سیوند
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
سیوند شهری خوش آب وهوا در۷۵کیلومتری شمال شیراز[۱] بر سر راه اصلی شیراز اصفهان .تصویر:Sivand1.jpg
[ویرایش] ریشه شناسی سیوند
- 1-سیوندهمان سیوند پارس متشکل ازسی +وند بمعنای سی قوم پارس می باشد.که این مکان از سی قوم تشکیل شده بوده است.بنا بر شواهد محل زندگی یا محل گردهمایی سران و بزرگان اقوام پارسی در زمان هخامنشیان وحمل سنگ های تخت جمشید در یک منطقه خوش آب وهوا بوده است .[2]
- 2-سیوند در ابتدا سی بند بوده واین نام دراوایل به رودسیوند اطلاق می شده ودلیل آن وجود سی بند وآبگیر بر روی آن از پاسارگاد تا تخت جمشید بوده است.وسپس این نام به آبادی کنار آن اطلاق شده است.[3]
- 3-واژه ی «سیوند» می تواند با فارسی باستان ثیکا اسم مونث به معنی (سنگریزه، قلوه سنگ، شفته ی پایه ی بنا) ارتباط داشته باشد. واژه ی ثیکا سه بار در کتیبه ی داریوش بزرگ در شوش که درباره ی مصالح بنای کاخ او گفتگو می کند به کار رفته ایت، دوبار به صورت نهادی، مفرد در سطرهای بیست و پنجم و بیستو هشتم و یک بار به صورت رایی مفرد در سطر بیست و هفتم. هر چند واژه ی مورد نظر در کتیبه های فارسی باستان کاربرد دیگری ندارد اما کنت همان جا رویه ی 209 تصور می کند که معادل مادی واژه سک در ترکیب سیلیاوَتی که اصولا نام دژی دری در سرزمین ماد است و در کتیبه ی بیستون از آن نام برده شده، به کار رفته است و این دژ احتمالا دیواری ساخته شده از سنگ یا قلوه سنگ داشته است. در هندی باستان نیز واژه ی سیلاتا که آن نیز اسم مونث و به معنی سنگریزه است با واژه ی فارسی باستان ارتباط دارد و به احتمال وام واژه ای ایرانی است که ادامه ی آن را در خوارزمی شُغور به معنی سنگ داریم[4] تحول یافته ی واژه فارسی باستان را در زبانهای ایران یمیانه می بینم؛ در فارسی میانه سیگ (فره وشی، )[5] به معنی سنگ، تحول یافته ی همین واژه است و فارسی نو «سنگ» و فارسی میانه «سگ و سنگ» نیز با آن ارتباط لفظی و معنایی دارد. در فارسی میانه تورفانی سیگان به معنی «سنگی» و در گویش خوری سگ به معنی سنگ و در گویشهای جنوب خراسان سیگ به معنی شن و ماسه و شاید آذری سیین به معنی کاسه ی سفالی، .[6]
واژه ی سگ یا سیگ فارسی میانه در تحول طبیعی خود از دوره ی میانه به نو با حذف گ پایانی پس از داکه، می تواند به سی تحول یابد و همان معنی سنگ و سنگریزه را داشته باشد و با افزایش پسوند دارندگی «وند» (تحول یافته ی ونت باستان) به صورت «سیوند» در آید. بنابراین تحول واژه چنین خواهد بود:سیوند= سی+وند و معنی ترکیب دارنده ی سنگ، سنگ دار، سنگریزه دار و مانند آن خواهد بود و این معنی، با طبیعت منطقه نیز مناسبت دارد.[7] .
- 4-سیوند درآغاز سیه بند بوده که باتوجه بهپوشش انبوه منطقه که کبود به نظرمی آمده وبندی عظیم بر روی رودخانه علت پیدایش این نام است.پایگاه یادمانهای دشت پاسارگاد
- 5-از آنجا که عدد سی درنزدایرانیان باستان عددی مقدس بشمار می رفته(مانند سی روز ماه یاسیمرغ سیرنگ و) سیوند بمعنای قوم برتروبالاتر پارس استفاده شده است.
