Hugo Claus

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Hugo Claus
Afbeelding gewenst
Volledige naam	Hugo Maurice Julien Claus
Geboren	5 april 1929
Overleden	19 maart 2008
Land	België
Genre(s)	poëzie, theater, romans
Bekende werken	Oostakkerse Gedichten, Suiker, Het Verdriet van België
Uitgeverij(en)	De Bezige Bij
Literatuurportaal

Hugo Maurice Julien Claus (Brugge, 5 april 1929 - Antwerpen, 19 maart 2008) was een Vlaams dichter, schrijver, schilder, filmmaker en tevens de meest bekroonde auteur uit het Nederlandse taalgebied.

Het werk van Hugo Claus is zeer divers van karakter. Het tragische, verhevene, klassieke mengt zich met het banale, burleske en obscene. Terugkerende thema's zijn: de liefde voor de moeder, de haat tegen de (afwezige) vader, het schuldgevoel door het katholieke geloof en Vlaanderen in en na de oorlog. Uit zijn latere werk spreekt vooral sociale geëngageerdheid.

Claus publiceerde onder het pseudoniem Dorothea van Male de roman Schola nostra (1971). Hij gebruikte ook de pseudoniemen hugo c. van astene, Anatole Ghekiere, Jan Hyoens en Thea Streiner.

In 1983 publiceerde hij het omvangrijke werk Het verdriet van België, dat waarschijnlijk zijn bekendste prozawerk is, waarin hij in de vorm van een familiekroniek vol autobiografische feiten, zoals steeds gelardeerd met surrealistische toetsen, de politiek-sociale verhoudingen in België beschrijft en op zoek is naar de wortels van de collaboratie van kleinburgers in een provincienest tijdens de WO II. Tegelijk is de roman een Bildungsroman van een literair begaafde en vroegrijpe jongen en tevens een sleutelroman van een Vlaamse middenstand uit de beschreven periode. Hugo Claus was een speler, zowel letterlijk bij kaartspel, poker en pietjesbak, als met zijn medium literatuur en zijn argeloze lezer. Hoe toegankelijk, ogenschijnlijk eerstegraads simpel zijn werk ook is, schepte hij er verhuld plezier in, dubbele bodems en cryptische verwijzingen in zijn werk te verweven. Hij was dan ook niet weinig opgetogen toen hij eindelijk mocht ondervinden dat een universitair geschoold literatuurwetenschapper hem in dezen op de hielen zat: Paul Claes, die met zijn essays 'De Mot zit in de mythe' en 'Claus-reading'(1984) veler ogen opende, en daarmee weer een dimensie toevoegde aan de Claus-studie.

Inhoud 1 Levensloop 1.1 Jeugd 1.2 Schrijver 1.3 Veelzijdigheid 1.4 Overlijden 1.4.1 Euthanasiedebat laait op 1.4.2 Afscheidsplechtigheid 1.4.3 Hommage 2 Oeuvre 2.1 Poëzie 2.2 Theater 2.3 Film 2.4 Plastische kunst 2.5 Prijzen en Onderscheidingen 2.6 Onontdekte gedichten 3 Lijst met onderscheidingen en prijzen 4 Bibliografie 4.1 Gedichten 4.2 Toneelstukken 4.3 Verhalen 4.4 Romans 4.5 Essays 4.6 Filmscenario's 4.7 Libretti 4.8 Novellen 4.9 Overige 5 Voetnoten 6 Audioboeken 7 Secundaire literatuur 8 Externe links

[bewerk] Levensloop

[bewerk] Jeugd

Hugo Claus werd geboren als oudste zoon van de drukker Jozef (Joseph) Claus en Germaine Vanderlinden. In februari 1931 kwam zijn broer Guido ter wereld (overleden op 9 november 1991), later gevolgd door Odo (januari 1934) en Johan (november 1938). Drie maanden later – vader Claus was ondertussen ook handelaar in schoolbenodigdheden geworden en actief in het amateurtoneel – verhuisde het gezin naar Astene (Deinze), het dorp waar moeder Germaine opgroeide. Jozef begon er de drukkerij 'De Lindekens'.

Zoon Hugo bracht de grootste tijd van zijn jeugd op de kostschool door, onder meer te Eke en bij de nonnen in Aalbeke en volgde de lagere cyclus van de Grieks-Latijnse humaniora aan het Sint-Amandscollege in Kortrijk en later te Astene. In 1946 verliet hij definitief het ouderlijk huis en ging in Sint-Martens-Leerne wonen. Hij volgde er naar verluidt beeldhouwlessen aan de Gentse 'Academie voor Schone Kunsten' en schreef gedichten, schilderde en had ambities om acteur te worden.

Hij voorzag in zijn levensonderhoud als boekillustrator en als schilder van landschapjes en gevels. Op achttienjarige leeftijd publiceerde hij zijn eerste dichtbundel en een jaar later zijn eerste roman. In 1947, het jaar waarin hij met de bundel experimentele poëzie Kleine reeks debuteerde, werkte hij van oktober tot december als seizoenarbeider in een suikerfabriek te Chevrières in Noord-Frankrijk. In 1948 brengt Claus drie dagen door in Parijs; in de Bar Vert in Saint-Germain-des-Prés ziet hij schielijk de reeds afgetakelde auteur, acteur en theatertheoreticus Antonin Artaud zitten, die hij als zijn geestelijke vader zal gaan beschouwen. De confrontatie met deze auteur van het 'théâtre de la cruauté' zal hem drijven tot de studie van Seneca en de Elisabethanen.

Vanaf 1 april 1949 vervulde hij zijn dienstplicht, gedeeltelijk als redacteur van het tijdschrift 'Soldatenpost' (zijn sergeant was Herman Liebaers). Intussen had hij samen met enkele gelijkgezinden (Jan Walravens, Louis Paul Boon, Tone Brulin, Ben Cami, Marcel Wauters, e.a.) het avant-gardetijdschrift 'Tijd en Mens' opgericht en in 1949 hield hij zijn eerste expositie als schilder in de boekhandel van de Franstalige dichter Henri Vandeputte in Oostende.

