سد سیوند
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
 |
به نظر می‌آید این مقاله به صورت جانبدارانه‌ای گردآوری شده و همهٔ دیدگاه‌ها در آن مطرح نشده است. لطفاً آن را تا جایی که ممکن است طوری ویرایش کنید که تمام جوانب موضوع بیان شود و حالت بی طرفانه‌ای پیدا کند. سپس این الگو را از بالای مقاله بردارید. برای آگاهی بیشتر ویکی‌پدیا:دیدگاه بی‌طرف را ببینید. |
 |
در مورد دُرستیِ موضوعات ذکرشده در این مقاله اختلاف‌نظر وجود دارد. لطفاً به گفتگوهای صفحهٔ بحث مراجعه کنید. |
- نام سد :سیوند
- رودخانه : سیوند
- محل سد : شمال مرودشت (استان فارس) و ۲۴کیلومتری سعادت شهر
- نزدیکترین شهر : مرودشت
- نام حوضه آبریز اصلی: مرکزی
- نام حوضه آبریز فرعی : بختگان - مهارلو
- نوع سد : خاکی با هسته رسی
- نوع سرریز : آزاد
- (سالهای ساختمان) تاریخ شروع ۱۳۷۳ تاریخ خاتمه ۱۳۸۵
- طول تاج (متر) : ۶۰۰
- عرض در تاج (متر) : ۱۰
- عرض در پی (متر) : ۳۱۱
- ارتفاع از پی (متر) : ۵۷
- ارتفاع از کف (متر) : ۵۲
- حجم مصالح مصرفی (متر مکعب) : ۳۵۰۰۰۰۰
- ظرفیت سرریز تخلیه (متر مکعب در ثانیه) : (P.M.F) ۵۶۰۰
- گنجایش کل مخزن (میلیون متر مکعب) : ۲۵۵
- گنجایش مفید مخزن (میلیون متر مکعب) : ۱۴۲
- حجم آب قابل تنظیم سالانه (میلیون متر مکعب) : ۱۰۰
- سطح زیر کشت (هکتار ) : ۱۰۷۰۰
نقشه این سد به سال ۱۳۴۹برمیگرددکه در ابتدا در منطقه دشتبال سیوند طرح ریزی شده بود که پس از انقلاب چون در دو دوره نماینده مردم مرودشت فردی بنام کبیری از اهالی سعادت شهر بود سد به محل فعلی انتقال ونام آن به سد سیبویه تغییر نمود. . همچنین سد سیوند که از نوع خاکی با هسته آب بند است ، با هدف تنظیم ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب ساخته می‌شود .
فهرست مندرجات |
[ویرایش] پیمانکار سد سیوند !
این سد برروی پی آبرفتی به عمق تا حداکثر ۱۴۰ متر احداث می‌شود که از نظر ضخامت آبرفت در کشور تقریباً منحصر به فرد است و در دنیا از نمونه‌های نادر است و از این نظر با سد ‹‹ آسوان›› مصر قابل مقایسه‌است . ارتفاع این سد ، ۵۷ متر از پی بوده و طول تاج آن ، ۶۰۰ متر است .
کارفرمای سدهای سیوند و ملاصدرا ، شرکت سهامی آب منطقه‌ای فارس ، بوشهر و کهگیلویه بویر احمد است و مهندسین مشاور سکو ، مشاور پروژه هاست .
پیمانکار سد سیوند، شرکت عمرانی وصنعتی پارس گرما و پیمانکار سد ملاصدرا ، شرکت ملی ساختمان است .
[ویرایش] مشخصات سد
سد سیوند در ۹۵ کیلومتری شمال شیراز، ۵۰ کیلومتری تخت‌جمشید و در حدود ۱۷ کیلومتری پاسارگاد، بر روی رودخانه سیوند و درون منطقه‌ای که به تنگه بُلاغی معروف است، ساخته شده‌است.
