Faraón
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Denomínase Faraón á máxima autoridade política do Antigo Exipto. O primeiro foi Narmer, denominado Menes segundo Manetón, quen gobernou cara ao ano 3100 adC, e a última foi Cleopatra VII, de ascendencia helénica, reinando do ano 51 ao 30 adC.
Faraón deriva da palabra exipcia Per-aa
|
Per-aa era o nome da residencia real, pasando despois a designar á autoridade mesma. Faraón é un nome de orixe hebrea, bíblico, adoptado despois polos gregos.
Os escríba adoitaban usar o termo nesu (rei), neb (señor) ou hemef (maxestade). Foi un termo utilizado polo pobo, nunca polos propios faraóns, e só comezaría a usarse a partir do reinado de Amenhotep III, na primeira metade do século XIV adC. Xa que logo, podería dicirse que a palabra "faraón" é relativamente moderna, e que só abarcaría á metade dos monarcas que habitaron no Val do Nilo.
Os faraóns eran considerados seres divinos durante as primeiras dinastías, identificados co deus Horus, e a partir da dinastía V considerados só fillos do deus Ra. Con todo, posteriormente non foron deificados en vida e adorados como un deus máis nos templos, era á súa morte, cando o defunto pasaba a fusionarse coa deidad Osiris e adquirir unha personalidade totalmente inmortal e divina.
Índice |
[editar] Historia do cargo
A sucesión de faraóns e a historia do propio Exipto veñen indisolublemente unidas e son tan complementarias entre si que é imposible descoñecer unha delas e ser experto na outra. Tanto é así que ata nos períodos máis críticos, cando a anarquía reinaba en moitas zonas do país, sempre había, polo menos, un faraón que afirmaba ser o lexítimo gobernante da caótica nación en toda a súa extensa totalidade.
O sacerdote exipcio Manetón, que viviu na época dos primeiros reis Ptolomeos (cara ao ano 300 adC) recibiu a orde real de redactar unha historia de Exipto. E, dado que actualmente coñécense non menos de trescentos monarcas, é lóxico que Manetón agrupáseos en Casas reais ou dinastías, denominación que seguimos utilizando como válida. Aínda que é unha gran desgraza para a historiografía que a obra de Manetón se perdera, afortunadamente quedan algúns fragmentos comentados por autores moi posteriores a el, que nos permitiron delimitar as trinta dinastías nas que Manetón dividiu a historia do seu lonxevo país.
Desde Menes, 3100 adC, ata o ano 2600 adC, a monarquía pasou por momentos de debilidade e seguía sendo cuestionada pola nobreza local. Así, non é de estrañar que na dinastía II os reis perdesen notablemente o poder e tivesen que facer fronte a perigosas revoltas que puxeron en perigo a estabilidade do país.
Sería só de 2600 a 2200 adC cando se consolida a institución e os reis pasan a ser monarcas absolutos con dereito divino. É a época dourada da monarquía exipcia, coñecida como Imperio Antigo, que acabaría de forma tráxica ante a debilidade dos últimos reis da dinastía VI, momento no que unha vez máis a nobreza e os gobernadores dos nomos tomaron o poder xurdindo principados independentes. Herodoto comenta: "logo da morte de Nitocris, o país afúndese nun estado de inestabilidade, confusión e caos, iniciándose o primeiro período intermedio de Exipto.
A situación tardaría máis dun século e medio en restablecerse, e a pesar de que novamente unha dinastía de reis fortes asumiría o control absoluto do país, a dinastía XII, seguiu existindo o perigo constante dun golpe de estado. Tanto é así que se sabe de, polo menos, un monarca asasinado, Amenemhat I, por uns ambiciosos nobres. A lixeira estabilidade do chamado Imperio Medio estalaría de forma similar á do Imperio Antigo, pola debilidade dos monarca e o crecente poder das clases dirixentes locais, ás que se engadiría a chegada a Exipto de pobos semitas, algúns deles violentos.