[bewerk] Schrijver

Zijn eerste roman De Metsiers (1950), geschreven toen hij pas 21 jaar oud was – en overigens, om een weddenschap, in ongeveer één maand tijd – werd een echt succes. (De Metsiers heette aanvankelijk De eendenjacht, achteraf vertaald als La Chasse aux Canards en Sister of Earth). Hij zond het manuscript in voor de Leo J. Krynprijs en kreeg meteen een bekroning voor het gebruik van het meervoudige vertelperspectief. Toch vond hij zichzelf in de eerste plaats nog schilder. Hoewel hij meteen als een literair wonderkind werd erkend, kwamen er ook negatieve reacties op de incest en inteelt-thema's in het boek.

Van 1950 tot 1953 woonde hij in Parijs, waar hij in contact kwam met het surrealisme, het existentialisme en het Cobramodernisme. Hij woonde er samen met Karel Appel, Hans Andreus, Rudy Kousbroek, Simon Vinkenoog, e.a. Aansluitend woonde hij twee jaar in Rome, waar hij via zijn vriendin Elly Overzier contacten had in het filmmilieu. Vermoedelijk in augustus 1952 keerde Claus terug naar Gent, weldra gevolgd door Elly en verbleef te Oostakker, waar ook zijn beide ouders woonden.

In 1953 vestigde Claus zijn naam als prozaschrijver met het boek De Hondsdagen en schreef zijn eerste avondvullende toneelstuk, Een bruid in de morgen, waarin de incestueuze relatie tussen broer en zus centraal staat. In 1955 werd het stuk voor het eerst opgevoerd; in Nederland kende het stuk succes in regie van Ton Lutz, het begin van een jarenlange samenwerking en vriendschap. De meningen over het stuk waren verdeeld. Sommigen vonden het vulgair, anderen erkenden zijn meesterschap. In ieder geval was Claus' naam als toneelschrijver gevestigd.

Van februari 1953 tot begin 1955 verbleef hij in Italië, waar zijn vriendin Elly Overzier (onder de naam Elly Norden, onder meer bij Federico Fellini, Jacqueline Audry, Alberto Lattuada) in films acteerde. Zij was de dochter van een Nederlands reder. Hij trouwde met haar op 26 mei 1955 in Gent; de bruiloft werd vijf dagen later gevierd in het Brusselse café van surrealist-schilder-poëet-galerist, ooit nog vriend van Paul van Ostaijen, Geert van Bruaene: La Fleur en Papier Dorée, Het Blommeke van Goud in Papier, in aanwezigheid van kunstvrienden als Jan Walravens, de schilders Roger Raveel en Albert Saverijs, broer Guido, Simon Vinkenoog en Louis Paul Boon. De surrealistische eloge van Jan Walravens werd afgebroken door Elly met de legendarische woorden: "Assez de méchancetés". De Italiaanse filmervaringen van Hugo Claus waren stof voor de roman De koele minnaar. In 1959 voerde een beurs van Ford Foundation hem naar de Verenigde Staten samen met o.a. Fernando Arrabal, Claude Simon en Italo Calvino.

Van april 1955 tot november 1964 woonde hij samen met Elly Overzier in Gent, waar hij ooit aan de 'Koninklijke Academie voor Schone Kunsten' en de 'Koninklijke Toneelschool' lessen volgde. Op 6 oktober 1963 werd hun enige zoon, Thomas Pieter Achilles, geboren. Begin 1964 solliciteerde Claus tevergeefs naar de functie van directeur van het op te richten Nederlands Toneel Gent. Gekrenkt door de afwijzing van de Raad van Beheer, waarin een toneelauteur zetelde, verbood hij prompt dat zijn stukken in Gent zouden worden opgevoerd. (Later, met een nieuwe directie, zou het conflict worden gladgestreken; en nog later zou hij door bemiddeling van vriend acteur Hugo van den Berghe gedurende enkele jaren huisauteur van het NTG worden.) In 1965 verhuisde hij met Elly en Thomas naar het landelijke Nukerke, in een boerderij gerestaureerd door dichter-architect Albert Bontridder.

[bewerk] Veelzijdigheid

In de daaropvolgende jaren liet de veelzijdige Claus veel van zich horen. Als sociaal geëngageerde kwamen politieke thema's in zijn werk meer tot uiting, zoals in de opera Morituri waarin hij zich tegen het Amerikaanse imperialisme afzet, of in de multimedia-opera Reconstructie over de bevrijdingsstrijd in Zuid-Amerika, waarin in de loop van de voorstelling een standbeeld voor Che Guevara wordt opgericht. Hij schreef romans, verhalen, gedichten en toneelstukken. Ook genoot hij bekendheid als filmregisseur, scenarioschrijver en beeldend kunstenaar. In 1965 regisseerde hij zijn eerste film, De Vijanden: over de door omstandigheden gedwongen vriendschap tussen een Amerikaanse G.I. (Del Negro), een Duitse Wehrmachtssoldaat (zijn oude vriend Fons Rademakers) en een Antwerpser piot (Robbe de Hert). In 1966 volgde de artistiek schokkende toneelregie van zijn Thyestes, in co-regie met oude vriend en acteur Ton Lutz, naar het theatercredo van Antonin Artaud en Jerzy Grotowski, wat hem een uitnodiging opleverde bij Jean Louis Barrault in het Festival du Thèâtre des Nations in Parijs. In 1969 ging zijn toneelstuk Vrijdag met Kitty Courbois in de hoofdrol in Amsterdam in première. Dit was het eerste toneelstuk waarin zijn beroemde mengtaal van dialect en Standaardnederlands naar voren kwam. Het was alsof Claus tegenover zijn Hollandse fans een Vlaamse identiteit wilde affirmeren. En de 'Hollanders' spraken in zijn regie onberispelijk 'Vlaams'.