[ویرایش] تاریخچه پیدایش سیوند
سیوند در عهد صفویه درنزدیکی امامزاده عقیل در محلی که امروز به سیوند خرابه مشهور است قرار داشته است و چنان که از قبر نوشته های قبرستان امامزاده عقیل بر می آید در اوایل قرن یازدهم ه-ق در اینجا ساکن شده اند. تا اینکه سیوند در سال۱۱۳۴ در حمله محمود افغان بکلی ویران شدومردم آن برای چند سالی درکوههای" تنگ خوش "( تنگ خشک)زندگی کردند سپس از بیم حجوم های گوناگون به مکانی درجنوب سیوند کنونی بنام ده کهنه کوچ کرده اند .بر اثر هجوم های زیاد وفقرشدیدبسیار زیادی از سیوندی ها از ده کانه به نواحی جنوبی فارس مثل عسلویه مهاجرت کرده اند که دیگر اخبار چندانی ازآنها وجود ندارد. چند خانواده هم به راهبر در کرمان مهاجرت کرده اند که فقط نام سیوندی را با خود همراه دارند. باقی مانده مردم سیوند در زمان قاجار در جای امروزی سیوند سکنی گزیده اند. یکی از ویژگی های تاریخی سیوند عدم وجود بهایی درسیوند برخلاف منطقه بوده است چنانچه اسدالله فاضل مازندرانی مورخ برجسته بهایی در کتاب تاریخ ظهور الحق می نویسد:در ناحیه بین دو مرکز مهم بهایی در ایران یعنی شیراز و یزد تمامی شهرها وروستاها یا تمامآ یا دارای عده ای بهایی بوده اندبجز سیوند که حتی صحبت کردن با بهاییان را هم حرام می شمارند.درسیوندکلیمیان آزادانه دادوستد می کنندوارامنه وفرنگیان به راحتی مراسم دینی خود رابجای می آورند اما سیوندیان حتی حاضر به معاشرت با مسلمانان روستاها وآبادی های مجاوربه علت سازش وسکوت در مقابل بهاییان نیستند[۲۷] هم چنین عزیزالله سلیمانی اردکانی در کتاب مصابیح هدایت چنین می نویسد:از طرف یزد که بسمت شیراز حرکت میکنی در همه جا مناطق متراکم نشین بهایی وجود دارد دربعضی مانندآباده نیمی بهایی ونیمی مسلمان(هرندی ها عمومآ بهایی شده اند اما کرجه ای ها مسلمان مانده اند)وروستاهای اطراف آن مانند همت آباد ادریس آباد صغاد درغوک عباس آباد و وزیرآباد دربعضی نقاط مانندروستای خرمی(بلوک قونقری بخش بوانات)که ملک خاندان افنان بودههمگی یا عمومآبهایی بوده اند .علاوه بر شیراز نی ریز ارسنجان زرقان ابرقو مروست سروستان کارزین وروستاهای اطراف آنها از مراکز متراکم بهایی می باشندکه از این میان تنها سیوند از این حیث مبرا بوده و حاجی های متعصب سیوندی مردم را از معاشرت با مسلمانان منطقه به علت همزیستی با بهاییون نهی می‌کنند درصورتی که کلیمیان در کاروانسرای کلیمیان وارامنه در قلعه فرنگی ها زندگی می کنند.[۲۸]
[ویرایش] گویش سیوندی
این گویش روزگاری به دلیل عدم اختلاط آن با زبان فارسی نو، سخت مورد توجه پژوهشگران خارجی و ایرانی بوده است. دستگاه واج‌شناسي اين گويش مشتمل بر ۲۵ همخوان، ۸ واکه و ۳ مصوت مرکب مي‌باشد، همخوانها در اين گويش عبارت‌اند از:[, http://dbase.irandoc.ac.ir/00048/00048590.htm]/p/,/b/,/t/,/d/,/c/,/y/,/k/,/g/,/x/,/f/,/v/,/s/,/z/,/s/,/z/,/x/,/ /,/h/,/ /,/ /,/m/,/n/,/l/,/r/,/w/,/y/ و ۸ واکه در اين گويش شامل:/a/,/a/,/o/,/u/,/u/,/e/,/i/,/i/ و ۳ مصوت مرکب عبارت‌اند از: /ey/,/oy/,/ow / بهنام خاني؛ ۳۸۲ واژه سيوندي درواژه‌نامه ريشه شناسانه گويش سيوندي که عینآ واژهای پهلوي و فارسي باستان است راآورده و از نظر ريشه‌شناسي مورد بررسي قرار داده است. [۱۰] متاًسفانه امروزه به دلیل کم توجهی برخ اهالی در خصوص اهمیتش روزبه روز غنای واژگانی این گویش در اثر هجوم زبان فارسی نو فرسایش یافته و تخریب می گردد.اهمیت این گویش دراین است که در سطح استان فارس تنها اهالی سیوند هستند که به این گویش خاص تکلم می نمایند و به گفته ارانسکی زبان شناس معروف در کتاب «مقدمه فقه اللغه ایرانی» ؛همچون جزیره ای در دریای زبان فارسی استان فارس مهجور مانده است.[۱۱]
موقعیت جغرافیایی آن که در گذشته بر سر راه سفر مستشرقین و سیاحان اروپایی به تخت جمشید قرار داشته سبب شده که از اواخر قرن نوزدهم میلادی محقیقین اروپایی به زبان خاص این قوم توجه نموده و به تحقیق درباره آن بپردازند.از جمله این اندیشمندان می توان به :
- آندریاس آلمانی (۱۸۷۸م.)
