door de Korenbeurs, een verwijzing naar de rijkdom van de provincie in de 19e eeuw die gebaseerd was op de graanteelt op de vruchtbare zeeklei

Achter de Korenbeurs verheft zich de Der Aa-kerk, na de Martinikerk de tweede parochiekerk van de historische stad. Iets verder naar het westen, langs het water, of in het Gronings 'het diep', staat langs de Hoge der Aa een aantal fraaie pakhuizen en woonhuizen. Ook langs de Noorderhaven staan dergelijke panden.

Vanaf de Grote Markt naar het noorden loopt de Oude Boteringestraat met een van de oudste huizen van de stad, het Calmershuis en de oude Rechtbank. Over de diepenring loopt de straat door als Nieuwe Boteringestraat en loopt dan langs de Nieuwe Kerk, uit 1660 en de eerste kerk in Groningen die gebouwd is voor de Protestantse eredienst.

Aan de Radesingel staat de Sint-Jozefkathedraal, een schepping van Pierre Cuypers die sinds 1981 kathedrale kerk is voor het bisdom Groningen.

Uit het begin van de twintigste eeuw dateert het opvallende Academiegebouw in neorenaissancestijl.

Een bijzonder aspect van Groningen zijn de vele hofjes, in Groningen gasthuizen genoemd. De bekendste zijn het Pelstergasthuis en het Pepergasthuis. Het hoofdstation uit 1896, direct buiten de zogenaamde diepenring is een van de fraaiste stations in Nederland.

Aan de zuid-west kant staat het markante Gasuniegebouw, hoofdkantoor van de Gasunie. Het is gebouwd in de stijl van de organische architectuur

[bewerk] Kunst, cultuur en uitgaansleven

Groningen is de grootste, Groningers zouden zeggen enige, stad in het noorden van Nederland. De stad vervult daardoor een centrumfunctie, die nog versterkt wordt door de aanwezigheid van de Universiteit en het grote aantal jonge inwoners die dat meebrengt. Dat uit zich in een zeer gevarieerd cultureel aanbod.

[bewerk] Musea

• Het Groninger Museum, zonder meer het belangrijkste museum van de stad. Oorspronkelijk was dit een vrij traditioneel provinciaal streekmuseum maar het heeft zich ontwikkeld tot één van de meest vernieuwende musea in Nederland, met name sinds de nieuwbouw, op een kunstmatig eiland in het Verbindingskanaal .
• Het Universiteitsmuseum, waar tentoonstellingen over zowel de geschiedenis van de universiteit als de nieuwste ontwikkelingen in het onderzoek te zien zijn.
• Het Nederlands Stripmuseum, aan de Westerhaven.
• Voor verstokte rokers heeft de stad een rokersmuseum.
• De geschiedenis van Groningen, stad en provincie, op zeevaartgebied is het thema van het Noordelijk Scheepvaartmuseum in de Brugstraat.
• Het Grafisch Museum, een museum gewijd aan de grafische kunst en druktechnieken.

[bewerk] Kunst in de openbare ruimte

Er zijn in Groningen veel beeldhouwwerken (circa 400) in de openbare ruimte te zien waaronder enkele van Wladimir de Vries. Ook het beeldenproject van de Rijksuniversiteit Groningen heeft meerdere kunstwerken opgeleverd. Verder bevindt zich bij iedere uitgaande weg van de gemeente een beeld of installatie van het zogenaamde "project Stadsmarkeringen" uit 1990.

[bewerk] Theater en muziek

Groningen heeft een uitbundig cultureel leven. Naast gevestigde instellingen zoals de Stadsschouwburg aan de Turfsingel, cultuurcentrum de Oosterpoort aan de Trompsingel, Vera aan de Oosterstraat, Grand Theatre aan de Grote Markt en Simplon aan het Boterdiep, is er een levendig circuit van kroegen waar tenminste een keer in de week live muziek wordt gebracht. Groningen heeft als een van de weinige grote steden ook een echte undergroundscene. Het Prinsentheater is een belangrijk amateurtheaterpodium aan de Noorderbuitensingel. Voor grote producties is er sinds enige jaren een nieuwe zaal in Martiniplaza.