تنگه‌ها معمولاً در جایی قرار می‌گیرند که دو رشته کوه ابتدا به هم نزدیک و سپس از هم دور می‌شوند. از این دور و نزدیک شدن شکلی شبیه به ساعت شنی به‌وجود می‌آید؛ در بخش‌های بالا و پایین تنگه مانند حباب‌های ساعت شنی دو دره وسیع قرار می‌گیرند که ”دشت“ خوانده می‌شوند و کمرگاه ساعت شنی همان مکانی است که ”تنگه“ نام دارد. تنگه بلاغی در دل رشته‌کوه‌های زاگرس در استان فارس هم، چنین وضعیتی دارد؛ در شمال آن دشت مُرغاب جای دارد که دربرگیرنده ویرانه‌هایی از شهر پاسارگاد، نخستین پایتخت هخامنشیان است و در سوی جنوب، دشت مرودشت قرار دارد که به تخت جمشید، باشکوه‌ترین یادگار باستانی ایران و از برجسته‌ترین بناهای کهن جهان می‌انجامد. از این مجموعه‌ها آرامگاه کورش بزرگ، نزدیکترین اثر به تنگه بلاغی است.
فاصله دهانه سد سیوند تا آثار و سازه‌های اصلی دشت مرغاب [[(پاسارگاد) نزدیک به ۱۷ کیلومتر و بنا به نظر کارشناسان دولتی، خط پایان آبگیری دریاچه پشت آن ـ که رو به دشت مرغاب دارد ـ نزدیک به ۷ یا ۹ کیلومتر است در حالی که بنا به نظر پاره‌ای دیگر از کارشناسان در صورتی که سد با کل ظرفیت آبگیری شود دریاچه‌ای که پشت آن به‌وجود می‌آید در نزدیکی ۴ کیلومتری آرامگاه کورش می‌ایستد.
سد سیوند از نوع خاکی ـ با هسته رُسی ـ است و با توجه به فرازپی‌هایی که در آن قرار است ساخته شود عمر مفیدی نزدیک به ۵۰ سال برای آن عنوان شده است, اما به دلیل اینکه این سد در مسیر سیلاب‌هاست و در نتیجه رسوب آن بسیار بالا خواهد بود، ممکن است عمر مفید آن بسیار کمتر شود.
سد دارای سه دریچه زیرین، میانی و زبرین است که در ایران به علت عدم توانایی در رسوب‌گیری به سرعت دریچه زیرین از سوددهی می‌افتد و بیشتر از دو دریچه دیگر برای هدایت آب سد استفاده می‌شود.
حال که تا حدودی با مشخصات سد سیوند آشنا شدیم بپردازیم به این موضوع که چرا این سد آنقدر در کشور ما جنجال به پا کرده‌است و از همه مهم‌تر چرا مسئولین رده بالا در این امر هیچ پاسخی نمی‌دهند و سکوت می‌کنند ، مگر نه اینکه دولت ایران باید پاسخگو باشد ، و از نظر ما پاسخ دادن دولتی با این همه پروژه‌های بزرگ در مورد سد سیوند که از نوع سدهای درجه سه می‌باشد آنقدر کاری دشوار و سخت باشد.
قبل از آنکه از مسئولین خواستار پاسخ باشیم کمی در مورد اهمیت موضوع و اینکه چرا این سد جنجال به پا ساخته و شاید این جنجالها کمی با شایعات آمیخته شده باشد ، پس ابتدا به پالایش نظرها می‌پردازیم تا کمی واقع بینانه تر و کارشناسی تر اعتراض نماییم. با آبگیری سد سیوند حداقل ۸ هزار اصله درخت ۵۰۰ساله، هزاران هکتار مرتع و زمین مرغوب کشاورزی نابود می‌شود. افزون بر این آبگیری سد، آرامگاه کوروش را به شدت تهدید می‌کند. به گزارش همشهری، در حالی که پیوسته کارشناسان و صاحب‌نظران محیط‌زیست و منابع طبیعی نسبت به اجرای پروژه‌های عمرانی بدون ارزیابی زیست‌محیطی هشدار داده‌اند، اما مسئولان اجرایی بی‌توجه به این هشدارها بدون نظرخواهی از مسئولان و کارشناسان محیط‌زیست و منابع طبیعی نسبت به اجرای پروژه‌های عمرانی اقدام کرده‌اند و تنها زمانی مسئولان منابع طبیعی از ماجرا با خبر می‌شوند که حداقل فاز یک پروژه اجرا شده و در نتیجه منابع طبیعی در موضع کاملا انفعالی قرار می‌گیرد.
