Boris Jeltsin
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
|
||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||
Boris Nikolajevitsj Jeltsin (Russisch: Борис Николаевич Ельцин) (Boetka, 1 februari 1931 - Moskou, 23 april 2007) werd in 1991 de eerste Russische president. Hij stond in Rusland vooral bekend als "de sloper van de Sovjet-Unie".
Inhoud |
[bewerk] Jeugd
Boris Jeltsin werd geboren in een boerenfamilie in het dorpje Boetka in het district Talitski van oblast Sverdlovsk in de RSFSR van de Sovjet-Unie. Zijn vader Nikolaj Jeltsin werd veroordeeld voor anti-communistische acties in 1934 en moest voor drie jaar naar de Goelag. Na zijn vrijlating bleef hij enige tijd werkloos en werkte daarna in de bouw. Zijn moeder Klavdija Jeltsina werkte als naaister.
Jeltsin studeerde aan de middelbare school van Berezniki in oblast Perm. Omdat hij goed studeerde, was hij tijdens zijn hele periode daar klasleider (starosta). Hij had echter problemen met orde, deed mee aan straatgevechten en kwam vaak in conflict met onderwijzers op school en met zijn vader. Hij kwam echter vaak als winnaar uit deze conflicten, wat bijvoorbeeld bleek toen zijn 7-jaars onderwijsbewijs werd ingetrokken en hij daarop beval dat er een commissie moest worden gevormd om deze zaak te onderzoeken. Deze commissie werd gevormd en verklaarde uiteindelijk dat het bewijs moest worden hersteld en de onderwijzer die ervoor verantwoordelijk was werd zelfs ontslagen. Hij slaagde voor de examens van het tiende schooljaar zonder dat hij het hele programma had gevolgd. Hij was dol op sporten als skiën, gymnastiek, volleybal, atletiek, boksen, worstelen, tennis, dit ondanks het feit dat hij twee vingers was verloren toen hij en enkele van zijn vrienden een opslagplaats van het Rode Leger waren binnengeslopen, enkele granaten hadden gestolen en deze probeerden te ontleden, met dramatische gevolgen.
Jeltsin volgde hoger onderwijs aan het Polytechnisch instituut van de Oeral en studeerde af in 1955 met een specialisatie in bouwuitvoering. Het thema van zijn afstudeeronderzoek was "Televisietoren."
[bewerk] Carrière in de Sovjet-Unie
Van 1955 tot 1957 werkte hij als voorman bij de bouwtrust Oeraltjazjtroebstroj. In 1956 trouwde hij met zijn vrouw Naina Girina, die hij als student ontmoette. In 1957 werd zijn eerste dochter Jelena geboren en in 1959 zijn tweede dochter Tatjana.
Van 1957 tot 1963 werkte hij in Sverdlovsk en werd van hoofdopzichter van bouwplaatsen bevorderd tot directeur van het Bouwdirectoraat van de Joezjgorstroj-trust. In 1963 werd hij hoofdingenieur en in 1965 hoofd van de Sverdlovsk Huizenbouw Combinatie. Hij werd lid van de rangen van de CPSU-nomenclatura in 1968, toen hij werd benoemd tot hoofd constructie van de regionale partijcommissie van Sverdlovsk. In 1975 werd hij secretaris van de regionale commissie en had de verantwoordelijkheid over de industriële ontwikkeling van de oblast. Een jaar later werd hij eerste-secretaris van het partijcomité van de CPSU van de oblast Sverdlovsk. Nog een jaar later, in 1977, was hij verantwoordelijk voor de sloop van het Ipatiev-huis, waar de tsarenfamilie was vermoord. Later toen hij president was en de kathedraal op het bloed op de plek werd gebouwd gaf hij aan dit te betreuren en slechts orders van hogerhand te hebben uitgevoerd. KGB-chef Joeri Andropov had namelijk 2 jaar eerder in 1975 al kenbaar gemaakt dat hij het huis wilde slopen om pelgrims te weren.
Van 1961 tot 1990 was Jeltsin lid van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie. Eind 1985 werd hij door Michail Gorbatsjov benoemd tot partijchef van Moskou waar hij zich onder meer inzette voor de bestrijding van corruptie. Toen Jeltsin korte tijd later vond dat de perestrojka van Gorbatsjov te langzaam ging (Gorbatsjov liet regelmatig hervormingen terugdraaien als hij zag dat dit te veel protest opleverde), bekoelde de relatie tussen hen. Nadat hij een grote lading kritiek had geleverd op de partijleiders voorafgaand aan een plenaire zitting van het Centraal Comité van de CPSU, werd hij uit zijn post als eerste-secretaris gezet en uit het Politbureau gegooid.