Tussendoor reisde hij naar o.a. Italië, Griekenland, Spanje, Turkije, de Verenigde Staten (van november 1959 tot april 1960), Mexico en met o.a. Harry Mulisch naar Fidel Castro's Cuba. Terug in België oordeelde een rechtbank (met scheiding der machten onder socialistisch minister van Justitie Alfons Vranckx) dat zijn theaterproductie Masscheroen in strijd was met de openbare zeden en legde hem vier maanden gevangenisstraf op. Het vonnis werd na publiek protest (de 'Anti-Censuur Protest Read-in') in een voorwaardelijke gevangenisstraf en een onvoorwaardelijke boete omgezet. Hij had namelijk zijn vrienden-dichters Hugues C. Pernath, Bob Cobbing en boezemvriend Freddy de Vree in naakten lijve opgevoerd als Heilige Drievuldigheid, wat voor de zeer katholieke rechter van Brugge niet zozeer zedenschennend dan wel ongeregeld blasfemisch geweest zal zijn. De dichter heeft achteraf zijn vervolger een puntig gedicht gewijd.

Na vijf jaar op een 250 jaar oude boerderij in Tenhole, Nukerke (Vlaamse Ardennen) en ook even in Knokke te hebben gewoond, verhuisde Claus in maart 1970 naar Amsterdam, waar hij tot 1971 actrice Kitty Courbois kende. Na haar schreef hij de roman Het jaar van de kreeft.

De veerkracht van zijn levensstijl liep parallel met de virtuoze beweeglijkheid van zijn artistieke productie. Een relatie leidde tot een bundel gedichten, Dag, jij (1971), die evenzeer opviel vanwege de seksuele expliciete scènes en zijn verzengende emotionele hevigheid.

Van 1974 tot 1978 verbleef Claus in Parijs met de actrice Sylvia Kristel. Ze kregen op 10 februari 1975 een zoon, Arthur.

Uiteindelijk verhuisde hij in 1977 alleen terug naar Gent, waar zijn broer Guido, samen met zijn echtgenote Motte Claus sinds 1973 de 'Hotsy Totsy' uitbaatte, de vermaarde artistieke privéclub, waar Hugo Claus broer en kind aan huis was. Met zijn vriend Freddy de Vree, producer van BRT-3, ondernam hij in 1981 een reis naar Mexico, verslagen in 'Mexico vandaag, land van Posada'. Naar zijn toneelstuk draaide hij zijn film Vrijdag, waarna hij inmiddels werkte aan zijn grootse roman Het verdriet van België, die in 1983 verscheen. Het boek werd een enorm succes en megahype. Het werd in 1994, niet gans volgens zijn verwachtingen, verfilmd door de Zwitserse regisseur Claude Goretta.
Zijn moeder en vader stierven respectievelijk in 1984 en 1986 in Gent. Op 12 juni 1993 trad Claus te Antwerpen voor de tweede maal in het huwelijk met zijn vriendin Veerle de Wit. Ze hielden een tijdlang verblijf in o.a. Cavaillon (Zuid-Frankrijk) en Croagnes. In 1996 werd aan de Universiteit Antwerpen het 'Studie- en Documentatiecentrum Hugo Claus' opgericht. Het was het eerste studie- en documentatiecentrum dat werd gewijd aan een nog levende schrijver.

[bewerk] Overlijden

Hugo Claus overleed op woensdag 19 maart 2008, om 14u30, kort voor zijn 79ste verjaardag in het Middelheim-ziekenhuis te Antwerpen. De schrijver leed zo'n twee jaar aan de ziekte van Alzheimer en koos daarom zelf het moment van zijn dood door middel van euthanasie^[1] via de organisatie Recht op Waardig Sterven. Kort voor zijn overlijden gaf de filosoof Etienne Vermeersch Claus nog advies over euthanasie^[2].

[bewerk] Euthanasiedebat laait op

Volledige voorpagina's van kranten werden ingenomen door het overlijden van Hugo Claus. Ook Claus' euthanasiebeslissing werd uitvoerig belicht en geduid. In katholieke kringen reageerde men afwijzend met deze 'mediatisering van de euthanasie'. R. Stockman, hoofd van de organisatie Broeders van Liefde, verklaarde op de katholieke nieuwssite Kerknet: "De wijze waarop sommigen deze daad niet alleen proberen goed te praten maar zelfs als het summum van edelmoedigheid de hemel in prijzen, stoot tegen de borst. Dit is pas het echte verdriet van België."^[3]. Hij werd gevolgd in zijn kritiek door W. Beke, interim-voorzitter van CD&V. Kardinaal Danneels sprak er in zijn Paaspreek: "Door zomaar uit het leven te stappen, antwoordt men niet op het probleem van lijden en dood. Men loopt er in een boog omheen en omzeilt het. Omzeilen is geen heldendaad, geen voer voor frontpaginanieuws."

Professor aan de VUB Wim Distelmans, medebestuurder van Recht op Waardig Sterven, vond de kritiek "zeer verregaand": "Zo'n beslissing wordt niet licht genomen en niemand velt een oordeel over mensen die niet kiezen voor euthanasie." ^[4]

De woordvoerder van de kardinaal reageerde hierop: "De homilie was niet tegen Hugo Claus gericht. De naam van de schrijver werd niet eens vermeld in de homilie. De kardinaal reageert wel tegen de mediatisering van euthanasie zoals we die de laatste tijd waarnemen. Dat werd opnieuw duidelijk door de euthanasie van Claus. In sommige algemene media ging er haast meer aandacht uit naar de euthanasie van Claus dan naar zijn literair talent." ^{[5] [6]}

[bewerk] Afscheidsplechtigheid

Op zaterdag 29 maart 2008 werd een afscheidsplechtigheid met uitvaart gehouden in de Antwerpse Bourlaschouwburg, georganiseerd door Luc Coorevits (van Behoud de Begeerte, vzw^[7]) en aan elkaar gepraat door Piet Piryns, journalist, vriend en biograaf. Acteurs Jan Decleir, Josse De Pauw, Hilde Van Mieghem en Gilda De Bal lazen gedichten voor uit het werk van Claus. Vrienden Erwin Mortier, Suzanne Holtzer, Jef Lambrecht en Cees Nooteboom schetsten een beeld van Claus. Nooteboom wist in zijn toespraak die als een lang afscheid van een vriend klonk, de juiste toon te vatten. Hij besloot ontspannend met een laatste verzoek aan de overledene: "Hugo, kom vooral spoken!".