دکتر پیمان یوسفی آذری، مدیرکل دفتر جنگل‌های خارج از شمال، در این‌باره به همشهری گفت: «متاسفانه به رغم آنکه در ماده ۷۱ برنامه چهارم توسعه تصریح شده‌است که در تمام پروژه‌های عمرانی کشور باید در مرحله امکان‌سنجی، مطالعات زیست‌محیطی انجام شود و براساس همین ماده، مجریان طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی و ملی کشور ملزم به لحاظ کردن نتایج مطالعات زیست‌محیطی و اکولوژیکی هستند، اما برای هیچ یک از پروژه‌های عمرانی این مطالعات صورت نمی‌گیرد و یا بدان توجهی نمی‌شود.»
وی در خصوص سد سیوند که مراحل احداث آن در شرف اتمام است و قرار است از بهمن ماه سال جاری آبگیری آن آغاز شود، گفت: «با آبگیری این سد، ۸ هزار اصله درخت عمدتا، بنه، ارژن و زالزالک نابود می‌شود.
درختانی که به دلیل واقع‌شدن در ناحیه رویش ایرانی• تورانی از نظر تنوع و ذخیرگاه ژنتیکی منحصر به فرد و دارای اهمیت ویژه‌ای هستند.»
وی که دانش‌آموخته منابع طبیعی است و اکولوژیک تدریس می‌کند، می‌گوید: «احیای جنگل در اکوسیستم‌های مرطوب مثل شمال با صرف هزینه‌های هنگفت امکان‌پذیر است، اما در اکوسیستم‌های خشک خارج از شمال نظیر ناحیه رویش ایرانی• تورانی در فارس که میزان بارندگی ۲۵۰میلی‌متر است، تخریب جنگل به معنای فنا و نابودی کامل است، یعنی حتی با صرف میلیاردها دلار هم امکان احیای جنگل وجود ندارد، چرا که خاک آنقدر فقیر و خشک است که رویشگاه، توان بازسازی خود را ندارد. بر این اساس حفظ و ارزش جنگل‌های ایرانی• تورانی به مراتب مهم‌تر از جنگل‌های شمال است. اما متاسفانه ما همواره برعکس عمل کرده‌ایم یعنی منابع طبیعی و رسانه‌ها به این موضوع توجه نداشته و در اولویت به جنگل‌های شمال پرداخته‌اند.» این عضو جامعه جنگلبانی می‌افزاید: «با آبگیری سد سیوند تنها ۸ هزار درخت نابود نمی‌شود، بلکه هزاران هکتار مرتع و زمین مرغوب زراعتی و خاک زیر آب دفن می‌شود، در حالی که تولید علوفه فقط یک چهارم ارزش مراتع است و سه چهارم ارزش آن مربوط به حفاظت خاک و جلوگیری از فرسایش و میزان نفوذپذیری آب است».
[ویرایش] برآوردهای غلط
یک منبع آگاه در خصوص آبگیری سیوند و تبعات منفی آن روی آرامگاه کورش به همشهری گفت: «امور آب استان فارس اعلام کرده‌است که حداکثر ارتفاع آبگیری سد ۱۸۰۵ متر است، در حالی که میزان‌سنجی با GPS نشان می‌دهد این ارتفاع ۱۸۵۱ متر است.
این در حالی است که براساس GPS ارتفاع آرامگاه کورش ۱۸۵۵ متر است. در صورت آبگیری سیوند اختلاف بین ارتفاع آبگیری و آرامگاه فقط ۴ متر خواهد بود و در خوشبینانه‌ترین حالت، اگر ارتفاع آب این بنای بی‌نظیر باستانی را تخریب نکند رطوبت ناشی از آن به مرور اثرات سویی روی آن بر جای می‌گذارد».
