حیدرآباد (هند)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

مسجد چارمنار (چهار منار) نماد مشهور شهر حیدرآباد هند است.

حیدرآباد (به انگلیسی:Hyderabad تلوگو: హైదరాబాదు اردو: حیدر آباد) یکی از شهرهای بزرگ هند و پایتخت ایالت آندرا پرادش است.

این شهر با وسعت 625 کیلومتر مربع ششمین شهر بزرگ هند است. که در ارتفاع 500 متری از سطح دریا در فلات دکن واقع شده و بیشتر طبیعت اطراف آن سنگلاخی است. این شهر حدود 6.7 میلیون نفر جمعیت دارد^[۱] که اکثر آن‌ها را مسلمانان تشکیل می‌دهند. 35%مردم حیدر آباد مسلمانان سنی مذهبند. قدمت این شهر به حدود 400 سال قبل برمی گردد. حیدرآباد شهر معابد، مساجد و بازارها شناخته شده است و دارای طبیعت بسیار زیبایی می‌باشد. ^[۲]

حیدرآباد از دو شهر بزرگ حیدرآباد و سکندرآباد تشکیل شده و در این اواخر شهر خیبر آباد نیز به این شهر وصل شده است. ^[۳]

در قرن های پانزدهم و شانزدهم میلادی سلسلهٔ قطب شاهیان در حدود دو صد سال بر این شهر حکومت داشتند و مرکز حکومت شان گلکنده بود. بنیانگذار این سلسله سلطان قلی همدانی بوده است. حیدرآباد بیشتر شبیه شهر مسلمانان است. در شهر زنان با چادرهای سیاه در حالیکه روی های شان را پوشانیده اند، دیده می‌شوند.^[۴] شهر حيدرآباد بويژه بخش قديمي آن كه در حاشيه رود موسی قرار دارد ، با فرهنگ غني و شكوفاي اسلامي خود چهره خاصي در ميان شهرهاي هندوستان دارد . بناهاي عظيم و با شكوه اسلامي ، مساجد و بانوان محجبه اين شهر حكايت از عمق فرهنگ اسلامي در اين شهر داشته و شهر حيدرآباد را به عنوان يك شهر اسلامي - ايرانی‌ معرفی‌ می‌كند .

اين شهر به جهات مختلف سياسی‌، فرهنگی‌، تاريخی‌، علمی‌ و اقتصادی‌ از شهرهاي مهم هند و يكي از قطب هاي اقتصادي ، سياسي در جنوب اين كشور مي باشد . سابقه 500 ساله حضور ايرانيان در اين منطقه ، عامل مهمي در ايجاد تحولات سياسی‌، اقتصادی‌ و فرهنگی‌ در جنوب هند شده به طوري كه امروزه هيچ مورخ و باستان شناسي نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن نقش ايرانيان و پادشاهان مسلمان و شيعه مذهب ايراني در اين منطقه تصوير كامل و درستي از وضعيت گذشته و حال منطقه ارائه كند . اثرات اين حضور تاريخي را می‌توان در معماری‌، زبان، فرهنگ، هنر و ديگر ابعاد زندگی‌ مردم جنوب هند به خوبی‌ مشاهده نمود. طي 15 سال گذشته توسعه شهر حيدرآباد در تمامی‌ جهات سرعتی‌ فزاينده يافته و اين امر به خاطر توجه روز افزون شركت‌ها و بنياد‌های‌ علمي و فرهنگي كشورهاي مختلف به اين منطقه است.^[۵]