- پروفسور ژوکوفسکی روسی(۱۸۸۰م.)
- کلمان هورا فرانسوی (۱۸۹۳م.)
- یک پروفسور آلمانی(۱۹۰۹م.)
- هندگ(۱۹۳۶م.)
- مورگی شیرینه(۱۹۶۰م.)
- پی یرلوکوک(۱۹79م.)
اشاره کرد.
روستای قوام آباد در۴ کیلومتری شمال غربی آن و روستای دشت بال در ۶
کیلومتری جنوب شرقی آن است؛ لیکن هیچ یک از اهالی این دو روستا زبان خاص اهالی سیوند را متوجه نمی شوند.
در سال ۱۳۳۹استاد جمال زیانی در مجله دانشکده ادبیات شیراز این گویش را بسیارنزدیک به زبان پهلوی ساسانی دانسته و معتقد است که از آن روزگار باقی مانده است.نزدیکی چند واژه از این گویش با زبان پهلوی «فارسی میانه»این نظریه را محکم تر می نماید:
فریاد زدن :وانگ«سیوندی»وانگ «پهلوی»
برف:ورف«سیوندی»ورف«پهلوی»
بهار:واهار«سیوندی»واهار«پهلوی»
بره:وره«سیوندی»ورک«پهلوی»
و .........
سیوندی از گروه لهجه های شمالی شمال غربی می باشد.به نزدیکی چند واژه از گویش سیوندی با زبان کردی دقت نمایید: آتش:اوویر «سیوندی»آویر «کردی مهابادی»
انگور:انگیر«سیوندی»هنگیر«کردی مهابادی»
رفتن:بشه«سیوندی»بشو «گیلکی»
دکتر پرویز ناتل خانلری درکتاب تاریخ زبان فارسی چنین می نویسد:. در بعضی از روستاهای استان فارس گویشهای خاصی هست که با وجود زبان جاری سراسر آن استان که فارسی است هنوز بر جا ماندهاند ؛ اگر چه هرگز کتابت نداشته و مقام زبان دری نیافتهاند. اینها عبارت‌اند از : گویشهای متداول در روستاهای شمغون ، پاپون ، ماسرم ، بورینگون و بعضی دهکدههای دیگر. این گویشها همه از گروه جنوب غربی شمرده میشوند. امادراین میان تنها « سیوندی » در قریه سیوند (75 کیلومتری شمال شیراز)که از جمله گویشهای شمال غربی است . زبان پهلوی دارای دو لهجه اشکانی وپهلوی جنوبی یا ساسانی بوده که گویش سیوندی بازمانده پهلوی جنوبی است. در این گویش گاه برای برای یک کلمه چندین واژه در زمان ها کاربردهای مختلف بکاربرده شده بطور مثال:واژه خوابیدن
فتام:خوابیدم فتیمه:خوابیدیم فتی:خوابیدی فتیکه:خوابیدید فت:خوابید فتینه:خوابیدند باسی:بخوابم باسیمه:بخوابیم
باس:بخواب باسیکه:بخوابید
ودر کاربردخواب بصورت اسم تنها از واژه [[فرم]] استفاده می کنند. یا برای واژه پختن از سه واژه ورنین' پتن و گراندن درجاهای متفاوت بکار برده می شود.که البته به ترتیب بدین معنا هستند: بار گذاشتن'پختن و سرخ کردن . این گویش بسیار اندک با عربی آمیخته شده وهمواره ازواژهای فارسی نام میان رخت گپ استفاده کرده وهیچگاه از معادلهای عربی آن استفاده نشده است. این گویش امروزه بدلیل ساکن شدن عشایر کوچرو در سیوند وهمچنین مهاجرت و وصلت با غیر سیوندهها ازغنای آن کاسته شده است بسیاری از این واژهها امروزه رو بفراموشی است که از آن دست می توان به واژهای <گوئر:گوساله><کم چیلو:قاشق><تکران:ته دیگ><کبش کن:بهارخواب><کانوآنی:سه پایه><دمبلا:بخاری><اخلی:بی حساب آردگا =وکتاب><لچک:روسری><هسم آنی:خاک بردار><لک:پارچه تکه تکه شده><بولیت: فریبکار><پرد:پل><رخچند: مسخره کردن><گس:انگشت اشاره><گاس:شاید<قفت:گره ای که ><پرسا:مجلس ختم وسوگواری><چل گرتن:رقصیدن><ولم:بسیار زیاد><سیه نامه :وصیت نامه> چندین واژه از این گویش در فرهنگ نامهای ایرانی جای گرفته وریشه آنها سیوندی ذکر شده است از جمله <آریس:عروس><اساره:ستاره><خمینه:باران تابستانی><کیزه:کوزه><واران:باران><واهار:بهار>[۱۳] امروزه برخی از مردم سیوند با کودکان خود سیوندی حرف نمی زننداگرچه پسرهادر نوجوانی سیوندی را از کوچه وبازار شروع می کنند اما دختر هاکمتر سیوندی حرف می زنند وپسرها هم چون از کوچه وبازار شروع شده لهجه اصیل سیوندی را نادیده می گیرند.