[ویرایش] مشخصات
سد سیوند در ۹۵ کیلومتری شمال شیراز، ۵۰ کیلومتری شهر باستانی پارسه(تخت جمشید) و حدود ۱۰ کیلومتری پاسارگاد بر روی رودخانهٔ سیوند ساخته شده‌است. رودخانهٔ پلوار بین این دو محوطهٔ باستانی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو (تخت جمشید و پاسارگاد) در کنار آرامگاه کوروش و در دل تنگه بلاغی جریان داد. طرح ساخت سد سیوند در سال ۱۳۶۷ تهیه شد، هر چند که گفته می‌شود این طرح متعلق به رژیم پیشین ایران است. عملیات ساخت این سد از سال ۱۳۷۱ توسط شرکت «سکو» (وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) آغاز شد: سدی خاکی با هستهٔ رسی و ۵۷ متر ارتفاع با تاجی به طول ۶۰۰ متر که برآورد می‌شود دریاچهٔ پشت آن ۲۵۵ میلیون متر مکعب گنجایش و ۱۱ کیلومتر مربع مساحت(در شرایط معمولی) داشته باشد. با آبگیری سد سیوند، تنگه بلاغی و محوطهٔ باستانی اش به زیر آب خواهد رفت. مسوؤلان هدف از ساخت این سد را کنترل سیلاب‌های رودخانهٔ پلوار و آب رسانی به ۹ هزار هکتار از زمین‌های فرودست سد در دست توابع ارسنجان ذکر کرده‌اند. بخش عمدهٔ این سد در یک سال اخیر(هم‌زمان با اوج گیری اعتراض‌های مردمی به ساخت آن) و بنا به گفتهٔ مسوؤلان وزارت نیرو با صرف ۶۰ تا ۸۰ میلیارد تومان از سرمایه‌های ملی ساخته شده‌است. اکنون ۱۴ سال از آغاز ساخت سد سیوند(که باید ۳ ساله ساخته می‌شد) می‌گذرد، که با افتتاح آن در فروردین سال جاری(۱۳۸۶) توسط شخص رییس جمهوری(محمود احمدی نژاد) رسماً آب گیری شد. لازم به ذکر است هزینهٔ ساخت سد سوند(که بیشتر آن در یک سال اخیر از سرمایه‌های ملی برداشت شده) به چند برابر مبلغ پیش بینی شده در زمان ساخت آن رسیده‌است.
[ویرایش] مخالفان آب گیری سد سیوند
زمزمهٔ اعتراض‌ها به آب گیری سد سیوند حدوداً از ۳ سال و نیم پیش و بیشتر به‌وسیلهٔ انتشار پیام‌های کوتاه و مطالب مختلفی در اینترنت آغاز شد. معترضان به آب گیری سد سیوند معتقدند آب گیری این سد پیامدهای ناگواری را برای میراث فرهنگی و طبیعی منطقهٔ دشت پاسارگاد و تنگه بلاغی به همراه خواهد داشت، به همین دلیل خواستار آن هستند که پیش از آب گیری این سد، عواقب آن توسط کارشناسان برجسته و مستقل مورد ارزیابی قرار گیرد و چنانچه لازم است در این عمل تجدید نظر به عمل آید.
از جمله مواردی که مخالفان آبگیری سد سیوند معتقدند پس از آب گیری این سد به وقوع خواهد پیوست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آثار باستانی منطقهٔ تنگه بلاغی(تنها بخش سالم از راه شاهی، روستاهای باستانی، کاخ داریوش هخامنشی، کارگاه‌های ذوب فلزات و تولید نوشیدنی، گورستان اشکانی و نقاطی که هنوز کاوش نشده‌اند) به زیر آب خواهند رفت.
- به دلیل سست و آبرفتی بودن خاک منطقه پس از بالا آمدن آب‌های زیر زمینی بر اثر آبگیری سد، آثار باستانی دشت پاسارگاد(از جمله کاخ بار عام، کاخ دروازه، کاخ اختصاصی، گور کمبوجیه، تل تخت و بویژه آرامگاه کوروش که نزدیک ترین اثر به سد است) تخریب خواهن شد.
- آثار باستانی پاسارگاد از جنس آهک و جذب کنندهٔ رطوبت هستند. پس تغییر آب و هوای منطقه و بالا رفتن میزان رطوبت هوا که به دلیل آب گیری سد رخ خواهد داد، سبب نابودی بناهای سنگی فرسودهٔ پاسارگاد و بویژه آرامگاه کوروش خواهد شد.
- گذرگاه تاریخی عشایر(دست کم در حال حاضر ۴ ایل هنوز از آن استفاده می‌کنند) و مراتع و محل اطراق آن‌ها در تنگه بلاغی به طور کامل به زیر آب خواهد رفتو به روند زندگی مردم این منطقه آسیب شدیدی وارد خواهد شد.
- بنابر نظریهٔ کارشناسی مژگان میرمحمدی(متخصص زمین ریخت شناسی) پس از آبگیری سد، احتمال وقوع زلزله در این منطقه بوجود می‌آید که موجب نابودی آثار باستانی خواهد شد.