Ieder jaar wordt op de tweede zaterdag in januari in Groningen het Noorderslag-festival georganiseerd, waarop de Nederlandse Popprijs wordt uitgereikt. In augustus vindt in het Noorderplantsoen het theater-festival Noorderzon plaats.

[bewerk] Uitgaansleven

Het uitgaansleven telt vele cafés, voornamelijk rond de Grote Markt, Vismarkt, de Poelestraat, Peperstraat en de Kromme Elleboog. Groningen heeft ook twee hoerenbuurten, zie Prostitutie in Groningen.

[bewerk] Religie

Groningen hoort samen met Amsterdam, de Zaanstreek en het oosten van de provincie Groningen tot de minst kerkelijke gebieden van Nederland. Voorzover de stadjers wel kerkelijk zijn, vertoont hun voorkeur een opvallend verschil met de directe omgeving.

Het is niet bekend wie het christendom als eerste in de stad heeft gepredikt. In de Ommelanden was dat Liudger, in Drenthe was het waarschijnlijk Willehad. Of een van beiden daarbij ook de stad, toen nog een Drents dorp, heeft aangedaan is onbekend. De eerste kerk, een voorloper van de Martinikerk dateert overigens wel uit die periode.

Tot 1594, de reductie van Groningen, was Groningen een katholieke stad. In 1559 werd de stad zetel van een bisschop en de Martinikerk verheven tot kathedraal. Na de reductie werd de Nederlands Hervormde kerk ook in Groningen de officiële kerk, maar zeker niet de algemene kerk. Een aanzienlijk aantal stadjers bleef katholiek, terwijl ook de doopsgezinden hun eigen plek in de stad hadden.

In de zeventiende eeuw koos de kerkeraad van de stad de zijde van de contra-remonstranten en werd Franciscus Gomarus tot hoogleraar benoemd aan de hoogeschool. In de negentiende eeuw was de universiteit broedplaats voor een beweging de andere kant op als Petrus Hofstede de Groot en anderen de Groninger richting vormgeven. De heftigste reactie tegen deze Groninger richting komt van Hendrik de Cock die dan predikant in Ulrum is. Zijn afscheiding leidt uiteindelijk tot de gereformeerde kerk, die ook in de stad velen bekoord. Halverwege de twintigste eeuw vindt er nog een afscheiding plaats als een aanzielijke groep Groninger gereformeerden Klaas Schilder volgt in de vrijmaking.

In 1956 krijgen de Groninger katholieken weer een eigen bisschop als het bisdom Groningen wordt heropgericht.

[bewerk] Economie en werkgelegenheid

Groningen is steeds een belangrijke handelsstad gebleven en is tegenwoordig ook een centrum voor de voedingsmiddelenindustrie (suiker, tabak, koffie). De laatste jaren wordt er vanuit de gemeente veel nadruk gelegd op de zakelijke dienstverlening (voornamelijk in de ICT-sector) en de zogenoemde "Life Sciences". In 2004 telde Groningen rond de 125.000 arbeidsplaatsen, hieruit blijkt de economische regiofunctie van de stad. Het gemiddelde aantal arbeidsplaatsen per inwoner is veel hoger dan dat van Nederland als geheel (696 per 1000 tegen 464 per 1000).

[bewerk] Industrie

De industrie neemt een steeds kleiner deel van de totale werkgelegenheid in de stad voor zijn rekening. Was in 1999 nog ca. 15% werkzaam in de industrie, in 2004 was dit afgenomen tot ongeveer 12%. Een onderdeel van de industrie waar Groningen wijd en zijd om bekend staat is de suikerindustrie. Groningen is de grootste 'suikerstad' in Europa en vervult traditioneel een belangrijke rol in de Nederlandse bietsuikerindustrie.

De stad kent twee grote suikerverwerkende fabrieken. Naast de fabriek van de Suikerunie in de stad ligt er nog een suikerfabriek binnen de gemeentegrenzen: CSM Vierverlaten in Hoogkerk. De eerste produceert jaarlijks 235.000 ton suiker met 283 werknemers, de tweede 250.000 ton met 250 werknemers. In 2007 werd bekend dat de fabriek in Groningen dichtgaat.