[ویرایش] آثار تاریخی سیوند
۱-آثارسیوند(الماس بری): یا همان معدن سنگ هخامنشی کهبر کوهی معروف به تمب کرم واقع وهنوز سنگهای تراشیده شده تخت جمشیدخانه های کارگران معدن همچناندردامنه باقی مانده هاست.[۱۴] ۲-تنگه بلاغی:. در دوران شاهنشاهی هخامنشی و قرنها پس از آن راه مواصلاتی تخت جمشید و نقش رستم و استخر به پاسارگاد از همین طریق بوده و از این شهر به سوی هگمتانه می رفتند.[پایگاه یادمانهای باستانی دشت پاسارگادتصویر:Sivand dam blaghi.jpg ۳-کاروانسرای شاه عباسی سیوند: که در دوران صفویه بر کنار شهر قدیم سیوند(سیوند خرابه)که پیش از انقلاب قوام شیرازی رعیت های عشایر خود رادرآن ساکن کرد که امروزه سازمان میراث فرهنگی آنرا بنام کاروانسرای قوام آباد بدلیل مجاورت باروستای قوام آباد به ثبت رساندهاست این کاروانسرا امروزه بدست اهالی قوام آباد بسیار آسیب دیده واز درب ورودی گردویی آن به‌عنوان پل مورد استفاده قرار گرفته است.[۱۴] ۴-پرد سیوند(پل سیوند):کورش کمالی سروستانی در کتاب دانشنامه فارس چنین می نویسد:اصل این بنابه دوران هخامنشیان بر می گردد اماچون بارها درزمانهای ساسانیان و صفویه مرمت گشته به پل صفویان مشهور است.مصالح بکار رفته سنگ وملاط آهک می باشد.در پایه های این پل چند اب شکن برای جلوگیری از تخریب آن درسیلابهای رودسیوند درست شده است. این پل بر روی رود سیوند ودر پشت بند وآبنمای سیوند قرار گرفته است. ۵-گورستان پیش از اسلام سیوند یا خرفت خانه:این مکان در وردی سیونددر مکانی بنام گلال سیوند قرار دارد در این گورستان خمرههای خالی زیادی که مربوط به دفن مردم عادی بوده فراوان از دامنه کوه بیرون آمده ونیز چندین گور ساخته شده در سنگ که مربوط به خواص بوده بر دامنه کوه وجود دارد. این مکان گورستان مردم سیوند در پیش از اسلام بوده است. این مکان در سالهای اخیر بنام خرفت خانه دربین مردم شهرت پیدا نموده است. ۶-گورستان کهن سیوند:این گورستان درکنار امامزاده عقیل واقع شده سنگهای این گورستان به صفویه ایلخانی وپیش از آن میرسد.بر روی تمامی سنگ ها پسوند سیوندی نگاشته شده است.سنگها در طول ۲متر عرض ۳۰تا۴۰ سانت وارتفاع۵۰تا۶۰سانت که در لبه های آن اسامی ۱۴ معصوم بصورت <صل علی> نگاشته شده وبر روی آن آیات قرانی درخت گل وونام میتوتاریخ فوت وواژه سیوندی بصورت خط ثلث نوشته شده است.ازویژگیهای این گورستان تفاوت قائل نشدن بین قبور زنها ومردهاست.[۱۴]سنگقبر امزاده عقیل(سلطان کرم)وخیلی از سنگهای آن درسالهای آخیر ربوده شده است.این گورستان توسط اهالی روستای قوام آباد وبسبب تعریض جاده صدمات زیادی دیده است. ] ۷-سیوندخرابه:شهر قدیم سیوند تاپیش از حمله افغانها(سال۱۱۳۴ه ق ) که در سالهای اخیرمورد کاوشهای غیر مجازشده وقسوت زیادی از آن توسط اداره منابع طبیعی به اهالی روستای قوام آباد واگذار وتوسط اهالی صاف شده است. ۸-عمارت قلعه فرنگی سیوند یاساختمان اداره پست قدیم سیوند:این بنا در قرن ۱۹ میلادی توسط انگلیسی ها احداث ویک گور مسیحی که تاریخ ۱۸۹۸ را نشان می‌دهد وجود داردو از اولین ادارات پست فارس بودهاست.