Formiko
De Wikipedio
Formiko, sociala insekto (Himenoptero), formas kolonii nominita formikaro.
Indexo |
[redaktar] Origine
L'unesma konocita formiki aparabas fina di kretaco ed esus vesp-evoluciono.
[redaktar] Morfologio
Ulo ecelar pri altra insekti principue per anteni kon marquita kudo e per pedunklo en perlo-formo de unesma abdomino segmenti. Exepte di riprodukti, maxim formiki esas sen ala.
[redaktar] Desvolvado
Formiko developas da kompleta metamorfoso, pasinta da diferenta sequanta standi : unesma ovo, seque larvo, pos nimfo (kelka-foye pupo) por lasta divenar adulto. La larva, sen gambo, esas maxim dependanta di adulto. La precipua morfologia diferenti inter rejini e laboristi, ed inter la diferenta kasti di laboristi kande existas, esas kreita da la nutriva rejimo dum larva etapo.
Nova laboristo pasas l'unesma dii di adulta vivo okupar su pri rejino e yuni. Seque ul participas konstrukto e nesto-manteno, pos provizar e defendar la nesto. Ta chanji esas sat bruska e definas tempora kasti.
Che certa formiki, existas anke fizika kasti. Segun lia statuto, la laboristi esas mikra, meza o granda, ta lasta parto-prenas provizar ante. Ofte la maxim granda esas disproporcionita : kapo plu granda e mandibuli plu forta. Che kelka speci, meza laboristi havas desaparita, e existas granda fizika diferanta inter la mikri e la geanti, nominita kelka-foye soldati quankam la defensiva rolo ne esas necese principue.
[redaktar] Komporto
[redaktar] Komuniko
La komuniko inter formiki facas su principue kun kemiala vaporebla nominita feromoni. Ta flaranta orientala sistemo esas kombinita kun vizuala kompozi (reper-punti, sun-poziciono). Feromoni esas anke mixita kun la nutrivo kambiita da trofalaxio, informinta omna sur la stando e nutrivuro di samspecani.
[redaktar] Kolektiva komporto
Formiki atakas e defendas su da mordinta e, per certa speci, da lansinta di formika acido (fomicinae) qua fuzas insekt-kitino, o da pikinta kun helpo di dardo (myrmicinae).
Che plu-multeso di speci, la kolonio havas komplexa sociala organizo e esas kapabla realigar dificila taski (explotar maxim bona nutrivo-fonto, per exemplo). Ta organizo aparas kun multa interagi inter formiki, na dirita da rejino.
[redaktar] Simbiotika relacioni
- Di afidio sekretacas sukra liquido nominita mieleto. Ordinare ul tombas sur sulo, ma certa formiki nutrivas su. Formiki tenas ye disto predatori e transportas l'afidi ad maxim bona loki por nutrivar su. Certa placas li mem en la formikaro, per la speci nutrivas su sur planto-racini.