[ویرایش] تاریخچه

ورودی حیدرآباد در دهه 1880

در اواخر قرن شانزدهم ميلادي محمد قلی قطب شاه ( ايراني اهل همدان ) از سلسله شيعه مذهب قطب شاهيان دکن كه بر منطقه وسيعي از اين ناحيه هندوستان حكومت می‌کرد ، تصميم به انتقال مركز حكومت خود از قلعه گلکنده (كه امروز در بخش غربي حيدرآباد و بر فراز كوهی قرار گرفته) به نزديكترين دشت در حاشيه رودخانه موسی (musi ) گرفت و شهر جديدي را كه امروز حيدرآباد نام دارد بنيان گذارد . در سال 1687 ميلادي اين شهر جديد توسط لشكر اورنگ زيب امپراتور گوركانی هند فتح شد و حكومت قطب شاهيان به پايان رسيد . در سال 1724 نظام الملك آصف جاه با استفاده از ضعف حكومت مركزی، منطقه تحت سلطه خود و از جمله آن حيدرآباد را مستقل اعلام نموده و سلسله نظام شاهيان حيدرآباد را بنيان گذارد كه تا زمان استقلال هند در سال 1948ميلادی‌ پابرجا ماند. در سال1953 طي تقسيمات كشوري جديد دولت هند، ايالت آندرا پرادش به مركزيت حيدرآباد تشكيل گرديد .

گفتنی است معماران ايرانی شهر حيدرآباد تلاش نمودند تا شهر حيدرآباد را مشابه شهر اصفهان بنا كنند و به همين خاطر نام دوم شهر حيدرآباد «اصفهان‌نو» می‌باشد زيرا سبك شهرسازی اصفهان در آن مشاهده می‌شود .

پس از فروپاشي حكومت گوركانيان در دهلی حكومت پادشاهان نظام در جنوب هند (دکن) مركزی برای تجمع هنرمندان و دانشمندان و محل رونق و شكوفايی فرهنگ و هنرهای اسلامی گرديد. وجود معادن متعدد سنگ‌های قيمتی در اين ناحيه ثروت بی‌حسابی را در اختيار حكومت نظام در حيدرآباد قرار داد تا به راحتی بتوانند مشوق و حامی هنرمندان و دانشمندان باشند.

در اوايل قرن 19 ميلادي توسط نيروهاي ارتش انگليس پادگاني در خارج از شهر حيدرآباد بر پا گرديد كه به نام حاكم وقت سلسله نظام شاهی يعنی سكندرجاه آن را سكندرآباد نام گذاری كردند . به تدريج در اطراف اين پادگان شهری به همين نام ايجاد گرديد و امروزه هر چند اين دو شهر (حيدرآباد و سكندرآباد) كاملا به هم متصل شده اند ولي هنوز هويت مستقل خود را حفظ كرده‌اند .

حكومت نظام حيدرآباد پس از استقلال هند نيز تا مدتي ادامه داشت و با تقسيم هند به دو كشور هند و پاكستان عثمان علی خان حاكم وقت سلسله نظام خود را هم پيمان پاكستان اعلام نمود ولی به علت درگيري هاي قومي و نيز حمله نظامی دولت مركزی هند ناحيه تحت حكومت وی تصرف گرديد و اين ناحيه ضميمه خاک هندوستان شده و حكومت نظام بر چيده شد.

روابط قطب شاهيان با پادشاهان صفوی ایران

در قرن هفتم هجری قمری ( قرن 13 ميلادي ) پس از آنكه نواحی شمال هند ابتدا توسط سلطان محمود غزنوی و سپس به وسيله سلطان معزالدين محمد غوری به تصرف مسلمانان درآمد و قطب الدين آيبك با شكست « پريتوی » آخرين ماهاراجه دهلي ، سلسله سلاطين مسلمان دهلي را در پايتخت سرزمين افسانه‌اي هند مستقر كرد راه حركت مذاهب و تفكر اسلامي به سمت سرزمين های جنوبی و ميانی شبه قاره هموار شد و در قرون بعد به تدريج حكومت هاي محلي اسلامي در نواحي جنوب و مركزي هند تاسيس شد . اين حكومت ها تماماً پيوندهاي خونی و يا فكری و فرهنگی با جامعه ايرانی، اسلامی و شيعی داشتند و بيشتر آنها در منطقه دكن متمركز بودند.

خاندان «بهمنی‌ها» يكي از مهمترين سلسله‌های حاكم در دكن بودند كه از اعقاب علاء‌الدين حسن بهمنی افغان به شمار می‌رفتند و نسب خود را به بهمن پسر اسفندیار از سلسله كيانيان ايران مي رساندند و حدود 190 سال از 748 تا 934 قمري بر اكثر نواحی دكن فرمانروايی می‌كردند . خاندان بهمنی با علاقه فراوانی كه به فرهنگ فارسي و عرفای ايرانی داشتند بسيار كوشيدند كه به حضور شاه نعمت‌اله ولی و خواجه شمس الدين حافظ شيرازی در دربار خود مفتخر گردند، اما توفيق نيافتند. اين سلسله جشن‌ها و اعياد ايرانی ازجمله نوروز را با شكوه فراوان برگزار می‌كردند .