قسمت هایی از سریال دلیران تنگستان هم دراین بنا فیلمبردای شده است .از این بنا اکنون چیز زیادی نمانده است. ۹-دهکانه:شهر سیوند پس از حمله محمود افغان که درجنوب سیوند کنونی برفراز تپه ای که حمام دهکانه در دامنه تپه قرار گرفته است. ۱۰-گورستان دهکانه:این گورستان به افشاریه زندیه وقاجار برمی گردداین گورستان همشبیه گورستان دیگر سیوند ودرمکانی بنام قنبرقنبرو واقع شده است. ۱۱-تپه های هخامنشی سیوندواقع درمکانی بنام چم محمودی در۵۰۰ متری جنوب سیوند در کنار چشمه آب معدنی سیوند ۱۲-خانه های قدیمی سیوند :خانه هادر هر کیچا(محله های قدیم) دارای دارای معماری ونقشه زیربنای یکسان بوده تفاوت تنها در تزیینات وگچبری های داخل خانه ها بودهاست. تمامی خانه ها درسیوند از سه طبقه در چهار طرف که در طبقه زیرین محل نگهداری چهار پایان بوده ودر میان حوضی بزرگ قرار دارد.زیباترین این خانه ها را درمحله کیچا بیرام میتوان مشاهده کرد.از خانه های قدیمی سیوند می توان به خانه حاج محمد میرزاسیوندی خانه کربلایی خانم سیوندی خانه محمد مرادسیوندی وخانه بیرامی ها را نام برد.امروزه تنها بخشی از خانه محمد مراد(نظری ها )باقی مانده است. ۱۳-از بناهایدیگر سیوند می توان به مسجد سیوند خرابه بامعماری مربوط عصر صفویه حمام طاقی سیوند کورههای آهک پزی سیوند باغ وعمارت امتیاز کاروانسرای کلیمیان خرابه های تنگ فشک
[ویرایش] رود سیوند
رود سیونداز ارتفاعات خسرو شیرین اقلید فارس سرچشمه میگیرد وپس از عبور از دشت پاسارگاد وتنگه بلاغی و سیوند به رود کر پیوسته و با تشکیل رود پلوار(کلوار)به دریاچه بختگان میریزد.این روداز میان شهر تاریخی استخر وشاخه ای از آن به تخت جمشید می رفته وآب شهر استخر وتخت جمشید از این رود فراهم می گشته از این رو رود سیوند رودی مقدس نزد ایرانیان بشمار می رفته است.سنگهای تخت جمشید به‌وسیله این رودخانه از معدن سنگ سیوند برده شده است.آب نمای سیوندپرد( پل) هخامنشی سیوند امامزادگان ابراهیم وسلطان کرم سیوندتنگه بلاغی شهرباستانی استخروجنگلهای سیوندوکوچه باغهای سیوند از جمله آثار توریستی وتاریخی کناره این رود محسوب می شوند.از زمان های قدیم تا به حال سدهای زیادی بر روی این رود بویژه در تنگه بلاغی ساخته شده است.سد سیوند برروی این رودخانه ساخته شده است اطراف رودخانه را چم وکندل دربر گرفته که کندل امامزاده بزرگ‌ترین کندل آن میباشد. این رود چندین دوسه که مهم‌ترین وبزرگ‌ترین ؟آنها دوسه سیوند است ازدیگر دوسه ها می توان به دوسه قصر دشت دوسه دشتبال دوسه زنگی آباد ودوسه سیدگه اشاره کرد.رودسیوند داری قم وشیتوهای عمیق وخطرناکی است که از مهم‌ترین انها می توان به قم اسوری قم وردی قم وشیتوی امامزاده قم عبادی قم سربندوقم و شیتوی سلطان کرم اشاره کرد.خصوصیت بارز رودخانه سنگریزه ای وماسه ای بودن وپوشش غالب درخت های بید وگزوبوته های نوند (اسفند) کاشنی وخارشتر در حاشیه آن است.دراطراف رودخانه درنا اردک وحشی شانه بسر لاک پشت خرچنگ و دال دیده می شود.پرنده نادر این منطقه فلامینگو سیوندی است که نسل آنرو به انقراض است.[فلامینگوهای سیوندی] 