De afscheidsplechtigheid werd bijgewoond door de 'fine fleur' van artistiek Vlaanderen en Nederland en Vlaamse politici. Onder anderen Harry Mulisch, Connie Palmen, Adriaan van Dis, Dimitri Verhulst, Pierre Alechinsky, Waler van den Broeck passeerden de revue. Vanuit de politieke wereld tekenden velen o.a. Guy Verhofstadt, vriend en federaal premier.

De bijdrage van Erwin Mortier bevatte een opvallende kritiek naar kardinaal Danneels: "Het is een bittere ironie dat de man die ons uitsprak als wezens die zich nimmer volkomen kunnen beschaven, postuum nog de les wordt gespeld door lieden waarvoor hij steeds een heilzaam gebrek aan ontzag heeft vertoond: prinsen van allerlei slag, kerkvorsten (...), het slag volk dat hem al van in zijn prilste jaren heeft willen kleineren. Louter en alleen omdat de keuze van zijn levenseinde niet de hunne is, komen ze weer van onder de plaveien gekropen en spuien hun laffe gal. De eigen morele superioriteit celebreren boven het lichaam van een geliefde dode is geen heldendaad. Meneer de kardinaal, schaam je."

Na de plechtigheid werd het stoffelijk overschot gecremeerd. Later wordt de as voor de kust van Oostende verstrooid, op uitdrukkelijke wens van Claus.^[8]

[bewerk] Hommage

Op 13 april 2008 vond in de Antwerpse Bourlaschouwburg nog een hommage aan Hugo Claus plaats, georganiseerd door Behoud de Begeerte en Toneelhuis.

[bewerk] Oeuvre

In het begin van de jaren vijftig verraste en choqueerde Claus met uiterst realistische romans waarin met niets ontziende oprechtheid de mens tot in het uiterste ontluisterd wordt. De stijl is krachtig, het taalgebruik bruisend-expressionistisch en de toon fel, cynisch en geladen. Later werd zijn proza soberder, maar de toon blijft hard.

Claus is één van de belangrijkste en meest productieve naoorlogse kunstenaars: in ruim een halve eeuw publiceerde hij meer dan 150 afzonderlijke titels. Er verschenen van zijn werk meer dan honderd vertalingen in een twintigtal talen.

De publicatie in maart 1983 van zijn lang verbeide magnum opus Het verdriet van België zorgde in de pers voor een nooit geziene hype. Het boek heeft in de afgelopen decennia ook in het buitenland veel succes geoogst. Niet alleen is het in vele talen vertaald, het is zowat de enige naoorlogse Vlaamse roman die tot de klassiekers van de moderne Europese literatuur mag worden gerekend.

Naast de invloeden van de Nouveau-roman is er ook de invloed van James Joyce (Finnegans Wake) te bespeuren. Is Het Verdriet van België (1983) een vlot leesbare roman over zijn jeugdjaren in Kortrijk, dan is de roman De verwondering (1962), die zich te Oostende afspeelt, waar zijn vader een uitgeverij had in de Karel Janssenslaan, een cryptische sleutelroman met verwijzingen naar de klassieken.

Net als zijn levensstijl is ook Claus' artistieke productie gevarieerd en grillig. Sinds 1947 werkte hij aan een groot en eigenzinnig oeuvre: hij schreef gedichten, verhalen, romans, toneelstukken, operalibretto's en scenario's voor film, televisie en stripverhalen. Hij vertaalde, schilderde en regisseerde.

Hij was medeoprichter van 'Tijd en Mens' (1949), redacteur van 'De Gids' en het 'Nieuw Vlaams Tijdschrift' en medewerker van 'Arsenaal', 'Avenue', 'Snoecks','Blurb', 'Braak', 'Cobra', 'Podium' en 'De Vlaamse Gids'.

In 1962 richtte hij het tijdschrift 'Randstad' op, samen met Harry Mulisch, Ivo Michiels en Simon Vinkenoog.

Hij schreef chansons voor zangeres Liesbeth List, en zelfs éénmaal een vrijwillige inzending voor het Eurosongfestival, samen met componist Frederic Devreese, voor all-round-operazangeres Mireille Capelle. De populaire song werd geweigerd door de BRT-directie, helaas niet met gunstiger resultaat.

[bewerk] Poëzie

Zijn experimenteel getinte, antirationalistische poëzie heeft een sterk visueel element en ontwikkelde zich van vrij klassieke belijdenislyriek in Kleine reeks (1947) naar explosief modernisme in de jaren vijftig, zodat hij naast Lucebert als de belangrijkste Vijftiger geldt.

Het eerste hoogtepunt, De Oostakkerse gedichten (1955), zet de toon voor het hele werk: de spanning tussen animaal en seksueel vitalisme en een scherpe en erudiete intelligentie, die met motieven en citaten uit onder meer de klassieke literatuur speelt.

Zijn poëzie is zeer divers: van sociaal geëngageerd via experimenteel en associatief tot zeer persoonlijke liefdeslyriek. In de latere poëzie (o.a. De sporen, 1993) slaat Claus een meer abstracte en postmodernistische richting in.

Samen met Remco Campert, Gerrit Kouwenaar, Simon Vinkenoog en Lucebert bevindt hij zich intussen in de voorste gelederen van de nieuwe generatie Nederlandstalige dichters. Die generatie van de Vijftigers drukt haar stempel door een antitraditionele, antirationele, anti-esthetische, experimentele kunstvorm te omhelzen die ontvankelijk is voor invloeden uit de Nieuwe Wereld. Na 1960 valt de groep uiteen en gaan de leden elk hun eigen weg.