[bewerk] Russisch president
In maart 1989 werd Jeltsin echter verkozen tot lid van het Congres van Volksafgevaardigden en kreeg hij zitting in de Opperste Sovjet (hoogste orgaan van de Sovjet-Unie), waardoor hij weer aan zijn politieke carrière kon werken. Inmiddels was de invloed van de Communistische Partij snel aan het afbrokkelen, het nationalisme in de vele deelrepublieken van de Sovjet-Unie nam daarentegen zienderogen toe, en veel apparatsjiks (partijburocraten) waren de bakens aan het verzetten. Ook Jeltsin zag in dat dit proces waarschijnlijk onafwendbaar was geworden en zette zijn inzet eveneens op de kaart van het Russische nationalisme. In mei 1990 werd Jeltsin gekozen tot voorzitter van de Opperste Sovjet van de RSFSR, waarna deze zich in juni soeverein verklaarde als de Russische Republiek binnen de Sovjet-Unie. In juli 1990 verliet Jeltsin de Communistische Partij om zich partijloos kandidaat te stellen voor de presidentsverkiezingen. Op 12 juni 1991 won Jeltsin daarop de verkiezingen met 57 procent van de stemmen.
[bewerk] Augustus 1991
Al deze veranderingen in de interne machtsverhoudingen werd met lede ogen aangezien door de 'oude garde' van de communistische partij. Het begon eindelijk tot hen door te dringen dat er nu snel iets moest gebeuren als ze hun bevoorrechte positie nog wilden redden. Onder leiding van Vladimir Krjoetsjkov en enkele andere naaste adviseurs van Gorbatsjov wordt er op 18 augustus 1991 een poging tot coup gedaan tegen Gorbatsjov, die alles in gang had gezet, en Jeltsin (Augustusstaatsgreep) die rijdend op de steeds hogere golven van het Russische nationalisme, steeds machtiger werd. Terwijl Gorbatsjov door de coupplegers op de Krim onder huisarrest werd gehouden, zette Jeltsin frontaal de aanval in tegen de coupplegers. Na enige schermutselingen klom Jeltsin op een tank en hield hij een speech waarna het leger zijn zijde koos. De coup mislukte en Jeltsin werd als held gezien. Korte tijd later keerde Gorbatsjov terug naar Moskou. Maar de machtsverhoudingen waren drastisch gewijzigd: Jeltsin was de nieuwe sterke man en Gorbatsjov had nog maar weinig in te brengen.
[bewerk] Ontbinding van de Sovjet-Unie en hervormingen in Rusland
Begin december 1991 verklaarde Oekraïne zich onafhankelijk waarmee het fundament onder de Sovjet-Unie verdwenen was en deze eigenlijk geen nut meer had. Een week later ontbond Gorbatsjov onder druk van Jeltsin de Sovjet-Unie waarmee ook 'Gorby's' rol uitgespeeld was. Jeltsin bleef (werd) president van Rusland.
In de daaropvolgende jaren had Jeltsin op zeer regelmatige basis contacten met de Amerikaanse president Bill Clinton waarbij de relatie tussen beide landen steeds beter werd. Zijn presidentschap had echter ook zijn rumoerige momenten en Jeltsin stuurde meerdere keren het gehele kabinet naar huis. De meest spraakmakende daarvan was de Russische constitutionele crisis van 1993, toen Jeltsin de Staatsdoema liet ontbinden en deze weigerde hiermee akkoord te gaan en opriep tot een staatsgreep tegen hem. Jeltsin zette echter tanks in die het Witte Huis beschoten, waarbij veel doden vielen. De leiders werden opgepakt en berecht. Jeltsin verleende hen gratie.
Ook gaf hij opdracht om de de facto onafhankelijke Tsjetsjeense Republiek Itsjkerië binnen te vallen op 11 december 1994. Dit bleek een grote misvatting en na 2 jaar moest het leger zich terugtrekken uit het gebied.