يكي ديگر از حكومت های محلی كه پيش از انقراض بهمنی‌ها در اوايل قرن دهم هجری قمری در سرزمين فعلی دكن (كه اينک ايالت آندرا پرادش را شامل می‌شود) شكل گرفت و حدود 200 سال دوام آورد، سلسله « قطب شاهيان» بود كه مركز آن در قلعه گلكنده قرار داشت و موسس آن سلطان قلی همدانی بود كه از همدان ايران و از ترك های بهارلو و از اعقاب قرا يوسف و اسكندر ، از پادشاهان قراقويونلو به شمار مي رفت . وی همراه عمويش الله قلی به هند مهاجرت كرد و از سرداران بزرگ محمد شاه سوم بهمنی محسوب می‌شد و در سال 1463 ميلادی موفق به دفع شورش منطقه تلنگانا در دكن شد و به همين جهت چندی بعد در سال 1518 ميلادی همزمان با پادشاهی شاه اسماعيل اول صفوی با لقب قطب الملكی به سمت سوبه‌دار استقلال خود را در گلكنده اعلام و سلسله قطب شاهيان را تاسيس كرد. اين سلسله تا سال 1687 ميلادی دوام آورد.

قلعه گلكنده كه روزگاری از شهرهاي مشهور مشرق زمين و اطراف آن از مراكز اصلي توليد و تجارت الماس و سنگ هاي گرانبهاي هند به شمار مي رفت هم اكنون در شهر حيدرآباد واقع شده است . الماس کوه نور كه اينك بر تارك تاج سلطنتي انگلستان مي درخشد در سال 1656 ميلادي از همين ناحيه بدست آمد.

بعد از آنكه خبر جلوس شاه اسماعيل صفوی بر تخت سلطنت ايران منتشر شد سلطان قلی قطب شاه كه او را مرشد زاده خود می‌دانست در خطبه نام مرشد خود را مقدم بر اسم خود گردانيد و نام خلفاي سه گانه را به تدريج از خطبه ساقط كرد . قطب شاهيان با توجه به سابقه قوميت و وطن دوستی و علائق مذهبی روابط بسيار نزديكی با دربار ايران و شاهان صفوی برقرار نمودند و در برابر دشمنان از آنان ياری می‌خواستند.

معروف ترين فرمانروای اين سلسله محمد قلی قطب شاه پنجم بود كه به مدت 32 سال حكومت كرد و زمان وي اوج بالندگي سلسله قطب شاهيان به شمار مي رود. از مهمترين اقدامات وي بناي شهر فعلي حيدرآباد است . وي در دوران حكومت خود به ترويج زبان فارسی در منطقه دكن اهتمام ورزيد و خود به زبان تلگو (زبان محلی ايالت آندرا پرادش) و زبان فارسی شعر می گفت . به طوري كه او را موسس ادبيات دكنی ناميده اند. از شخصيت هاي معروف دربار وي مير محمد مومن استرآبادی است كه خواهر زاده مير فخرالدين سماکی، فاضل خوش قريحه و مربي و معلم شاهزاده سلطان حيدر ميرزا، فرزند شاه طهماسب صفوی بود.

در زمان محمد قلی قطب شاه، روابط سياسي ميان دكن و ايران بسيار نزديك بود و سفيراني همچون « اسد بيك كرك يراق تبريزي » و« اغرلو سلطان » از دربار ايران به حضور وي رسيدند و از جانب دكن نيز « حاجي قنبر علي » و « قاضي مصطفي و مهدي قلي » به دربار شاه عباس صفوي گسيل شدند و مكاتباتي ميان شاهان صفوي و امراي دكن صورت گرفت. سلطان محمد قطب شاه، نوه ابراهيم قلی ششمين فرمانرواي دكن از سلسله ايراني الاصل و شيعه قطب شاهي به شمار مي رود كه تحت تعاليم و تربيت ميرمومن استرآبادي رشد كرد و بزرگ شد و از اميران بسيار مومن و ديندار اين خاندان محسوب مي شود كه مكه مسجد، بزرگترين مسجد جنوب هند را در سال 1617 ميلادي در حيدرآباد بنا نمود. وی از نسخه شناسان خبره كتاب های خطی به‌شمار می‌رفت . وی در دوران حكومت 14 ساله خود اهتمام فوق‌العاده‌ای در ترويج مذهب تشيع و زبان فارسی به‌عمل آورد.