Andere bekende Groninger bedrijven zijn Hooghoudt (alcoholische dranken, waaronder jenever), uitgeverij Noordhoff en Theodorus Niemeyer (tabaksproducten, waaronder Samson-shag).

[bewerk] Zakelijke dienstverlening

De zakelijke dienstverlening levert ongeveer 30% van de totale arbeidsplaatsen (in 2004 rond de 36.000) in Groningen. Hiermee is het de op één na grootste sector. Binnen de sector zijn er in gemeentelijk beleid een aantal subsectoren aangegeven die kansrijk worden genoemd. Dit zijn de ICT-sector, de Life Sciences, Toerisme en Energie & Milieu. Van deze subsectoren presteren vooral de eerste drie sectoren erg goed, met gemiddelde groeicijfers van rond de 5% per jaar van 1999 tot 2004.

Het belangrijkste bedrijf in deze sector is de Gasunie. In 2005 is het bedrijf gesplitst in een handelspoot en een bedrijf dat het beheer heeft over het buizennet. Beide zijn in Groningen gevestigd.

[bewerk] Handel en horeca

De handel en horeca vormen de op twee na grootste sector binnen de Stadgroninger werkgelegenheid. In totaal waren er in 2004 rond de 20.000 arbeidsplaatsen, een aantal dat nauwelijks is veranderd in de afgelopen 5 jaar. In 2005 heeft Groningen de titel Beste Binnenstad van Nederland gekregen. Markant figuur binnen de horeca is Sjoerd Kooistra, die eigenaar is van de meeste etablissementen aan de Grote Markt.

[bewerk] Niet-zakelijke dienstverlening

De aanwezigheid van de Rijksuniversiteit, de Hanzehogeschool, het Universitair Medisch Centrum en Groningens status als provinciehoofdstad en regionaal centrum maakt dat de stad een groot deel van zijn werkgelegenheid (meer dan 40% in 2004) te danken heeft aan deze sector.

[bewerk] Verkeer en vervoer

Het hoofdstation, gezien vanaf het Museumeiland

Plaatsnaambord van Groningen

Stadsmarkering langs de A28

Groningen vanaf een landelijke omgeving

Groningen en het Noordwillems kanaal

[bewerk] Trein

Vanaf het Hoofdstation, net ten zuiden van de binnenstad, rijden rechtstreekse treinen in de richtingen:

• Assen – Zwolle – Amersfoort – Hilversum – Amsterdam Zuid – Schiphol
• Assen – Zwolle – Amersfoort – Utrecht – Den Haag/Rotterdam
• Leeuwarden
• Winschoten – Nieuweschans – Leer
• Groningen Noord – Delfzijl/Roodeschool

Behalve het hoofdstation heeft de stad nog twee treinstations. Op de lijn naar Roodeschool / Delfzijl ligt Groningen Noord, ook wel Noorderstation genoemd. Het derde station in de stad is Groningen Europapark. Dit station bevindt zich in de nabijheid van voetbalstadion Euroborg. Vanaf oktober 2007 doen treinen op het traject Groningen - Nieuweschans dit station aan. Treinen van en naar Assen zullen vanaf 2010, als het nieuwe station Groningen Europapark voltooid is, stoppen op het nieuwe station.

[bewerk] Bus

Groningen had oorspronkelijk een eigen Gemeentelijk Vervoerbedrijf. In het verleden reden er trams en trolleybussen, maar tegenwoordig rijden er alleen nog bussen, hoewel er plannen bestaan om de tram weer in te voeren. Waarschijnlijk zal deze in 2014 rijden tussen het hoofdstation en Zernike. Ook zullen er hoogstwaarschijnlijk tramlijnen naar Kardinge, Meerstad en Haren komen. De stadsbussen rijden tegenwoordig voor Arriva. Voor een overzicht van alle lijnen: zie Stadsvervoer.

Naast de stadsbussen is er een uitgebreid lijnennet vanuit Groningen naar bestemmingen in de provincie en plaatsen in Drenthe en Friesland. Deze bussen vertrekken vanaf het busstation, direct voor het Hoofdstation. Vandaar vertrekken ook bussen naar Oldenburg en Bremen in Duitsland.