- آسیب‌ها زیست محیطی ناشی از سد باعث می‌شود پوشش بکر و نادر تنگه بلاغی از بین برود. همچنین بر اساس نظریه کارشناسی دکتر پیمان یوسفی آذری(مدیر کل دفتر جنگل‌های خارج از شمال سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور) پس از آبگیری سد، حداقل ۸۰۰۰ اصله درخت ۵۰۰ ساله و هزاران هکتار زمین مرغوب کشاورزی در پشت سد نابود خواهد شد. این درختان به دلیل خشک بودن خاک منطقه پس از آبگیری دیگر قابل احیا نیستند.
- همچنین بدلیل آبرفتی بودن خاک تنگه بلاغی و دیواره‌های حوزهٔ آبریز سد، مجریان ساخت سد نمی‌توانند بیش از ۱۰ تا ۱۵ متر از آن را آبگیری کنند. این مقدار، اصطلاحاً آب مرده محسوب شده و قابل بهره برداری نیست.
معترضان به آبگیری سد سیوند در طول این مدت بسیار تلاش کرده‌اند تا صدای خود را به گوش مسوؤلان و مردم برسانند، از جمله کارهایی در طول این مدت در راستای رسیدن به این هدف انجام شده‌است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برگزاری تجمعات مختلف در مقابل ساختمان‌های میراث فرهنگی، مجلس، وزارت نیرو، استانداری هاو...(مانند تجمع‌های ۱۸ بهمن در مقبل وزارت نیرو و میراث فرهنگی، ۲۵ بهمن در مقابل مجلس، ۲۲ فروردین و ۱ اردیبهشت در برابر سازمان میراث فرهنگی تهران)
- جمع آوری امضا برای تومارهای اعتراضی و پخش بروشورها و تراکت‌هایی در راستای آگاه سازی مردم
- ایجاد سایت‌ها و وبلاگ‌های مختلف، آگاه سازی و اطلاع رسانی از طریق رسانه‌ها
- ارسال نامه به مراجع و مسوؤلان ذیربط بطور گسترده
- طرح شکایت علیه آقایان پرویز فتاح(وزیر نیرو) و اسفندیار رحیم مشایی(رییس سازمان میراث فرهنگی) به دلیل ساخت و صدور مجوز آب گیری سد سیوند
[ویرایش] پیگیری مسئله بصورت قضایی
مخالفان در ادامهٔ روند پیشگیری از آب گیری سد سیوند شکایتی را طرح و تسلیم مراجع قضایی نموده‌اند. پس از طی مراحل قضایی، اکنون پرونده در شعبهٔ ۹ بازپرسی ویژهٔ کارکنان دولت در حال سپری کردن روند قانونی خود می‌باشد. وکیل سرشناس دکتر محمد علی دادخواه پس از پیروزی در پروندهٔ جهان نما، چهارباغ و...، وکالت شاکیان در این پرونده را پذیرفت. وکلای دیگر پرونده، دکتر شیرین عبادی برندهٔ جایزهٔ صلح نوبل، هاجر صباغیان و محمد رضا عظیمی می‌باشند. هم اکنون وکلا و شاکیان در تلاش برای صدور دستور موقت توقف آبگیری تا صدور نهایی می‌باشند. تا کنون نزیک به ۴۰۰۰ شهروند ایرانی به وکلای این پرونده جهت پی گیری شکایت، وکالت داده‌اند.
[ویرایش] موافقان آبگیری سیوند
با این همه، مسوؤلان میراث فرهنگی و وزارت نیرو معتقدند(می گویند) خطری پاسارگاد را تهدید نمی‌کند و کاوش‌های آثار باستانی تنگهٔ بلاغی(نجات آثار باستانی تنگهٔ بلاغی) به پایان رسیده‌است. همچنین بعضی کشاورزان منطقهٔ ارسنجان نیز در تقابل با مخالفان تجمعی برای حمایت از آبگیری سد سیوند برگزار نموده‌اند.
[ویرایش] منابع
- [ http://www.hamshahri.net/News/?id=5508 روزنامهٔ همشهری در تاریخ ۱۳۸۵/۰۷/۰۸ ]
- ماه نو(نشریهٔ انجمن اسلامی دانشجویان ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ۸ اسفند ۱۳۸۵)
- BBC Persian۱
- BBC Persian۲
- علیه آبگیری سد سیوند