در دوران وی چند سفير از جمله حسين بيك قبچانی و قاسم بيك از سوی شاه عباس به حيدرآباد آمدند و پيام هاي وی را تسليم نمودند و متقابلا سلطان محمد قطب شاه نيز محمد ابن خاتون عادلی را ( كه اصالتاً ايرانی بود و بعداً به مقام صدارت قطب شاه رسيد) به دربار شاه عباس روانه كرد.

در دوره 46 ساله حكومت پسر وی (عبدالله قطب شاه) قلمرو قطب شاهيان وسعت بيشتري يافت اما در سال هاي 1636 تا 1656 ميلادي قلعه گلكنده تحت فشار شديد قشون حكام گورکانی دهلی قرار گرفت و خسارات بسياري به بار آمد و از اين زمان است كه سلسله قطب شاهيان به علت درگيري با دربار دهلي رو به افول گذاشت. به‌ويژه آنكه عبدالله قطب شاه تحت فشار شاه جهان ، پادشاه گوركانی هند مجبور شد تا نام ائمه اطهار و نيز نام والی ايران را از خطبه‌های نماز جمعه حيدرآباد حذف كند. با اين حال روابط عبدالله قطب شاه با دربار ايران بسيار صميمانه بود و مبادله سفير بين دو كشور ادامه يافت.^[۶]

[ویرایش] اقتصاد

كشاورزي بخش اصلي اقتصاد اين ايالت را تشكيل مي دهد. چهار پنجم تنباكوي هند در ايالت آندراپرادش توليد مي شود ضمن آنكه اين ايالت يكي از مناطق اصلي توليد برنج ، دانه هاي روغني ، نيشكر ، حبوبات و فلفل نيز هست . اين ايالت داراي منابع معدني مختلف از جمله طلا ، منگنز ، آهن ، كروم ، مس ، سرب ، روي ذغال سنگ و پنبه نسوز مي باشد . همچنين در اين ايالت صنايع مختلفي از جمله صنايع كشتي سازي ، هواپيما سازي ، تجهيزات الكترونيكي ، ماشين سازي و دارو سازي وجود دارد^[۷]

اهمیت امروزه شهر حیدرآباد در هندوستان بیشتر بدلیل وجود زیرساخت های علوم کامپیوتر و فن آوری اطلاعات و همچنین تکنولوژی‌های نوین است. تقریباً تمام شرکت های بزرگ کامپیوتری دنیا در حیدرآباد شعبه دارند. شرکت مایکروسافت هم بزرگترین شعبه خود در خارج از امریکا را در این شهر بنا کرده است. ^[۸]

[ویرایش] آب و هوا

ايالت آندرا پرادش به دليل مجاورت با خليج بنگال گرم و مرطوب است و در قسمتی از سال (ژوئن،‌ جولای و اگوست) باران‌های موسمی در منطقه می‌بارد كه معمولاً خسارات زيادی به‌دنبال دارد. اين ايالت دارای سه فصل زمستان معتدل مرطوب ، تابستان خشك و فصل باران می‌باشد. حداكثر دما بين 23 تا 48 درجه و حداقل آن بين 13 تا 22 درجه مي باشد.^[۹] حیدرآباد دارای آب و هوای گرم و شرجی است. فصل تابستان در این شهر از ماه مارچ شروع و تا ماه جون ادامه دارد. فصل بارندگی از جولای تا اکتبر و فصل سرما از نوامبر تا فوریه ادامه پیدا میکند. ^[۱۰]

يك چهارم كل مساحت ايالت از جنگل پوشيده شده و دارای درختان ساج، انبه، بامبو و ديگر گياهان محلی می‌باشد.