[bewerk] Fiets

Omdat Groningen een studentenstad is en vanwege het verkeerscirculatieplan is de fiets een zeer populair vervoermiddel. Onder studenten en andere jeugdigen vindt een levendige handel in tweedehands fietsen plaats. Politie en gemeente voert een schier hopeloze strijd tegen rondslingerende fietswrakken. Bij de reconstructie van het Stationsplein voor het Hoofdstation is een ondergrondse parkeerplaats of opslagplaats voor rijwielen gebouwd, ook wel stadsbalkon genoemd. In 2002 heeft Groningen de titel Fietsstad 2002 gekregen

[bewerk] Auto

De autosnelweg A28 biedt een directe verbinding naar het zuiden richting Zwolle, Amersfoort en Utrecht. Op het knooppunt Julianaplein sluit de A28 aan op de ringweg van Groningen. Vanaf daar biedt de snelweg A7 verbindingen naar zowel het westen (Drachten, Leeuwarden, Amsterdam) als het oosten (Winschoten en de Duitse A31). Belangrijke verkeersaders naar de rest van de provincie zijn de N46 richting Eemshaven, de N361 richting Winsum, de N360 richting Delfzijl en de N355 richting Zuidhorn.

Op zeven punten langs de voornaamste toegangswegen tot de stad zijn in de jaren negentig zogenaamde stadmarkeringen geplaatst. Ieder daarvan is door een andere kunstenaar ontworpen en ze zijn dan ook zeer divers qua ontwerp.

[bewerk] Verkeerscirculatieplan

De binnenstad van Groningen is voor autoverkeer opgedeeld in vier sectoren, die onderling niet per auto bereikbaar zijn. Om van de ene naar de andere sector te komen moet men via de diepenring rijden.

Dit zogenaamde verkeerscirculatieplan is in 1977 in het leven geroepen. Instigator en voorvechter van dit plan was (toenmalig) wethouder en huidig commissaris van de koningin Max van den Berg samen met (toenmalig) wethouder en huidig burgemeester Jacques Wallage. De binnenstad werd hierbij verdeeld in vier sectoren en autoverkeer van de ene sector naar de andere was slecht mogelijk via de zogenaamde diepenring. Het VCP zou scherpe kritiek oogsten en leiden tot langdurige discussies tussen het gemeentebestuur en (vooral) binnenstadsondernemers.

[bewerk] Vliegtuig

Vlak bij het dorp Eelde (Drenthe), zo'n 10 kilometer ten zuiden van de stad, ligt het vliegveld Groningen Airport Eelde. Naast vakantiecharters zijn er lijnverbindingen met Londen en Aberdeen.

[bewerk] Scheepvaart

Groningen is nog steeds een belangrijk knooppunt van vaarwegen. De stad is ontstaan langs twee relatief kleine stroompjes, de Hunze en de Aa. Ten noorden van de stad kwamen deze samen, deze oudste verbinding met de zee is tegenwoordig het Reitdiep, dat vooral een functie heeft voor de pleziervaart.

Richting Appingedam en Delfzijl werd al in de middeleeuwen het Damsterdiep gegraven. De capaciteit van dit diep bleek in de 19e eeuw onvoldoende, waarop het Eemskanaal werd aangelegd.

Het oosten van de provincie, in het verleden met name belangrijk voor de aanvoer van turf werd ontsloten door het Schuitendiep en in het verlengde daarvan het Winschoterdiep. Via Veendam en Wildervank werd een aansluiting gemaakt richting Stadskanaal, zoals de naam zegt, het kanaal van de stad.

Het Hogeland was bereikbaar via het Boterdiep. Richting Friesland werd eerst het Hoendiep gegraven, in de dertiger jaren van de 20e eeuw werd het Van Starkenborghkanaal aangelegd als werkverschaffingsproject. Dit kanaal vormt de verbinding tussen de stad en Amsterdam via Lemmer en het IJsselmeer.

De verbinding met Drenthe werd in de 19e eeuw verbeterd door de aanleg van het Noord-Willemskanaal, dat deels de functie van de Drentsche Aa heeft overgenomen. Het staat via het Verbindingskanaal midden in de stad in verbinding met het Eemskanaal en Winschoterdiep.