Hugo Claus is geen groot lyricus en, hoewel zijn stijl helder en puntig is, kan hij evenmin een groot satiricus of epigrammenschrijver worden genoemd. Zijn poëzie wordt echter van meet af aan gekenmerkt door een ongewone mengeling van intelligentie en passie, waaraan uiting wordt gegeven in een medium waarover hij zo'n snelvingerige controle heeft dat de kunst onzichtbaar wordt. Veel korte stukken uit zijn oeuvre zijn hooguit vluchtig en occasioneel, maar desondanks is het in vrij overvloedige mate doorspekt met gedichten waarvan de verbale concentratie, de gevoelsintensiteit en de intellectuele reikwijdte hun auteur een plaats onder de beste Europese dichters van het einde van de twintigste eeuw garanderen^[9].

[bewerk] Theater

Rob de Graaf noemt Claus in Toneel Theatraal: "de godfather van de moderne Nederlandstalige toneelschrijfkunst". Het toneeloeuvre van Claus is zeer omvangrijk: 35 oorspronkelijke stukken en nog eens 38 vertalingen en bewerkingen van Engelse, Griekse, Latijnse, Franse, Spaanse en Nederlandse toneelstukken en romans.

Het eerste stuk, De getuigen, dateert uit 1952 en, hoewel de stroom toneelwerken iets minder frequent lijkt te zijn geworden, is zij nog steeds niet beëindigd. In dat eerste stuk bepaalt hij al onmiddellijk het thema waaraan hij meer dan veertig jaar trouw blijft en dat als een rode draad door al zijn stukken loopt: begeerte. Het is een natuurlijke impuls die eeuwenlang aan de teugels van geloof en moraal is gelegd. De lichamelijke begeerte werd aan de voortplanting gekoppeld, terwijl begeerte buiten het huwelijk verboden werd.

Aanvankelijk verwijst Claus naar het katholicisme, later voegt hij hieraan verwijzingen naar de Griekse en Romeinse mythologie toe.

Tot het beste van Claus' oeuvre behoren met name die stukken waarin zijn gespannen verhouding tot Vlaanderen tot uiting wordt gebracht. Dat gebeurt in Een bruid in de morgen (1955), een klassieker inmiddels die door Tennessee Williams beïnvloed is en verder ook in Suiker (1958), Vrijdag (1969) en Interieur (1971). Het zijn stukken waarin stof, uitwerking en inspiratie in zeldzaam evenwicht zijn.

[bewerk] Film

• "Mensen van mijn leeftijd zijn nu eenmaal enorm door de film beïnvloed. Ik wilde zo dicht mogelijk bij die wereld komen. De droom, daar ging het om. De droom heeft de allures van de film, van het beeld". (Hugo Claus, 1978)

Van 1953 tot 1955 werkte Hugo Claus tijdens zijn verblijf in Italië sporadisch mee aan films van onder andere Alberto Lattuada en Luigi Malerba.

Claus schreef zijn eerste filmscenario Dorp aan de rivier (1958), naar de roman van Anton Coolen. Dorp aan de rivier wordt geregisseerd door Fons Rademakers, voor wie Claus ook Mira of De teloorgang van de Waterhoek (1971, naar Stijn Streuvels) en Het mes (1960) bewerkt.

In totaal schreef hij meer dan twintig filmscenario's, waaronder: Het jaar van de kreeft (verfilmd door Herbert Curiel, 1975), Pallieter (naar Felix Timmermans, 1976) en Het gezin Van Paemel (1986), naar Cyriel Buysse.

In 1968 gingen de eerste twee films van Hugo Claus als regisseur in première: De vijanden en Het speelmeisje. Bijna twaalf jaar later, in 1980, regisseerde Claus de filmbewerking van zijn bekroond toneelstuk Vrijdag.

Hugo Claus was midden de jaren 80 de drijvende kracht achter de verfilming van Hendrik Conscience's De leeuw van Vlaanderen met Jan Decleir en Julien Schoenaerts.

In 1990 volgde Het sacrament met Frank Aendenboom, Carl Ridders, Hugo van den Berghe en Ann Petersen. Het sacrament is de filmadaptatie van Omtrent Deedee.

Zijn laatste film, De verlossing, dateert uit 2001.

[bewerk] Plastische kunst

Claus' werk als kunstschilder is minder bekend, maar daarom niet minder geliefd. Hij was bevriend met vele plastische kunstenaars, waaronder de Cobra-groep, waar hij deel van uitmaakte en schilders als Roger Raveel, die ettelijke literaire werken van Claus verluchtte. Zelf nam hij ook vaak en op zeer persoonlijke wijze, het penseel ter hand, met een sterke beheersing, techniek en creativiteit.

[bewerk] Prijzen en Onderscheidingen

Claus ontving tijdens zijn leven verschillende bekroningen voor zijn boeken. De belangrijkste hieruit zijn 4 Staatsprijzen voor Toneelliteratuur, 1 Staatsprijs voor Poëzie en 1Staatsprijs voor Proza; de Prijs der Nederlandse Letteren, de hoogste onderscheiding voor een Nederlandstalig auteur; de Driejaarlijkse Henriette Roland Holst-prijs voor zijn gehele toneeloeuvre; de Cultuurprijs van de Stad Gent (1978); de Constantijn Huygensprijs en de Aristeion Literatuurprijs, de hoogste Europese literaire onderscheiding.

Claus was sinds 1957 Ridder in de Orde van Leopold II, sinds 1971 Ridder in de Kroonorde en ook drager van de 'Bronzen Medaille van de stad Gent'. In 1986 ontving Hugo Claus de Prijs der Nederlandse Letteren, de hoogste onderscheiding voor een Nederlandstalig auteur. De auteur gold sinds jaren als een kandidaat-winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur.

Volgens een enquête (1999) van het weekblad "Knack" en de "Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen" is de roman Het verdriet van België het Nederlandstalige boek van de 20e eeuw.