[ویرایش] كتابخانه‌ها

دادگاه عالی آندرا پرادش در حیدرآباد

شهر حيدرآباد به واسطه محوريت ويژه فرهنگی خود در جنوب هند و حاكميت پادشاهان مسلمان در چند قرن گذشته، مركزي براي جمع آوری كتاب‌های ارزشمند اسلامی و چاپ و ترجمه اين كتاب ها به زبان‌های اردو ، هندی و ديگر زبان های متداول هند بوده است. همين امر موجب شده كه در حال حاضر نيز هزاران جلد از نسخ خطي به زبان هاي فارسي ، ‌عربي و اردو در كتابخانه‌های دولتی و شخصي اين شهر يافت شود. در سالهای اخير با كمك نهادهاي فرهنگي ايراني مستقر در هند تلاش هاي موثری برای حفظ و مرمت اين كتب صورت گرفته است. برخی از كتابخانه هاي مهم اين شهر عبارتند از:

1-كتابخانه كتب شرقی (اورينتال): اين كتابخانه كه بزرگترين مجموعه نسخ خطي شهر حيدرآباد مي باشد در ساختماني كه در مجموعه دانشگاه عثماينه واقع شده قرار دارد و يكي از كتابخانه هاي دولتي ايالت آندراپرادش محسوب مي شود. در اين كتابخانه بيش از 28 هزار جلد كتاب خطي به زبان هاي فارسي ، عربي ، اردو ، هندي ، سانسكريت و تلگو نگهداري مي شود و كار مرمت ، تهيه ميكروفيلم و فهرست نويسي كتاب هاي اين كتابخانه با مشاركت جمهوري اسلامي ايران از ابتداي سال 1386 آغاز گرديده‌است.

2- كتابخانه مركزی دولت آندراپرادش (آصفيه ): ساخت بناي اين كتابخانه در سال 1932 در دوره حكومت نظام آغاز گرديد و در سال 1936 كار خود را آغاز نمود . در سال 1967 بيش از 17 هزار كتاب نادر خطي اين كتابخانه كه متعلق به قرون پنجم و ششم هجري مي باشد به كتابخانه كتب شرقي (اورينتال ) منتقل گرديد . در حال حاضر اين كتابخانه داراي بيش از 466 هزار جلد كتاب چاپي به زبان هاي هندي ، انگليسي ، فارسي ، تلگو ، عربي ، ‌تاميلي و اردو مي باشد كه از سال 1960 دسترسي عموم مردم به اين كتاب ها آزاد اعلام شد اما در عين حال اجازه خروج كتاب از كتابخانه داده نمي شود . كار ديجيتالي نمودن كتب كتابخانه آصفيه با همكاري كتابخانه دانشگاه كارنيج ملون آمريكا مدتي قبل آغاز گرديده و در حال حاضر نيز ادامه دارد .

3- كتابخانه دانشگاه عثمانيه: ساختمان كتابخانه مركزي دانشگاه عثمانيه كه خود يكي از ابنيه تاريخي شهر حيدرآباد است علاوه بر دارا بودن هزاران جلد كتاب علمي ، بيش از 8 هزار كتاب خطي را نيز در خود جاي داده كه از اين تعداد قريب به 5 هزار جلد آن از نسخ خطي فارسی می‌باشد.

4-كتابخانه موزه سالار جنگ: اين كتابخانه نيز يكي از مجموعه هاي بي نظير نسخ خطي و چاپي است . در كتابخانه اين موزه بيش از 50 هزار جلد كتاب وجود دارد كه حدود 9 هزار جلد آن كتاب هاي خطي و اغلب آنها به زبان فارسی است.

5- كتابخانه اداره ادبيات اردو: اداره ادبيات اردو در سال1930 با هدف ترويج زبان و ادبيات اردو و تاليف كتب مورد نياز اين زبان تاسيس گرديد . در حال حاضر علاوه بر آموزش زبان اردو در كتابخانه اين مركز بيش از 3800 جلد كتاب خطي وجود دارد كه بيش از 1600 جلد آن به زبان فارسي و مابقي به زبان هاي اردو ، اردوي دكني و عربي مي باشند. در سال 1385 بخشي از كتب و اسناد تاريخي موجود در اين كتابخانه با كمك جمهوري اسلامي ايران مرمت گرديد.^[۱۱]