[bewerk] Tram

In het verleden reed er al een Gemeentetram in Groningen, maar die werd op 12 december 1949 opgedoekt en vervangen door de trolleybus. Een van de plannen van het project Kolibri is om weer een tram door Groningen te laten rijden. De eerste lijn zal van het Hoofdstation naar het Zernikecomplex gaan. De exacte route staat nog niet vast, daar mogen de bewoners over meebeslissen. De lijn moet in 2014 gereed zijn.

[bewerk] Sport

Groningen heeft een rijke sporttraditie. De eerste Nederlandse wereldkampioen schaatsen (en baanwielrennen) Jaap Eden was een Groninger van geboorte. In 1905 werd Coen de Koning in Groningen de tweede Nederlander die de wereldtitel schaatsen behaalde.

De plaatselijke voetbaltrots is tegenwoordig FC Groningen. Historisch gezien is Be Quick de belangrijkste club. Als enige Groninger voetbalclub heeft het een landstitel op haar conto (1920). Velocitas wist (in 1934) als enige de beker te winnen.

Naast voetbal is basketbal in Groningen een grote sport. Hanzevast Capitals, vroeger Donar geheten (en in de volksmond nog vaak zo genoemd), trekt al jarenlang de meeste toeschouwers in de Eredivisie en was twee keer landskampioen (in 1981/1982 en 2003/2004). Ook de vrouwen van Celeritudo spelen op het hoogste niveau.

Lycurgus speelt volleybal op het hoogste niveau, evenzo horen Nic. (korfbal, landskampioen veld 1994 en 1998) en Gijs Grizzlies (ijshockey, landskampioen 1986) in hun sport tot de nationale top. Ook de dames van hockeyclub Groningen spelen regelmatig hoofdklasse.

Ieder jaar, op de tweede zondag van oktober, wordt de 4 Mijl van Groningen gehouden, een van de grootste hardloop-evenementen van Nederland waaraan zo'n 17.500 mensen kunnen deelnemen.

De Groninger studentenroeivereniging Gyas heeft tijdens de afgelopen twee Olympische Spelen twee maal zilver behaald met Anneke Venema in de damesacht in Sydney (2000) en Jan-Willem Gabriëls in de herenacht in Athene (2004).

Van 1980 tot 2000 vond jaarlijks de Lauwersloop plaats, een estafette hardloopwedstrijd tussen Groningen en Leeuwarden.

[bewerk] Sportaccommodaties

Het stadion van de plaatselijke profvoetbalclub FC Groningen is sinds januari 2006 de Euroborg, met een capaciteit van 19.814 zitplaatsen. Het stadion staat in het zuidoosten van Groningen, waar de nieuwe stadswijk Europapark wordt gerealiseerd, met als trekpleister de Euroborg. Het complex zal ook een casino, bioscoop, winkels, fitnesschool, Noorderpoortcollege, Alfacollege, woontorens, NS station, woonwijken en kantorenparken gaan bevatten. Voor de Euroborg gebouwd was speelde de plaatselijke FC in het Oosterparkstadion dat een capaciteit van 12.500 zitplaatsen had.

In het noorden van de stad aan de oostelijke ringweg ligt de overdekte ijsbaan Kardinge. Dit complex, dat een opvallend uiterlijk heeft, heeft een 400-meter ijsbaan, een ijshockeyvloer, tennisvelden, fitnessruimtes enzovoorts. Het complex omvat ook nog een sportterrein met een 10-tal sportvelden.

Hanzevast Capitals speelt haar wedstrijden in de sporthal van het Martiniplaza. Lycurgus en Nic. spelen beiden in de topsporthal van het Alfacollege nabij Kardinge. Zwemmen kan in Groningen in meerdere overdekte baden. Het enige openluchtbad, De Papiermolen, is sinds 2007 een rijksmonument.

[bewerk] Recreatie

Het grootste park van de stad is van oudsher het Stadspark, aan de westzijde van de stad. De aanleg van de westelijke Ringweg heeft het park in tweëen gedeeld. In het park bevindt zich ook een atletiekbaan en de Groningse drafbaan.