In 2005 eindigde hij op nr. 30 in de Vlaamse versie van De Grootste Belg.

Een belangrijke Belgische bankinstelling weigerde ooit sponsoring aan een belangrijke toneelinstelling wegens een opdracht aan Hugo Claus ter gelegenheid van Europalia.

[bewerk] Onontdekte gedichten

In mei 2008 verschenen enkele onbekende gedichten, die volgende Claus-kenners toebehoren aan De Oostakkerse gedichten. Het omvat 7 onbekende gedichten, die van een onschatbaar literair belang zouden zijn. De manuscripten werden op 10 mei 2008 geveild in het veilinghuis De Vuyst in Lokeren.

Het overgeleverde materiaal documenteert omstandig het ontstaan en de ontwikkeling van De Oostakkerse gedichten. Daarover was tot op heden zo goed als niets bekend. Het meeste materiaal stamt uit de periode vóór de publicatie in Tijd en Mens. Zo blijkt hoe ook nog in de drukproef voor de tijdschriftuitgave de eerste cyclus de titel Mythologisch droeg (en nog niet De ingewijde) en de tweede cyclus Een liefde (en niet Een vrouw).^[10]

[bewerk] Lijst met onderscheidingen en prijzen

• 1950 – Leo J. Krijnprijs voor De eendenjacht (later De Metsiers)
• 1952 – Arkprijs van het Vrije Woord voor De Metsiers
• 1955 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur voor Een bruid in de morgen
• 1955 – Prix Lugné-Poë voor de Franse vertaling van Een bruid in de morgen
• 1955 – Prix Bonjour Promesse (of 'Prix Françoise Sagan') voor De hondsdagen
• 1956 – Letterkundige Prijs van de Stad Gent voor De getuigen
• 1957 – Ridder in de Orde van Leopold II (3 april)
• 1959 – Referendum der Vlaamse Letterkunde voor De zwarte keizer
• 1959 – Ford Foundation Grant
• 1960 – Koopalprijs voor zijn Dylan Thomas vertaling Onder het melkwoud
• 1963 – Referendum der Vlaamse Letterkunde voor De verwondering (geweigerd!)
• 1964 – Referendum der Vlaamse Letterkunde voor Omtrent Deedee (geweigerd!)
• 1964 – August Beernaertprijs voor De verwondering
• 1964 – Prijs voor het visualiseren van poëzie voor de tv-film Antologie
• 1965 – Henriette Roland Holst-prijs voor zijn gehele toneeloeuvre
• 1967 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur voor De dans van de reiger
• 1967 – Edmond Hustinx-prijs voor Nederlandstalige toneelschrijvers voor zijn gehele toneeloeuvre
• 1971 – Ridder in de Kroonorde (18 oktober)
• 1971 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Poëzie voor Heer Everzwijn
• 1973 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur voor Vrijdag
• 1978 – Driejaarlijkse Cultuurprijs van de Stad Gent voor literatuur
• 1979 – Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre
• 1979 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur voor Jessica en z'n Euripides-bewerking Orestes
• 1984 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Verhalend Proza voor Het verdriet van België
• 1985 – Cestoda-prijs
• 1986 – Prijs der Nederlandse Letteren voor zijn gehele oeuvre
• 1986 – Herman Gorterprijs voor Alibi
• 1987 – Achilles Van Acker-prijsvoor de "sociale bewogenheid van zijn oeuvre"
• 1987 – Prijs van de Vlaamse Lezer voor Het verdriet van België
• 1989 – Humo's Gouden Bladwijzer voor Het verdriet van België
• 1989 – Grand Prix de l'humour noir Xavier Fonneret
• 1994 – Gouden Erepenning van de Vlaamse Raad voor zijn gehele oeuvre
• 1994 – Prijs voor Meesterschap voor zijn gehele oeuvre
• 1994 – VSB Poëzieprijs voor De Sporen
• 1997 – Libris Literatuurprijs voor De geruchten
• 1997 – Prix International Pier Paolo Pasolini
• 1997 – Humo's Gouden Bladwijzer voor De geruchten
• 1998 – Aristeion Literatuurprijs van de Europese Unie voor De geruchten
• 1999 – Driejaarlijkse Cultuurprijs van de Vlaamse Gemeenschap voor zijn gehele oeuvre
• 2000 – Premio Nonino voor de Italiaanse vertaling van Het verdriet van België
• 2000 – Prijs voor Letterkunde van de Vlaamse Provincies voor zijn gehele oeuvre
• 2001 – Preis für Europäische Poesie voor zijn gehele oeuvre
• 2002 – Prijs voor Letterkunde van de Vlaamse Provincies voor de verzenbundel Wreed geluk
• 2002 – Prix de consécration Herman Closson voor zijn gehele oeuvre
• 2002 – Leipziger Buchpreis zur Europäischen Verständigung voor zijn gehele oeuvre
• 2005 – Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Algemene Culturele Verdienste

