Cordaigh
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
 |
Ní mór an t-alt seo a ghlanadh, ionas go mbeidh caighdeán níos fearr ann. |
|
Chordata |
|||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Yellowfin tuna, Thunnus albacares
|
|||||||||||
| Aicmiú eolaíoch | |||||||||||
|
|||||||||||
|
|
|||||||||||
|
|
|||||||||||
| Féach Aicmiú na gCordach ar aghaidh.
|
Is grúpa ainmhithe iad na Cordaigh ( Chordata ) an Fíleam a chuimsíonn ainmhithe veirteabracha, maille le ainmithe eile nach veirteabraigh iad ach a bhfuil dlúth bhaint acu leo.
Tá nasc eataru toisc go raibh ag am éigean ina gcuid saolréanna nótacorda ,scoiltíní faraingeacha nó geolbhaigh, instíl, agus ruball iaranasach acu. Ní colún veirteabrach a bhíonn i suth an ainmhí veirteabraigh ach néarfheadán cuasach droma nó nótacorda,agus is thart timpeall ar an nótacorda a chumtar an colún veirteabrach, le linn don nótacorda féin a bheith ag dul i léig agus forbairt ag teacht ar an suth. Tá eolaithe áirithe den bharúil áfach, go bhfuil spagaí agus ní scoiltíní faraingeacha riachtanach mar fhíor-cháilitheoirí.
Go bunúsach, is cordaigh iad na hainmhithe a mbíonn cnámh droma acu. Cordach is ea Homo sapiens agus gach mamach eile chomh maith.
Fóroinntear Fíleam na gCordach (phylum Chordata) i dtrí: Urochordata, Cephalochordata, agus Vertebrata
Tá nótacorda agus néarchorda ag larbhaí na nUrocgordata, ach cailltear iad san aosacht. Tá nótacorda agus néarchorda ag na Cephalochordata ach ní veirteabraí. I ngach veirteabrach, ach amháin an chailleach (Myxine glutinosa nó Hagfish sa Bhéarla), bíonn an néarfheadán cuasach droma timpeallaithe le veirteabraí loingeánacha nó cnámhacha agus go ginearalta bíonn an nótacorda níos lú. Tá na cordaigh agus na hemichordate (a dtrí chomhfhíleam), comhdhéanta den sárfhíleam Deuterostomia agus is iad an grúpa is mó san sárfhíleam seo.
Tá na grúpaí cordach atá ar marthain gaolta de réir an chrainn fhíliginitigh a thaispeántar thíos. Ní mar a gcéanna mórchuid de na dtacsaí atá luaite ann agus na ranganna tradisiúnta, os rud é nach go bhfuil roinnt maith díobh parafhíliginiteach.
Tá iarrachtaí ar rangú na gcordach a thabhairt chun críche faoi amhras go fóill agus níl ár gcomhthuiscint ar ghaolmhaireacht roinnt cordach thar moladh beirte.
Clár ábhair |
[athraigh] Aicmiú
[athraigh] Tacsanomaíocht
Tógadh an scéimire seo a leanas as an triú eagrán sen leabhar Vertebrate Palaeontology.[1] Ach é a bheith struchtúrtha ar bhealach a thaispeánann na gaolta éabhlóideacha ( cosúil le craobhghram ("cladogram" sa Bhéarla), coimeádtar ranganna traidisiúnta a bhí in úsáid i dtacsanamaíocht Linnaeaus.
- Phylum Chordata
- Subphylum Tunicata (Urochordata)— (tunicates, 3,000 speiceas)
- Subphylum Cephalochordata (Acraniata)— (lancelets, 30 speiceas)
- Subphylum Vertebrata (Craniata) (vertebrates — (ainmhithe le dromlacha cearta); 57,674 speiceas)
- Rang 'Agnatha'* (veirteabraígan ghiall; 100+ speiceas)
- Fo-rang Mixinoidea (An Chailleach; 65 speiceas)
- Fo-rang Petromyzontida (Loimprí)
- Fo-rang Conodonta
- Fo-rang Pteraspidomorphi (iasc pailéasóch gan ghiall)
- Ord Anaspida
- Ord Thelodonti (Éisc pailéasócha gan ghiall)
- Infraphylum Gnathostomata (veirteabraí le ghialla)
- Rang Placodermi (Cineálacha armúrtha Pailéasócha)
- Rang Chondrichthyes (éisc le creatlach loingeáin); 900+ speiceas)
- Rang Acanthodii (Siorc Pailéasóch na gclipí)
- Rang Osteichthyes (éisc le creatlach cnáimh); 30,000+ speiceas)
-
- Fo-rang Actinopterygii (éisc ga-eiteach; about 30,000 speiceas)
- Fo-rang Sarcopterygii (éisc liopa-eiteach)
- Sár-rang Tetrapoda (veirteabraí ceathairchosacha; 18,000+ speiceas)
-
- Rang 'Agnatha'* (veirteabraígan ghiall; 100+ speiceas)
[athraigh] Fíligineacht
| Chordata |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nóta: Tugann na línte le fios an bealach gur dóigh a théann na gaolta éabhlóide, san áireamh tá tacsa marbh , curtha in iúl le mhiodóg.
[athraigh] Bunús
Ní heol dúinn faoi láthair cad é bunús na gCordach. B'iad éisc laghdaithe nó eiseamail lansógaigh na céad cordach so-aitheanta ón Tréimhse Chaimbriach. Is í an tuairimíocht is mó faoi bhunús na gCordach ná gurb í líne an oiriúnaithe is fearr dóibh ná ceann nó dhó de na catagóirí seo a leanas:
- Ainmhí cosúil le péist dríodar-chónaithe a d'eascair corp níos leata agus / nó eiteog shnámha.
- Scagbheathóir suiteach feadánach a d'eascair ina ainmhí saorshnámh via eití a úsáid.( Meastar Urochordata nó Tunicata mar chordaigh, agus is scagbheathóirí iad le larbhaí cosúil le torbáin acu.)
- Larbha d'ainmhithe de short eile a bhí ag gluaisteach nó ag snámh, ach a choinnigh faoi dheireadh a chumas snámha agus é fásta suas.
B'fhéidir gur tháinig righneas an nótacorda chun cinn, ar an gcéid ásc, le haghaidh éifeachtúlachta crapadh matánach snámha a athrú ( i gluaiseachtaí S-chruthach)
I bhfoclaibh eile, le haghaidh na colainne a lúbadh, caithfidh struchtúr righin dolúbtha a bheith ag meatán le tarraingt in aghaidh, agus is é an nótacorda san lúththréimhse an phríomhthréith. Ceal struchtúír righin dolúbtha, is é an toradh a bhéas ar chrapadh matánach ná ciorrú an ainmhí agus ní gluaisne iarbhír go bhféadfaí an t-ainmhí snámh.