[ویرایش] کوههای سیوند
کوههای سیوندازرشته کوههای زاگرس به حساب می رود که ازکوههای بلاغی آغاز شده برحاشیه راه اصلی اصفهان شیراز بر ارتفاع آن افزوده شده تادر سیوندبه بیشترین ارتفاع خود می رسد وسپس از امتداد آن رفته رفته کاسته شده تادر کمترین ارتفاع اینکوه که نقش رستم بنا شده است.سیوند خرابه چشمه آبمعدنی لیرک سیوندآثارهخامنشی معدن سنگ سیوندحوض قدیمی لیرک سیوندگورستان کهن سیوندقنات تاریخی سرقلات سیوندده کانه وکورههای آهک پزی سیونددر دامنه این کوه قراردارند.این کوه دارای پوشش گیاهی انبوه بنه بادام کوهی کیالک وچشمه سارهای فراوان از جمله چشمه های آبشار اوبرو اندرز [خره]] [[تغرگی] پلنگی آبشار آغل کمرسرچشمه(چشمه ابوالمهدی) واپر کنج اشکفتچال رونی (گود روغنی) سم سمآبشار اوشه گاه وپرد وردی چال جانقلی وپاچه یادگاری است.بکر ترین جای این کوه منطقه ای است وسیع که تنگ خوشنام داردو در محاوره به تنگ خشک معروف شده است .در این کوههادرختهای ونشک (بنه)ارژن الوک وکیالک همچنین سبزیهای کوهی جاشیر ریواس کنگر لپوبندولقارچکاردهو گیاهان دارویی درمنهوزیره کوهیفرنجمشکبه وفور یافت می شود.<زیره و فرنجمشک سیوند> دارای عطر وبوی زیادوبنام زیره وفرنجمشک سیوند شهرت یافته وازقیمت بالایی برخوردار است. در این کوهها کبک بزکوهی آهو خرس گرگ کفتار خرگوش جوجه تیغی وجغد دیده می شود.عقاب وجغد آن نمونه ای خاص است ودر موزه منابع طبیعی شیراز به عنوان جغدوعقاب سیوند شناخته میشوند.
[ویرایش] باغهای سیوند
باغهای سیوند به چهار بخش صاحب دیوانی شمالی میانی وجنوبی(قنبر قنبرو)تقسیم می شده که بجزقسمت جنوبی که قدمت آن به چهل سال پیش میرسد بقیه ازقدمتی طولانی برخوردار اند.کوچه باغ های سیوند از نظر بافت وزیبایی در نوع خود بی نظیر می باشد.دیوارهای پر پیچ وخم وااستفاده ازچینه و پر چین از ویژگی های کوچه باغ های سیونداست.آب هر چهار بخش از جوی سیوند تامین می شده است .هر کوچه باغ دارای یک یا دو اشکن وهر اشکن دارای چندین برم وهرباغ دارای یک بور است.ازاشکن های معروف می توان به اشکن فینی اشکن جفتی اشکن علیجانی اشکن محمدباقری اشکن مرادی اشکن ریگی واشکن حاج محمدرضایی اشاره کرد.سبز شدن خاکشیر شاهتره سیرموک سنبل وگلهای زیبابر روی برجه های دیوارهاواتصال هر کوچه باغ به جنگلهای سپیدار چنار وصنوبر به این کوچه ها زیبایی خاصی بخشیده است.پس از آن چم وسپس رود خانه سیوندازویژ گی های منحصر بفرد سیونداست.ازچم های معروف سیوند میتوان به چم ریگی چم امامزاده چم محمودی وسربند اشاره کرد.متاسفانه امروزه تخریب دیوارهای چینه ای و جایگزینی دیوارهای بلوکی توسط غیر سیوندی هایی که درسیوند اقدام به خرید باغ می کنند حیات وزندگی کوچه باغ های سیوند را به خطر انداخته است.رویش سبزی های خوراکی از قبیل خرسمه سیرموک قازیاقو [[ پونه و ترشک تیتیره(توت وحشی) از دیگر ویژگی های آن می باشد.گردو بادام انواع سیب گلابی زردآلو هلو شلیل انار انگور آلو زرد و بیدمشک به در باغهای سیوند یافت می شود.