Op en langs een deel van de oude omwalling van de stad is aan de noordzijde van de binnenstad het Noorderplantsoen aangelegd. Dankzij het eerste referendum in Groningen is het tegenwoordig autovrij. In de zomer is het plantsoen decor voor het festival Noorderzon.

Het oudste park van de stad is het Sterrebos, al aangelegd in de achttiende eeuw tussen de stad en Helpman. Door de aanleg van de zuidelijke ringweg is ook dit park in tweëen gedeeld.

[bewerk] Onderwijs

Groningen is al eeuwenlang een studentenstad. De Rijksuniversiteit Groningen werd opgericht in 1614, en is daarmee na Leiden de oudste nog bestaande universiteit van Nederland. De universiteit heeft na een voortvarende start ook slechte tijden gekend, waarbij opheffing een kwestie van tijd leek. Tegenwoordig heeft de universiteit meer dan 23.000 (2008) studenten.

Naast de Rijksuniversiteit heeft Groningen ook een vestiging van de Open Universiteit in het monumentale Calmershuis aan de Oude Boteringestraat. In de zelfde straat is ook de Volksuniversiteit gevestigd.

Het Hoger beroepsonderwijs geconcentreerd in de Hanzehogeschool is voornamelijk gevestigd op het Zernikecomplex. Een aantal instellingen is elders gesitueerd, zoals het Prins Claus Conservatorium en Academie Minerva. De geschiedenis van de school gaat terug tot 1798, het stichtingjaar van de Academie Minerva. Het Van Hall Instituut heeft tegenwoordig slechts een kleine nevenvestiging in Groningen.

Ook heeft de christelijke hogeschool CHN een dependance aan de Phebenstraat in de stad,waar de Pabo-opleiding gevolgd kan worden.

De oudste school voor Voortgezet onderwijs is het Praedinius Gymnasium dat ontstond in de veertiende eeuw toen de Latijnse school werd gesticht. Die school trok leerlingen vanuit de wijde omgeving. Ook tegenwoordig trekken nog steeds leerlingen uit de provincie en uit Drenthe naar de stad om daar de middelbare school te volgen.

Groningen heeft ook een Vrije School.

[bewerk] Gezondheidszorg

Naast diverse zorginstellingen telt de stad Groningen twee grote ziekenhuizen: het Universitair Medisch Centrum Groningen en het Martini Ziekenhuis. Het UMCG is één van de tien traumacentra in Nederland en heeft daardoor de beschikking over een traumahelikopter.

[bewerk] Bekende Groningers

De hoogste onderscheiding die de stad Groningen kent is het bijschrijven van een persoon in het Gulden Boek. De betreffende persoon wordt daarmee benoemd tot ereburger van de stad.

Zie lijst van Groningers (stad)

[bewerk] Stedenband

Met de Amerikaanse staat Michigan zijn er contacten over het bedrijfsleven vanwege de vele ondernemers in het gebied rond het Michiganmeer die oorspronkelijk uit Noord-Nederland komen.

[bewerk] Benamingen

In grote delen van Noord-Nederland wordt Groningen wel "Stad" genoemd, hoewel de meeste Friezen Grins zullen zeggen. Zelf noemen de inwoners zich "Stadjer" of "Stadjeder". De stad wordt ook wel de "metropool van het Noorden" genoemd. Stadjers noemen haar liefkozend ook wel "Groot Loug", dat wil zeggen "Groot Dorp". Zelf hebben de stad-Groningers als bijnaam: mollebonen.

[bewerk] Zie ook

• Groningen van A tot Z
• Gemeente Groningen
• Lijst van beelden in Groningen
• Lijst van verklaringen van straatnamen in de stad Groningen
• Stadsmarkering

[bewerk] Externe links

• gemeente.groningen.nl Officiële website van de gemeente Groningen
• www.groningeninbeeld.nl Historische foto's van Groningen
• www.groningerarchieven.nl Archievensite van Groningen

Bronnen, noten en/of referenties:

Groningen Economisch Bekeken 2004, Dienst RO-EZ, Gemeente Groningen