[bewerk] Bibliografie

[bewerk] Gedichten

• 1947 – Kleine reeks
• 1948 – Registreren
• 1950 – Zonder vorm van proces
• 1951 – Vierendelen
• 1953 – Een huis dat tussen nacht en morgen staat
• 1955 – De Oostakkerse gedichten
• 1955 – Paal en perk
• 1961 – Een geverfde ruiter
• 1963 – De man van Tollund
• 1963 – Het teken van de hamster
• 1963 – Love Song (poëzie op werk van Karel Appel)
• 1964 – Oog om oog
• 1965 – Gedichten
• 1965 – Het landschap
• 1967 – Relikwie
• 1969 – Genesis
• 1970 – Heer Everzwijn
• 1970 – Van horen zeggen
• 1971 – Dag jij
• 1973 – Figuratief
• 1974 – De wangebeden
• 1975 – Het Jansenisme
• 1977 – Emblemata
• 1977 – Het graf van Pernath
• 1978 – Cobra Revisited
• 1978 – Van de koude grond
• 1979 – Zwart (poëzie bij werk van Karel Appel en Pierre Alechinsky)
• 1979 – Claustrum
• 1979 – Gedichten 1969-1978
• 1979 – Fuga
• 1980 – 63 Kwatta-rijmen voor Gans België
• 1981 – Fiesta
• 1981 – Jan de Lichte
• 1982 – Almanak (verzamelbundel)
• 1982 – Het hooglied van Salomo
• 1985 – Halloween (gedichten bij tekeningen van Sylvia Kristel)
• 1985 – Gezegden
• 1985 – Het weerzinwekkend bezoek
• 1985 – Alibi
• 1985 – De dief van liefde
• 1985 – Gevulde contouren
• 1986 – Mijn honderd gedichten
• 1986 – Sonnetten
• 1986 – Bewegen
• 1986 – Evergreens
• 1987 – Sporen
• 1987 – Hymen (gedichten bij tekeningen van Corneille)
• 1987 – Imitaties
• 1990 – Steeds / Cité
• 1990 – Gedichten
• 1992 – Geplette gedaanten
• 1993 – 10 manieren om naar P.B.S. te kijken
• 1993 – De Sporen
• 1993 – Zij
• 1994 – Gedichten 1948-1993
• 1995 – Ach Clemens
• 1995 – Et voilà, le travail!
• 1995 – Zoek de zeven
• 1997 – Impromptu
• 1998 – Oktober 43
• 1998 – De aap in Efese
• 1998 – Voor de reiziger
• 1999 – Het huis van de liefde (bloemlezing)
• 1999 – Wreed geluk
• 2000 – Made in Belgium
• 2001 – De groeten (ter gelegenheid van Gedichtendag)
• 2002 – Sans Merci
• 2002 – Mijn hart en ik (bloemlezing)
• 2002 – Ik schrijf je neer
• 2002 – De tafel is leeg
• 2003 – Zeezucht
• 2004 – In geval van nood
• 2004 – Flagrant, bij etsen van Pierre Alechinsky

[bewerk] Toneelstukken

• 1952 - De Getuigen (eenakter)
• 19 .. - Zonder vorm van Proces (eenakter)
• 1953 – Een bruid in de morgen
• 1954 - (M)oratorium (eenakter)
• 1954 - In een haven (eenakter)
• 1955 - De Geliefden (eenakter)
• 1956 – Het lied van de moordenaar
• 1957 – Dantons dood (Georg Büchner, vertaling)
• 1957 - Onder het Melkwoud (Dylan Thomas, vertaling)
• 1958 – Suiker
• 1959 - Woyzeck (Georg Büchner), vertaling)
• 1959 – Mama, kijk, zonder handen!
• 1960 - Quat-Quat (Jacques Audiberti, vertaling)
• 1961 - Antigone (Christopher Logue, vertaling)
• 1961 - Zannekin
• 1962 – De dans van de reiger
• 1963 - Allen die vallen (Samuel Beckett, vertaling)
• 1964 - Scherts, satire, ironie en diepere betekenis (Christian Dietrich Grabbe, vertaling)
• 1964 - Hendrik V (William Shakespeare vertaling)
• 1965 – De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemrijke avonturen van Uilenspiegel en van Lamme Goedzak in Vlaanderen en elders (massaspel, naar Charles de Coster)
• 1966 – Thyestes (naar Seneca)
• 1966 - Het huis van Bernarda Alba (Federico Garcia Lorca vertaling)
• 1966 – Het Goudland (naar Hendrik Conscience)
• 1967 – Masscheroen (naar Mariken van Nieumeghen)
• 1968 – Wrraaak! (naar The Revenger's Tragedy van Cyril Tourneur)
• 1969 – Vrijdag
• 1970 – De Spaanse hoer (naar La Celestina van Fernando de Rojas)
• 1970 – Tand om tand
• 1970 – Het leven en de werken van Leopold II
• 1971 – Interieur (naar zijn Omtrent Deedee)
• 1971 – Oedipus (naar Seneca)
• 1971 - Warm en Koud (Fernand Crommelynck, vertaling)
• 1972 – De vossejacht (naar Volpone van Ben Jonson)
• 1972 - De Advertentie/Theresa (Natalia Ginzburg, vertaling)
• 1973 – Pas de deux
• 1973 – Blauw blauw (naar Private Lives van Noel Coward)
• 1975 – Thuis
• 1976 – Orestes (naar Euripides)
• 1977 – Jessica
• 1977 – Het huis van Labdakos
• 1979 - Macbeth ([William Shakespeare, vertaling)
• 1980 – Phaedra (naar Seneca)
• 1980 - Rashomon (Fay & Michael Kanin, vertaling)
• 1980 – Jan zonder Vrees (naar Giorgio Gaber)
• 1981 – Een hooglied
• 1981 – Een winters verhaal (William Shakespeare, vertaling)
• 1981 - Pantagleize (Michel de Ghelderode, vertaling)
• 1982 – Het haar van de hond
• 1982 – Lysistrata (Aristophanes, vertaling)
• 1982 - De Jood van Malta (Christopher Marlowe vertaling)
• 1982 - De Verzoeking
• 1983 - Hamlet (naar William Shakespeare)
• 1984 – Serenade
• 1984 - Droom van een Zomernacht (William Shakespeare, vertaling)
• 1985 - Goddelijke Woorden (Ramon del Valle-Inclan, vertaling)
• 1985 – Blindeman (naar zijn eigen bewerking van Oidipus)
• 1986 – In Kolonos (naar Sofokles)
• 1987 – Romeo en Julia (William Shakespeare, vertaling)
• 1987 - De Golven van de Liefde en van de Zee (Franz Grillparzer, vertaling)
• 1987 - Koning Lear (William Shakespeare, vertaling)
• 1988 – Gilles!
• 1988 – Het huis van Bernarda Alba (Federico Garcia Lorca, vertaling)
• 1988 – Het schommelpaard
• 1991 – Richard Everzwijn (naar Richard III van William Shakespeare)
• 1991 – Het mondeling verraad
• 1991 - Visite
• 1991 - Winteravond
• 1992 – Verroeren
• 1993 - De repetitie (Jean Anouilh, vertaling)
• 1993 – Onder de torens
• 1994 - Requiem
• 1995 – De eieren van de kaaiman
• 1996 – De verlossing
• 1997 – De komedianten (Pas de deux II)
• 1997 - Salome (Oscar Wilde vertaling)
• 2000 - De man van het toeval (Yasmina Reza, vertaling)
• 2001 - Drie versies van het leven (Yasmina Reza, vertaling)
• 2007 - De god van de slachting (Yasmina Reza, vertaling)