[ویرایش] دانشگاه‌ها

یکی از دانشگاه‌های حیدرآباد

در این شهر سه دانشگاه مرکزی، دو دانشگاه خصوصی و 6 دانشگاه ایالتی وجود دارد ^[۱۲] ايالت آندراپرادش يكي از ايالت هاي دانشگاهي و علمي هند محسوب مي شود . در سراسر اين ايالت 12 دانشگاه و بيش از 420 دانشكده در رشته هاي مختلف فني علوم تجربي و انساني تا سطوح عالي تحصيلي فعاليت دارند . به دليل وجود دانشگاه ها و كالج هاي متعدد و معتبر در شهر حيدرآباد در سال هاي اخير عده اي از جوانان ايراني علاقمند به تحصيل اين شهر را انتخاب نموده‌اند و در حال حاضر ده ها نفر در مقاطع تحصيلي ليسانس تا دكتري در حيدرآباد مشغول به تحصيل هستند.

دانشگاه عثمانيه حيدرآباد که از قديمي ترين دانشگاه‌های جهان محسوب مي شود . اين دانشگاه در سال 1918 (1297 شمسي) توسط مير عثمان علی خان، آخرين حاكم سلسله آصف جاهي تاسيس شده و در حال حاضر ظرفيت پذيرش 150 هزار دانشجو را دارا مي باشد. اين دانشگاه در تمام رشته‌های تحصيلی در گروههای رياضی ، تجربی ، انسانی و هنر برای مقاطع ليسانس تا دكتری دانشجو می‌پذيرد.

دانشگاه حيدرآباد که در سال 1354 شمسي تاسيس شد و تنها در مقاطع كارشناسی ارشد و دكتری دانشجو می‌پذيرد. دانشگاه حيدرآباد با داشتن 28 گروه آموزشی در چهار گروه تحصيلی از دانشگاه‌های معتبر جهان به شمار می‌رود.

علاوه بر دانشگاه‌های فوق دانشگاه تكنولوژی جواهر لعل نهرو ، مفخم جاه كالج، دانشكده پزشكي و مهندسي نظام كالج و دانشگاه زبان هاي خارجي (CIFL) نیز مورد تاييد وزارت علوم ، تحقيقات و فناوری كشورمان هستند ^[۱۳]

[ویرایش] مراکز دیدنی

چار منار (Char Minar) چهار منار عمارتي مربع شكل با ارتفاع 26 و عرض 20 متر قديمي ترين بناي تاريخی‌ شهر حيدرآباد است كه در سال 1006 قمري ( 1591 ميلادي ) به دستور محمد قلی قطب شاه بنا گرديده است . اين بنای‌ عظيم تاريخی‌ دارای‌ چهار مناره و چهار دروازه بزرگ مي باشد و هر يك از دروازه‌ها به يك خيابان منتهي مي شود و بنای‌ اوليه شهر حيدرآباد بر مبنای‌ چهار منار نهاده شده است . اين اثر تاريخي كه به عنوان سمبل شهر حيدرآباد شناخته می‌شود آميزه‌ای‌ از فرهنگ اسلامي ايرانی‌است و سبك معماری‌ آن مانند معماري شهر اصفهان می‌باشد و در قسمت داخلی‌ آن مابين هر يك از ستون ها نام حضرت رسول و علی در كنار هم نوشته شده است. اين بنای‌ دو طبقه در زمان قطب شاهيان به عنوان مدرسه علوم دينی استفاده می‌شد^[۱۴]

موزه سالار جنگ (Salar Jung Museum) سومین موزه بزرگ در هند است که در آن اشیای قدیمی از سراسر جهان گرد آورده شده که نمادی از تمدن‌های گوناگون در جهان است. نواب میر یوسف علی خان مشهور به سالار جنگ (1889-1949م) که در گذشته‌ها در سمت وزیر بزرگ در حیدر آباد کار میکرد در 35 سال قسمت عمدهٔ دارایی خود را برای گردآوری این اشیای قدیمی صرف کرد. در این موزه اوراق دست نوشته به زبان فارسی دری وجود دارد. زبان فارسی در سده های 16 در هند کاربرد داشته و شاهانگورکانی و قطب شاهیان به ترویج آن پرداخته بودند. ^[۱۵]