A seguinte etapa de calma e prosperidade non chegaría ata o 1500 adC, co Imperio Novo, momento no cal chegaron ao poder os faraóns mellor coñecidos, que impulsaron a creación dun enorme imperio colonial na Siria-Palestina e Kush (Nubia), entrando en contacto cos outros pobos do Oriente Próximo. Con todo, tamén estes reis estiveron acosados por un perigo que facía cambalear os seus tronos, que neste caso foi o dos sacerdotes de Amón, que adquiriran moito poder. O traslado da capitalidade ao Delta acabaría por converter ao Sumo sacerdote de Amón en rei independente e daría ao traste coa monarqía exipcia.
Tras esta situación, Exipto non volvería converterse nun gran imperio. Desde a toma do poder dos sacerdotes de Amón ata a chegada dunha dinastía forte, a XXVI, pasaron non menos de catrocentos críticos anos nos que conviviron dous, tres e ata máis faraóns a un mesmo tempo, e o país foi invadido por libios, nubios e asirios. A dinastía XXVI tratou de recuperar o esplendor esquecido do Imperio Antigo, pero a inmediata conquista persa desbarataría todo. Tras iso, os invasores aqueménidas, macedonios e lágidas (estes últimos pertencen á chamada dinastía Ptolemaica, a última de todas) trataron de adaptarse aos costumes do país e aceptaron ser deificados en vida.
O último faraón exipcio recoñecido como tal foi a lendaria raíña Cleopatra. O último rei nativo, Nectanebo II gobernara trescentos anos antes, e os faraóns ptolemaícos, de orixe estranxeira, illáronse en Alexandría e, aínda que respectaron as tradicións ancestrais do pobo, non tardaron en convertelos en semi-escravos. Por iso, non é de estrañar que cando Exipto pasou a formar parte do Imperio Romano, os exipcios non desen importancia ao cambio: os verdadeiros faraóns abandonaran ao seu país moito tempo atrás.
[editar] Símbolos do faraón
[editar] Coroas
Sen dúbida, o elemento do vestiario mellor coñecido dos faraóns exipcios eran as súas propias coroas, das que existían numerosos exemplos. Os máis comúns e mellor coñecidos son:
-
- A Coroa Hedjet ou Coroa Branca, símbolo do Alto Exipto.
- A Coroa Desheret ou Coroa Vermella, símbolo do Baixo Exipto.
- A Coroa Sejemty ou Coroa Dobre, símbolo do Exipto unificado, é unha superposición das dúas coroas anteriores.
- A Coroa Atef ou Coroa Osiriaca, presente nalgúns rituais de carácter funerario.
- A Coroa Jepresh ou Coroa Azul, de significado aínda escuro, pero moi utilizada a partir do Imperio Novo.
- A Coroa Shuty ou Coroa Emplumada, que co tempo pasou a ser utilizada polas Grandes Esposas Reais e polas Divinas Adoratrices.
- A Coroa Jemjem ou Tripla Atef, composta por tres coroas Atef e algúns complementos; parecía ter unha función solar.
E, aínda que non sexa propiamente unha coroa, non podemos esquecernos do tocado Nemes, o famoso cubrepeluca e quizais o tocado máis universal dos faraóns grazas á tumba de Tutankhamón. A súa comodidade e lixeireza faríano quizais a peza favorita dos monarcas en momentos en que non fose necesaria a presenza das coroas, algunhas delas realmente pesadas.
[editar] Cetros
Tamén existían diversas variedades, cada unha delas cunha sutil función que non facía máis que remarcar o poder do faraón sobre todo o mundo civilizado. Os máis frecuentes son:
-
- O Cetro Sejem, utilizado tanto por reis como por nobres, simbolizaba a forza e a enerxía máxica do seu portador.
- O Cetro Nejej, símbolo antiquísimo do estado, tiña a forma dun flagelo. A súa función era clara: como o pastor dirixe ao gando cun flagelo, o faraón faio co Nejej a todo o seu pobo. Era moi utilizado nas cerimonias, e aparece con moita frecuencia asociado ao deus Osiris.
- O Cetro Heka é o eterno acompañante do Nejej. O rei adoita aparecer cos brazos cruzados e en cada un deles porta un destes símbolos do poder. O Heka era un cayado tamén asociado a Osiris e con grandes poderes máxicos (a palabra Heka é maxia).