[bewerk] Tanende invloed
In juli 1996 werd hij herverkozen als president na een 'vuile' verkiezingscampagne die werd gekenmerkt door lastercampagnes tegen zijn politieke tegenstanders. Jeltsin omringde zich daarvoor noodgedwongen met een groep 'oligarchen' die de mediazenders beheersten en zo zijn grote achterstand in een voorsprong wisten om te zetten. Dit betekende echter ook het einde van Jeltsins onafhankelijke politiek. De oligarchen, vaak waren dit voormalige partijburocraten, eisten in ruil voor de herverkiezing politieke invloed en vermengden zo hun op vaak dubieuze wijze verkregen bedrijven met de politiek en wisten de wetten zo naar hun hand te zetten dat ze meestal geen belasting hoefden te betalen. Ze verdeelden bovendien de resterende staatsbedrijven van Rusland onderling waardoor ze nog veel rijker werden dan ze toch al waren: verscheidene Russische oligarchen konden zich al snel meten met de grootste miljardairs van het Westen.. Ook Jeltsin zelf en zijn familie deed mee aan deze praktijken. Met name berucht was het "Leningen voor aandelen" programma, wat in potentie miljardenbedrijven, voor een schijntje in handen bracht van zakenlieden als Vladimir Potanin, Roman Abramovitsj en Oleg Deripaska. Deze kliek stond bekend als 'de familie'. Terwijl miljoenen gewone Russen er alleen maar op achteruit gingen en in de armoede stortten, de nieuwe eigenaren van de voormalige staatsbedrijven saneerden en herorganiseerden op grote schaal hun bedrijven waardoor miljoenen mensen werkeloos werden, groeide de kritiek op de zichzelf verrijkende oligarchen die onaantastbaar leken en konden doen wat ze wilden. Er werden onderzoeken opgestart naar de praktijken van 'de familie'. Door de grote macht van met name Boris Berezovski en de rest van de zeven bankiers kwam er echter niks terecht van rechtszaken. Jeltsin verbleef een groot deel van zijn tweede periode in het ziekenhuis en fungeerde min of meer als een soort marionettenfiguur, die geen werkelijke invloed meer had. Bij de Roebelcrisis van 1998 wist hij bijvoorbeeld zijn premier Viktor Tsjernomyrdin niet langer staande te houden en moest instemmen met de aanstelling van Jevgeni Primakov. Op 30 september 1999 stuurde hij het Russische Leger voor de tweede maal naar Tsjetsjenië om het gebied in te nemen. Deze Tweede Tsjetsjeense Oorlog was succesvoller dan de eerste, maar woedt in feite nog altijd voort.
[bewerk] Aftreden
Op 31 december 1999 legde Jeltsin onverwacht het presidentschap neer. Tot de eerstvolgende verkiezingen nam de ex-KGB chef Vladimir Poetin zijn functie over. Van de onderzoeken naar corruptie werd niets meer vernomen. Hij hield zich voornamelijk nog bezig met jagen, een beetje tennis en lezen. Met de politiek bemoeide Jeltsin zich niet meer, hoewel Poetin langzamerhand verschillende van zijn hervormingen weer terugschroefde.
Zie ook: Het nieuwe Rusland
[bewerk] Gezondheid en overlijden
Jeltsin die in zijn jonge jaren altijd veel aan sport deed, o.a. voetballen, skiën, worstelen en boksen, kreeg op latere leeftijd veel lichamelijke klachten. Hij kreeg last van zijn hart en moest in de jaren 90 regelmatig opgenomen worden in het ziekenhuis. Hij werd en wordt regelmatig afgeschilderd als een verstokte alcoholist, maar zijn wankele optredens lijken postuum niet louter aan wodkainname te wijten. Een team van Groningse neurochirurgen werd - in het diepste geheim - naar Moskou ontboden om Jeltsin te opereren voor een stoornis aan zijn evenwichtssysteem. [1][2]
Op 23 april 2007 stierf Boris Jeltsin op 76-jarige leeftijd, na een plotse hartstilstand. [3] Jeltsin werd na zijn overlijden in binnen- en buitenland algemeen geprezen voor zijn rol in de val van het communisme en Poetin kondigde een dag van nationale rouw af.
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
 |
Wikinews heeft een nieuwsartikel over dit onderwerp: Boris Jeltsin (76) overleden |
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Борис Николаевич Ельцин op Wikimedia Commons.
|
| Leiders van de Sovjet-Unie en Rusland |
|---|
|
Sovjet-Unie: Vladimir Lenin - Leon Trotski - Jozef Stalin - Nikita Chroesjtsjov - Leonid Brezjnev - Joeri Andropov - Konstantin Tsjernenko - Michail Gorbatsjov |
| Voorganger: Oleg Lobov Viktor Tsjernomyrdin |
Premier 6 november 1991 – 15 juni 1992 23 maart 1998 |
Opvolger: Jegor Gaidar Sergej Kirijenko |
| Voorganger: Geen |
President 1991 – 1999 |
Opvolger: Vladimir Poetin |
| Persoonsgegevens | |
|---|---|
| NAAM | Jeltsin, Boris |
| KORTE OMSCHRIJVING | 1e president van Rusland |
| GEBOORTEDATUM | 1 februari 1931 |
| OVERLIJDENSDATUM | 23 april 2007 |
