Altaarschel

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

deel van de serie over Kerkelijk Gerei

Waaronder de: "Paramenten" en "Het Liturgisch Vaatwerk"

Gebruikt in de Liturgie

Liturgisch vaatwerk Vasa sacra Miskelk · Pateen Kelklepeltje Ciborie · Monstrans Pyxis · Custodiale Vasa non sacra Ampullen · Wijwatervat Olievaatje Wierookvat · Ablutievat

Paramenten Amict · Albe · Cingel Tuniek · Dalmatiek · Fanon Kazuifel · Manipel · Stola Gremiale · Benedictievelum Mijter

Koorkledij Rochet · Superplie Koorkap · Cappa magna Kovel

Kelkgerei Bursa · Kelkvelum Ciborievelum

Kerklinnen Corporale · Kelkdoekje Lavabodoekje · Palla Altaardwaal

Kerkinterieur Altaar · Ambo Biechtstoel · Communiebank Doksaal · Doopvont Godslamp · Hoogaltaar Heilig Kruisaltaar Katheder · Preekstoel Tabernakel · Volksaltaar

Liturgische boeken Altaarmissaal Evangeliarium · Lectionarium Rituaal · Benedictionale Kyriale · Graduale Brevier · Volksmissaal

Overige Flambouw · Processiekruis Altaargong · Altaarschel · Sanctusbel Wijwaterkwast · Scheepje Doopschelp · Lessenaar Thabor · Antependium Paaskaars

Een altaarschel (meervoud: altaarschellen of altaarbellen) bestaat uit een aantal kleine belletjes die aan een kruisvormig (soms rond) montuurtje met een handvat zijn bevestigd. Het aantal bellen kan variëren van één tot en met zes belletjes. De belletjes kunnen gemaakt worden van messing, brons, koper of tin en zijn altijd op elkaar afgestemd waardoor er een akkoord kan ontstaan.

In Nederland was gebruikelijk om de belletjes te overkappen met een metalen mantel. Deze mantel dient als klankkast waardoor de altaarschellen beduidend luider worden. Dit is vooral handig voor grotere kerken. De buitenmantel is meestal verguld of verzilverd en is dan ook rijkelijk versierd.

De altaarschel wordt door de misdienaars gebruikt in de Mis om de gelovigen te waarschuwen dat de allerheiligste handelingen van de viering eraan komen of juist op dat moment plaats vinden. Vooral in Missen volgens de tridentijnse ritus waarbij de priester vaak in stilte bidt, is het noodzakelijk om te bellen. Soms wordt de altaarschel gebruikt in plaats van de sanctusbel, maar in ieder geval na de consecratie van Brood en Wijn.

Er bestaat ook nog de altaargong die ervoor in de plaats kan dienen. Ook zijn er kerken waar de altaarschel gebruikt wordt in plaats van de sacristiebel. Het gebruik van de altaarschel tijdens plechtigeheden verschilt per plaats en per bisdom.

[bewerk] Gebruik in de Mis

Aan het begin en op het eind van de Mis, vóór het introitus en na het slotlied wordt er gebeld met de altaarschel, dit enkel wanneer de sacristiebel ontbreekt. Dit als aanduiding van het begin en het eind der Mis.

Er kan drie keer gebeld worden aan het begin van het Sanctus of één keer op het eind van het Benedictus, het laatste onderdeel van het Sanctus. Beide voorbeelden dienen als teken dat de gelovigen een knielende houding moet aannemen. Men vermijde beide voorbeelden tegelijk te gebruiken in praktijk.

Er kan één keer gebeld worden als de priester zijn handen boven de Gaven houdt tijdens de epiclesis. Er kan echter ook na de epiclesis gebeld worden, dwz na het kruisteken. Beide voorbeelden dienen als teken dat de Heilige Geest over de Gaven nederdaalt.

Vervolgens wordt er gebeld tijdens de opheffing van Brood en Wijn waarbij de priester ze aan de gemeente toont. Dezen zijn geconsacreerd en volgens de transsubstantiatieleer zijn ze daadwerkelijk het Lichaam en Bloed van Christus geworden. Hierbij belt men drie keer. Er zijn ook plaatsen waar men slechts één keer belt, hetzij kort of enkele seconden lang. Dit roept de gelovgen op ter aanbidding van het allerheiligste.

Als de priester zelf knielt ter aanbidding na de opheffing van Brood en de opheffing van Wijn kan er een kort belsignaal gegeven worden waarbij de gelovigen en de misdienaars het hoofd buigen. In de Tridentijnse Mis wordt er echter voor én na de opheffing geknielt.

In de Tridentijnse Mis wordt er ook gebeld bij het drievoudige 'Domine, non sum dignus'. Hierbij wordt er één keer gebeld bij het eerste 'Domine', twee keer bij het tweede, en vervolgens drie keer bij het derde. In de Novus Ordo Missae is dit echter niet gebruikelijk.

Tot slot kan er nog gebeld worden als de priester communiceert. Dit ten teken dat men tot het altaar mag komen. Omdat dit oneerbiedig kan ogen, kiest men er vaker voor om pas te bellen als de priester klaar is met communiceren. Het bellen als signaal dat de gelovigen ten altaar mogen komen wordt echter beduidend minder gebruikt ten oopzichte van de bovengenoemde voorbeelden.

[bewerk] Gebruik tijdens het Lof

Tijdens de Eucharistische Zegen met het Allerheiligste wordt de altaarschel ook gebruikt. Hierbij dient men echter de hele zegen te bellen, dwz tot dat de priester het Allerheiligste neerlegt.

Gedurende een hele Sacramentsprocessie waarbij het Allerheiligste wordt rondgedragen, worden er korte belsignalen gegeven met tussenposen van 10 tellen, binnen of buiten de kerk. Dit ter aanduiding dat het Allerheiligste wordt gedragen en dat de gelovigen een eerbiedige houding aan moet nemen. Knielend of buigend.

[bewerk] Tweede Beeldenstorm

De altaarschel is in sommige Nederlandse kerken tijdens de tweede beeldenstorm in onbruik geraakt. Tegenwoordig bevindt hij zich in een gestage opmars, meestal door ze gewoon uit de kast te halen.

Christendom (portaal)

Drie-eenheid: Vader ∙ Zoon ∙ Heilige Geest Algemeen: Bekering – Bijbel – Bisschop - Charisma – Dogma – Doop – Evangelie – Feestdagen – Kerk – Laatste Oordeel – Liturgie – Richtingen – Synode – Vergeving – Wederkomst – Zonde Katholicisme: Biecht – Celibaat – Kapelaan – Kardinaal – Liturgisch vaatwerk – Maria – Mis – Pastoor – Paus – Priester Orthodoxie: Icoon – Jezusgebed – Kruisverheffing – Patriarch - Pope Protestantisme: Avondmaal – Belijdenis – Dominee – Kerkenraad – Reformatie Geschiedenis van het christendom ∙ Christendom van A tot Z