[editar] Outros símbolos do poder
Non só pola súa coroa ou polo seu cetro era recoñecido o faraón. A longa historia e a complexa organización relixiosa e ritual do Antigo Exipto permitiu desenvolver decenas de vestimentas, ornamentos e tocados reais, cada un cunha función específica. Así, non podemos esquecernos de símbolos tan importantes como:
-
- A barba postiza, utilizada polos faraóns nas grandes ocasións pola súa identificación unha vez máis con Osiris, considerado o primeiro gran monarca exipcio, e que era representado cunha gran barba similar á que levaban os seus sucesores.
- O Uraeus ou Ureo, cóbraa do Sol. Relacionábase coa deusa Uadyet, patroa do baixo Exipto. Na súa faceta solar, simbolizaba o poder abrasador que empregaba Ra con todos os seus inimigos.
- Cola de touro ou de león, que remarcaba a potencia creadora do monarca.
- Así como infinidade de tipos de colares, pendentes, cintos, sandalias, vestiduras plisadas de liño e demais tipos de xoias que farían da visión do faraón en toda a súa gloria un golpe de efecto para os modestos habitantes do Val do Nilo.
[editar] Contorna familiar
Sempre, á beira do faraón, debía convivir a súa Gran Esposa Real, o equivalente a unha raíña. Esta era asociada coas deusas Isis e Hathor ao mesmo tempo que marido o era con Osiris e Horus, e o seu papel era extraordinariamente importante en determinados rituais. E non só iso: dado que os exipcios crían que a lexitimidade só podía posuíla unha muller, as Grandes Esposas Reais eran as garantías e o principal apoio do faraón durante o seu reinado. Xa que logo, non é de estrañar que os faraóns casasen coas fillas do seu antecesor (en moitos casos estas fillas eran as súas irmás ou as súas medio-irmás) para poder ascender ao trono.
Ao longo da historia exipcia tamén houbo grandes raíñas, algunhas das cales chegarían ata a asumir o poder absoluto á morte dos seus maridos. Outras ostentaron un determinante papel político ou relixioso, e non se poderían entender moitas cousas da Historia Exipcia sen ter en conta o poder que ostentaron estas damas á sombra dos seus esposos.
Por baixo das Grandes Esposas Reais, o faraón podía tomar tantas mulleres como quixese, e ata ascendelas se así o quería ao rango de Gran Esposa Real (aínda que isto sería moi infrecuente). Nas primeiras dinastías existirían numerosas esposas secundarias e concubinas, e xa a partir do Imperio Novo, os monarcas encargaríanse de crear enormes harens nos que todo tipo de mulleres, incluídas as princesas estranxeiras, pasaban a residir. Non hai que confundir os harens faraónicos cos lendarios harens utilizados por califas e sultáns: no Antigo Exipto os harens eran unha institución máis aberta, non un cárcere de ouro gardada por eunucos. Esta visión só aparecería coa chegada dos persas e dos gregos.
En canto aos vástagos reais, os únicos que tiñan algunhas posibilidade de heredar o trono eran os nados do faraón e dunha das súas Grandes Esposas Reais. Se, por calquera cousa, non nacera ningún home desta unión, entón podería subir algún familiar afastado ou ata un fillo dunha esposa secundaria, pero sempre se debería cumprir o requisito de casar coa viúva ou, máis frecuentemente, coa filla do defunto rei. O futuro das nenas dependería da orixe da súa nai: se eran filla dunha raíña, podería herdar o seu cargo ou vivir en eterna soltería; e se eran fillas dunha esposa secundaria ou dunha concubina, pasarían a ingresar o harén ou poderían casar con algún nobre.
[editar] Grandes faraóns
Ao longo de tres mil anos de civilización non é estraño atopar todo tipo de reis no trono, para todos os gustos: grandes conquistadores, vagos e incapaces, megalómanos e egoístas, déspotas e tiranos, bondadosos e honestos, pacíficos e permisivos, nenos e anciáns, avariciosos e mullereiros... Ata chegaron a existir algunhas reinas-faraóns.
Algúns dos faraóns máis soados son:
|
|
|
|
[editar] Enlaces externos
- Digital Egypt for Universities
- Antiguo ExiptoModelo:Destacado