[bewerk] Verhalen

• 1954 – Natuurgetrouw
• 1958 – De zwarte keizer
• 1958 – Als een jonge hond
• 1966 – De dans van de reiger (verhaal naar eigen filmscenario)
• 1969 – Natuurgetrouwer (uitgebreide uitgave van Natuurgetrouw)
• 1972 – Gebed om geweld
• 1974 – De groene ridder I: In het Wilde Westen
• 1974 – De groene ridder II: De paladijnen
• 1974 – De groene ridder VII: Aan de evenaar
• 1977 – De vluchtende Atalanta
• 1984 – Een bijzondere cirkel (uit Natuurgetrouwer, in Vlaamse verhalen na 1965)
• 1985 – De mensen hiernaast
• 1987 – Château Migraine
• 1988 – Een andere keer
• 1999 – Verhalen
• 2000 – Een andere keer (bloemlezing)
• 2000 – De schrijver. Een literaire estafette
• 2000 – De avondzon

[bewerk] Romans

• 1950 – De Metsiers
• 1952 – De hondsdagen
• 1956 – De koele minnaar
• 1962 – De verwondering
• 1963 – Omtrent Deedee
• 1971 – Schola nostra (onder het pseudoniem Dorothea van Male)
• 1972 – Schaamte
• 1972 – Het jaar van de kreeft
• 1977 – Jessica
• 1978 – Het verlangen
• 1980 – De verzoeking
• 1983 – Het verdriet van België
• 1988 – Een zachte vernieling
• 1994 – Belladonna
• 1996 – De geruchten
• 1998 – Onvoltooid verleden

[bewerk] Essays

• 1951 – Over het werk van Corneille
• 1952 – tancredo infrasonic
• 1954 – Cinq lithographies en couleur (essay bij werk van Karel Appel)
• 1962 – Karel Appel, schilder
• 1964 – Louis Paul Boon
• 1979 – Treize manières de regarder un fragment d'Alechinsky / Dertien manieren om een fragment van Alechinsky te zien

[bewerk] Filmscenario's

• 1958 - Dorp aan de rivier, voor Fons Rademakers
• 1960 - Het Mes, voor Fons Rademakers
• 1967 - De Vijanden, voor hemzelf
• 1968 - Speelmeisje, voor hemzelf
• 1971 – Mira, voor Fons Rademakers
• 1973 - Niet voor de poezen, voor Fons Rademakers
• 1976 - Pallieter, voor Roland Verhavert
• 1977 - Rubens, schilder en diplomaat, voor Roland Verhavert
• 1981 – Vrijdag, voor hemzelf
• 1982 - Menuet, voor Lili Rademakers-Veenman
• 1984 – De Leeuw van Vlaanderen, voor hemzelf
• 1986 - Het gezin Van Paemel, voor Paul Cammermans
• 1987 - Mascara, voor Patrick Conrad
• 1989 – Het sakrament, voor hemzelf
• 2000 – De verlossing, voor hemzelf

[bewerk] Libretti

• 1956 - De witte Zee (M: François de la Rochefoucauld)
• 1957 - Van de Vikings tot Keizer Karel (M: Daan Sternefeld)
• 1965 - De Mattheuspassie (vertaling; M: E.P. De Brabandere)
• 1968 – Morituri (M: Bruno Maderna)
• 1969 – Blauwdruk van de opera Reconstructie (T: met Harry Mulisch; M: Louis Andriessen, Reinbert de Leeuw, Misha Mengelberg, Peter Schat, Jan van Vlijmen)
• 1985 – Georg Faust (M: Konrad Boehmer)
• 1995 – Borgerocco of De Dood in Borgerhout

[bewerk] Novellen

• 1989 – De zwaardvis (Boekenweekgeschenk)
• 1998 – Het laatste bed
• 2000 – Een slaapwandeling
• 2003 – De verzoeking en andere novellen

[bewerk] Overige

• 1950 – Die waere ende suevere chronycke van sGraevensteene: Esbatement ofte cluyte [...] (onder pseudoniem Anatole Ghekiere)
• 1964 – Karel Appel, schilder (essay en gedichten)
• 1967 – De vijanden (cinéroman, naar zijn film)
• 1967 – De avonturen van Belgman 1 (stripverhaal met hugOKE)
• 1977 – P.P. Rubens, schilder en diplomaat (televisiereeks)
• 1980 – De pen gaat waar het hart niet kan (interviews, samengesteld door Gerd de Ley)
• 1980 – Ontmoetingen met Corneille en Karel Appel (gedichten en beschouwingen, samengesteld door Erik Slagter
• 1989 – Perte totale (proza en poëzie bij schetsen)
• 1999 – Goede geschiedenissen of een A.B.C. van de kinderheiligen (lees- en plakboek)

[bewerk] Voetnoten

[bewerk] Audioboeken

Interviews bij de VPRO

[bewerk] Secundaire literatuur

• 1980 Hugo Claus (in: 'Kritisch Lexicon van de Moderne Nederlandstalige Literatuur' – Groningen: Martinus Nijhoff Uitgevers) – Paul Claes.
• 1985 Hugo Claus (in: 'De Nederlandse en Vlaamse auteurs. Van middeleeuwen tot heden, met inbegrip van de Friese auteurs' – Weesp: De Haan) – J. Duytschaever en G.J. van Bork.

[bewerk] Externe links