[ویرایش] زیارتگاه های سیوند
۱-بقعه امامزاده عقیل (سلطان کرم)علیه السلام:این امامزاده برادر امام رضاعلیه السلام است.این مکان در ۵/۱ کیلومتری شمال سیوندودر غرب شهر قدیم سیوند(سیوند خرابه)ودر گورستان بعداز اسلام سیوندبرکناررودخانه و پل سیوند قراردارد.۲-بقعه امامزاده ابراهیم علیه السلام:ازنوادگان امام موسی کاظم علیه السلام که کودک بوده است.زمینهای اطراف این امامزاده بارها براثر طغیان رود سیوندزیر آب رفته اما به امامزاده هیچ آسیبی نرسیده است. ۳- قدمگاه امام حسن عسکری علیه السلام:درمحله عسکری ودر مکانی بنام دره حسنی در غاری وجود داردکه البته در مقایسه با زیارتگاه های یاد شده اهمیتی ندارد.
[ویرایش] محله های سیوند
محله های قدیمی سیوند به شش محله های قلوه شنی یا بی بی شلی عسکریگودکی( بیرامی]] حاج علی محمدی وسر چالی(تقسیم می شود.امروزه محلات جدیدی به اینها اضافه شده است.
[ویرایش] غذاهای سیوندی
از غذاهای مختص سیوندی که هنوز هم تهیه می‌شود می توان قلیه سیوندی بنتو خوراک قارچ ولپو کته سیرموک وخرسمه دوغبا گورماس [[اوبنه بو آش کارده قیمه سیوندی خویی بوندول و خورش کنگراشاره کرد.
[ویرایش] سوغات سیوند
می توان رب گوجه وخیار شور را نام برد و ازسوغاتی های قیمی به سفیداب سنتی سیوند. ترشیجات سیوند.تهیه شده با [[سرکه سنتی رب انار آبغوره سنتی وشیره انگوروعرق بیدمشک وشاتره انواع میوه های سیوند بویژه هلو انار گردو بادام سیب وگلابی به ویژه خیار سبز اشاره کرد....
[ویرایش] سنت هاوباور های سیوند
از باور های خاص مردم سیوند می توان به <تکتکک><ارفا><تین جوش> <قلاتور حضرت عباس><فیماوهتری><آدم اویی ><تونل های قنبر قنبرو> اشاره کرد .مردم سیوند رفتن به خانه کسی را پس از رفتن به گورستان کاری بسیار زشت وناپسند میدانند.
[ویرایش] بازی های سیوندی
از بازیهای محلی که تنها مختص سیوند باشد <سکل مفتو><زو تپ ><اساغم غم><کوکوئک><هو بیو><لپور><آشیرآشیر><زنده مرده><چری میچری> را مشود نام برد.
[ویرایش] شخصیت های سیوندی
ازشخصیت های مهم سیوند می توان به حاج ملا محمدمیرزا سیوندی قران نویس مفسرقران ادیب وشاعر برجسته وهمچنین فرزندش ملا کربلایی احمد خرم سیوندی مفسر قران نویس وسنگ نبشته خوان و مبارز بزرگ (متوفی به شوال ۱۳۶۲ هجری قمری)سید ابولقاسم حیدری و پسرش سید حمزه حیدری <شیخ علی سیوندی>< سید حیدر سیوندی>شیخ علی اصغر سیوندی< سید حمزه سیوندی> معروف به <سید سیوندی>وهمچنین حاج سبز علی سیوندی وحاج باباخان سیوندی وپسرش حاج محمد رضا حاتم پور سیوندی (متوفی به ۱۳۶۳هجری قمری) سه تن ازتجار خیران و واقفان بزرگ از کارهای ایشان مرمت پل تاریخی سیوند تکمیل گذر گاه دختر بر تنگه بلاغی مسجد وحمام طاقی سیوند اشاره کرد.درسالهای اخیرهم عده ای به سیوندی شعر سروده اندبهترین اشعار متعلق به غلامعلی زحمت کش می باشد. سیوند دارای چهل ویک شهید از جمله شهید حمید رضا سیوند زاده(دانشجوی مهندسی مکانیک دانشگاه شریف)وشهید علی خرم (دانشجوی مهندسی عمران دانشگاه تهران) بوده اند.
