Giordano Bruno
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Giordano Bruno (Nola, januari 1548 - Rome, 17 februari 1600) was een Italiaanse filosoof, priester, vrijdenker en kosmoloog. Hij was een aanhanger van Copernicus en radicaal Renaissance denker. Bruno kwam als eerste met het idee van een oneindig heelal, met de zon als een ster tussen de andere die ook planeten hebben. Hij werd als ketter in 1600 door de Inquisitie in Rome tot de brandstapel veroordeeld. Hij wordt beschouwd als een martelaar voor de vrije gedachte.
 |
Inhoud |
[bewerk] Geheugenkunstenaar
Bruno werd in Nola bij Napels in Italië geboren en heette eerst Filippo Bruno. Zijn vader was de soldaat Giovanni Bruno. Toen hij 13 jaar was, ging hij naar de kloosterschool van de Dominicanen te Napels. In dit klooster had ook Thomas van Aquino geleefd en lesgegeven. Hij nam de naam Giordano aan toen hij met vijftien jaar toetrad tot de orde van Dominicanen. In 1572 werd hij tot priester gewijd. Hij bleek een bijzonder goed geheugen te hebben en schreef enkele boeken over mnemotechniek, de kunst van het onthouden. Bruno werd naar Rome ontboden om zijn geheugenkunsten aan de Paus te vertonen.
[bewerk] Op de vlucht
Door zijn stellingnames tegen verschillende theologische doctrines werd hij in 1576 voor het eerst verdacht van ketterij door de Inquisitie. Hij ontvluchtte Napels en ging naar Rome, dat hij een paar maanden later eveneens moest ontvluchten, deze keer vanwege een valse moordaantijging. Bruno verliet ook de orde van de Dominicanen. Hij kwam al gauw in Genève terecht, waar hij aansluiting zocht bij de volgelingen van Johannes Calvijn, die hem korte tijd later wegens zijn vermeend ketterse ideeën excommuniceerden.
[bewerk] Astronoom in Frankrijk
Diep teleurgesteld door de onverdraagzaamheid van de calvinisten vertrok hij in 1579 via Lyon naar Toulouse waar hij docent werd. Hij probeerde terug te keren tot de katholieke kerk, maar kreeg geen absolutie. In 1581 ging hij naar Parijs. In de zeven jaar na 1579 publiceerde hij twintig boeken, onder andere over geheugentraining en de theorieën van Copernicus. In De l'Infinito, Universo e Mondi bracht hij het idee naar voren dat sterren eigenlijk niets anders dan zonnen waren, waaromheen planeten cirkelden. In een oneindig heelal zouden er oneindig vele werelden en oneindig vele intelligente wezens leven, volgens Giordano Bruno. In zijn Franse tijd schreef hij ook zijn 120 stellingen tegen de natuurleer van Aristoteles, een belangrijk onderdeel van het thomisme.
[bewerk] Zwerven door Europa
Hij zwierf enige tijd door Engeland en Duitsland, waar hij zich korte tijd in Lutherse kring bevond. De Lutheranen excommuniceerden hem, waarop hij wederom vluchtte. Toen de strikte Paus Sixtus V in 1590 stierf, meende Bruno dat de kust voor hem in Italië veilig was en waagde een terugkeer. Hij doceerde hierop enige tijd astronomie aan de Universiteit van Padua, maar de leerstoel werd uiteindelijk aan Galileo Galilei gegeven.
[bewerk] Verbrand door de Inquisitie
Hij reisde door naar Venetië, waar hij in 1592 werd gearresteerd en uitgeleverd aan Rome, waar in 1593 zijn ruim zes jaren durende rechtszaak begon. Daar werd hij aangeklaagd voor ketterij. In de aanklacht speelden het docetisme en de ontkenning van een persoonlijke God, die uit Bruno's eerder pantheïstisch aangeklede overtuiging voortvloeien, de belangrijkste rol. Tijdens de gehele duur van het proces verbleef Bruno in de gevangenis. Omdat Bruno zijn voornaamste stellingen niet wilde herroepen - andere wel - , werd hij op 8 februari 1600 wegens ketterij veroordeeld tot de dood op de brandstapel. Hij antwoordde:
- "Misschien spreken jullie, mijn rechters, dit vonnis met meer angst uit dan waarmee ik het onderga."
Het vonnis werd voltrokken op 17 februari 1600. Zijn boeken werden door de Rooms-Katholieke Kerk op de lijst van verboden boeken (Index) gezet.
De executie van Bruno vormde een afschrikwekkend precedent tijdens het latere proces tegen Galileo Galilei.
[bewerk] Erkenning, geen rehabilitatie
In 1889 werd een standbeeld voor hem opgericht op de plaats waar hij verbrand werd, op het Campo de' Fiori. Niet voor niets kijkt dit standbeeld richting het Vaticaan. Paus Leo XIII veroordeelde dit eerbetoon. In 1942 verklaarde kardinaal Giovanni Mercati dat Bruno terecht door de kerk veroordeeld was, "onafhankelijk van hoe men de ten uitvoergelegde doodstraf zou willen beoordelen". Paus Johannes Paulus II heeft in 2000 officieel diepe spijt betuigd voor het feit dat Bruno op de brandstapel belandde. Giordano Bruno werd echter niet gerehabiliteerd, aangezien de door hem gepropageerde denkbeelden onverenigbaar zijn met die van het katholicisme. In de Duitse plaats Helmstedt waar Giordano Bruno enige tijd verbleef, toentertijd behorend tot Hannover, is een gedenksteen voor hem aangebracht.
[bewerk] Vernoemingen
- In Utrecht noemde de leefgemeenschap van de Dominicaanse communiteit Sint-Andreas hun pand Giordano Brunohuis.
- De krater op de Maan Giordano Bruno, op 103° Oosterlengte, 36° Noorderbreedte. Men neemt aan dat hij gevormd is door een meteoorinslag in 1178, getuigen vijf Engelse monniken (zie Carl Sagan: Cosmos).
[bewerk] Publicaties
- La Cena delle Ceneri (De maaltijd op Aswoensdag)
- Della Causa, Principio et Uno (De oorzaak, het eerste begin en de ene, 1584),
- Lo Spaccio de la Bestia Trionfante" (De verdrijving van het zegevierende beest, 1584)
- De gl' Heroici Furori (Heldhaftige woede, 1585)
- Amyntas (gedicht gebaseerd op Torquato Tasso, 1585)
- De umbris idearum (De schaduw van de ideeën, 1582),
- Ars Memoriae (De kunst van het geheugen, 1582),
- Cantus Circaeus (Het lied van Circe, 1582)
- De l'Infinito, Universo e Mondi (Over het oneindige, het heelal en de werelden)
- Giordano Bruno,Il primo libro della Clavis Magna, ovvero, Il trattato sull'intelligenza artificiale, a cura di Claudio D'Antonio, Di Renzo Editore
- Giordano Bruno,Il secondo libro della Clavis Magna, ovvero, Il Sigillo dei Sigilli, a cura di Claudio D'Antonio, Di Renzo Editore
- Giordano Bruno, Il terzo libro della Clavis Magna, ovvero, La logica per immagini, a cura di Claudio D'Antonio, Di Renzo Editore
- Giordano Bruno, Il quarto libro della Clavis Magna, ovvero, L'arte di inventare con Trenta Statue, a cura di Claudio D'Antonio, Di Renzo Editore
- Giordano Bruno L'incantesimo di Circe, a cura di Claudio D'Antonio, Di Renzo Editore
- Giordano Bruno, De Umbris Idearum, a cura di Claudio D'Antonio, Di Renzo Editore