مكه مسجد (Mecca Masjid ) يكی از معروف ترين مساجد و بزرگترين مسجد جنوب هند است كه در سمت جنوب غربي چهار منار واقع شده است. بنای اين مسجد در سال 1027 هجری قمری/1617 ميلادی به دستور سلطان محمد قطب شاه آغاز و در زمان ابوالحسن قطب شاه پايان يافت. صحن اين مسجد حدود 7500 متر مربع است و در ابتدای در ورودی آن حوض بزرگی قرار دارد. نمای بيرونی مسجد از 5 قوس محرابی شكل و نمای داخلي آن 15 قوس محرابی دارد. دو مناره بلند در دو گوشه جلوی بنا و يك ساعت آفتابی از ديگر مشخصه های اين مسجد است. سلطان محمد اين مسجد را «بيت العتيق» نام نهاد و هنگامی كه حيدرآباد به دست سلطان اورنگ زيب سقوط كرد، وی نام آن را به «مكه مسجد» تغيير داد. علت اين تغيير نام آن است كه در هنگام ساخت مسجد مقداری از خاك مقدس مكه در بنای آن بكار برده شده است . معروف است براي قرار دادن سنگ بنای اين مسجد سلطان محمد دستور داد هر كسی كه از نوجوانی نماز يوميه‌اش قضا نشده است حاضر شود. تنها دو نفر حاضر شدند و قسم شرعی ياد كردند كه هيچ يك از نمازهای آنها قضا نشده است. سپس خود سلطان محمد قسم ياد كرد كه نه تنها از سن 12 سالگی نماز واجبش قضا نشده بلكه نماز های تهجد وی نيز ترك نگرديده است. لذا او به اتفاق دو نفر ديگر سنگ بنای مسجد را نهاده و كار ساختمان آن آغاز گرديد. ^[۱۶]

قلعه گلکنده در شهر حیدرآبادهند

قلعه گلکنده که در زمان سلسله كاكاتيا در سال 538 هجري قمري تاسيس و در زمان قطب شاهيان به عنوان پايتخت برگزيده شد داراي بناها ، برج ها و استحكامات زيبا و هشت دروازه می‌باشد. بقاياي اين قلعه هنوز هم بر فراز تپه اي واقع در منطقه گلكندا در جنوب غربي حيدرآباد ، مهمترين مركز توريستي شهر به شمار می‌رود. قلعه گلكندا با اصول مهندسي برگرفته از سبك معماري ايران و هند احداث گرديده و داراي جايگاه هاي حفاظتي و ديده باني در بالاي ديوارهي بلند اين قلعه مي باشد . قلعه گلكنده داراي چند دروازه اصلي و راه هاي ورودي و خروجي مخفي متعددي است كه هر چند تخريب گرديده ولی هنوز جذابيت هاي خود را براي گردشگران از دست نداده است . ^[۱۷]

هفت گنبدان قطب شاهی مجموعه اي از 92 بناي تاريخي (شامل مساجد ، مقابر ، حمام و ديگر ابنيه تاريخی) است كه مقابر پادشاهان سلسله قطب شاهي در آن قرار دارد . از جمله اين مقابر مقبره محمد قلي قطب شاه ، سلطان قلي ، جمشيد قلی‌، ابراهيم قلي و عبداله قطب شاه مي باشد . اين مجموعه كه در نزديكي قلعه گلكنده قرار دارد به اعتراف باستان شناسان يكي از مجموعه هاي بي نظير تاريخي است كه در صورت مرمت و بازسازي مي تواند با بناهاي تاريخي مهم هند و جهان در جذب گردشگران رقابت كند اما متاسفانه طي سال هاي متمادي مورد بي توجهي قرار گرفته و در حال حاضر از وضعيت مناسبي برخوردار نيست. ^[۱۸]