[ویرایش] سد سیوند
نقشه این سد به سال ۱۳۴۹برمیگرددکه در ابتدا درمنطقهدشتبال سیوند طرح ریزی شده بود که پس از انقلاب چون در دو دوره نماینده مردم مرودشت فردی بنام کبیری از اهالی سعادت شهر بود سد به محل فعلی انتقال و تلاش وی برای تغییرنام آن به سد سیبویه نا کام ماند به طوری که نام سد سیوند امروزه نام سیوند را جهانی کرده است.
[ویرایش] جستار های وابسته
- برای دیدن عکسهای کوههای سیوند بر روی کوههای سیوند کلیک کنید
- برای دیدن عکسهای رود سیوند بر روی رود سیوند کلیک کنید
- برای دیدن عکسهای سد سیوند بر روی سد سیوند کلیک کنید
[ویرایش] پیوند به بیرون
- مسعودسیوندیان
[ویرایش] منبع
Die Mundart von Sivand by Wilhelm Eilers Journal of the American Oriental Society, Vol. ۱۱۰, No. ۴ (Oct. - [1]Dec., ۱۹۹۰), pp. ۷۸۷-۷۸۸*
- ۱- اطلس راههای ایران
- ۲-اقلیم فارس
- ۳-زبان سیوندی گویش فراموش شده:سیف الله سیوند زاده
- ۴-راهنمای فارسی باستان ص ۱۴۷ زیر سیکا
- ۵-فرهنگ زبان پهلوی ص ۳۹۷
- ۶-(بیلی راشد محصل، محمد تقی، «سجیل» در مجله ی دانشکده ادبیات تبریز سال ۱۳۶۳ شماره مسلسل ۱۳۲).
- ۷-فصلنامه هستی، تابستان ۱۳۸۵نوشته ی محمد تقی راشد محصل پژوهشگاه علوم انسانی ۲۴/۱۲/۸۴
- ۸- تاریخچه و شجره نامه امامزاده عقیل علیه السلام
- ۹-تاریخ حمله محمود افغان به ایران
- ۱۰-واژه نامه زبان سیوندی:بهنام فانی براهنمایی محمود رضا دستغیب بهشتی دانشگاه شیراز ۱۳۷۵
- ۱۱-ارانسکی:مقدمه فقه اللغه ایرانی
- ۱۲-دکتر پرویز خانلری:تاریخ زبان فارسی
- ۱۳-فرهنگ نام های فارسی
- ۱۴-کورش کمالی سروستانی :دانشنامه فارس
- ۱۵-اولین یادواره شهدای سیوند فارس
- ۱۶-تخت جمشید از نگاهی دیگر
- ۱۷-همايش «ايران ورجاوند»بزرگداشت پرویز ورجاوند
- ۱۸-آرشیو دانشگاه شیراز
- ۱۹-آرشیو روزنامه خبر جنوب
- ۲۰-پایگاه یادمانهای دشت پاسارگاد رامانی نوی
- ۲۲-یادمانهای باستانی دشت پاسارگاد
- ۲۳-فلامینگوهای سیوندی
- ۲۴-زبانها وگویشهای ایرانی
- ۲۵-سد سیوند
- ۲۶-خبرگزاری ایسنا
- ۲۷-اسدالله فاضل مازندرانی ,تاریخ ظهور الحق, تهران ,موسسه ملی چاپ آثار امری ,۱۳۱بدیع, ج۸قسمت اول
- ۲۸-*عزیزالله سلیمانی اردکانی , مصابیح هدایت ,تهران, لجنه ملی چاپ آثار امری, ۱۰۶بدیع[۱۳۲۸ش] , ج۲
- 29-زبان سیوندی زبان بازماندگان ایران باستان
farzadnorouzy@yahoo.com