پادشاهی عاشورخانه در زمان سلطان ابراهيم قطب شاه يعنی سال 1578 ميلادي سنت برگزاري مراسم اربعين حضرت علي و عزاداري اهل تشيع مرسوم گرديد و در اين زمان عاشورخانه های متعددی تاسيس شد كه در آنها مردم در ايام محرم به عزاداري مي پرداختند و يكي از عاشورخانه هاي مهم كه در بخش قديم شهر حيدرآباد می‌باشد عاشورخانه پادشاهي است . لازم به ذكر است كه تنها در شهر حيدرآباد 11 هزار عاشورخانه وجود داشته كه 5 هزار از آن در دست شيعيان و 6 هزار آن در اختيار اهل سنت بوده است و در حال حاضر تحت نظارت سازمان اوقاف ايالت آندرا پرادش می‌باشد. ^[۱۹]

لاد بازار (Lad Bazar) این بازار که به داشتن جواهرات زیبا و النگوهای رنگین هندی مشهور است. ^[۲۰]

قصر چهار محله در شهر حیدرآباد هند

قصر چهار محله قصر چهار محله كه در اصطلاح اردو به آن « چو محله» مي گويند مجموعه‌اي از چهار قصر در كنار يكديگر مي باشد كه در زمان ميرعثمان علي خان بنا گرديد . اين مجموعه تاريخي يكي از زيبا ترين بناهاي شهر حيدرآباد مي باشد كه در آن موزه اي از عكسها و لباسهاي متعلق خانواده پادشاهي قرار دارد . ^[۲۱]

راموجی فیلم سيتی با توجه به اشتياق بيش از حد مردم هند به صنعت سينما مراكز مختلفي در هند براي توليد محصولات سينمايي بوجود آمده است . يكي از مراكز بزرگ سينمايي كه در فاصله چند كيلومتری جنوب شرقي شهر حيدرآباد قرار دارد شهرك سينمايي راموجي است . اين مجموعه بزرگ سينمايي در سال 1995 توسط راموجی رائو سردبير روزنامه اینالو در زميني به وسعت 200 هكتار تاسيس گرديد . اين شهرك علاوه بر ساخت فيلم هاي مختلف سينمايي و تلويزيوني مركزی برای ارسال امواج 12 كانال تلويزيوني به زبان هاي اردو ، تلگو و هندي ميباشد كه تمام آنها نيز توسط آقاي راموجي مديريت مي شود. علاوه بر آن شهرك راموجي باداشتن باغ ها و بخش هاي مختلف تفريحي و ماكت هاي ديدني ، يكي از مراكز عمده تفريحي مردم شهر حيدرآباد در تمام طول سال می‌باشد. ^[۲۲]

درياچه حسين سگر یا سد حسين سگر (حسين ساغر) كه در حال حاضر درياچه اين سد در ميان شهر حيدرآباد قرار گرفته در زمان محمد قلي قطب شاه توسط حسين شاه ولي از عالمان دربار قطب شاهيان با هدف جمع آوري و استفاده از آب هاي منطقه كوهستاني شمال غرب حيدرآباد ( منطقه بانجاراهيلز و جوبلي هيلز ) طراحي گرديد. در حال حاضر اين درياچه تنها به عنوان محلي براي تفريح مردم شهر مورد استفاده قرار مي گيرد و آب آن به هيچ وجه قابل شرب نيست. در مراسم عيد گانش از اعياد هندوان كه در اوايل شهريور ماه هر سال برگزار مي شود هزاران مجسمه گچي ، سيماني و گلي كوچك و بزرگ در اين درياچه ريخته مي شود كه اين امر موجب آلودگي بيشتر آب آن مي گردد . لازم به ذكر است در سال 1992 مجسمه بزرگ سنگي بودا در وسط اين درياچه نصب گرديد و در اطراف آن مجموعه اي تفريحي براي مراجعين در نظر گرفته شده است . ^[۲۳]

مجسمه بودای حیدرآباد در میان درياچه حسين سگر

مجسمه بودای حیدرآباد که در میان دریا و یا در حقیقت سد حسین سگر سر بلند کرده و با تواضع و فروتنی به آدمیان می‌نگرد. بوداییان در هند کم نیستند. این مجسمه در همین سالهای اخیر به کوشش یکی از سیاستمداران هندو مذهب حیدر آباد در چاپان ساخته شد و به حيدرآباد آورده شد تا در میان سد حسین سگر که به صورت غیر طبیعی در وسط شهر خوابیده است، نصب گردد؛ اما مجسمه در جریان نصب میان آب افتاد و تا دوسال در آنجا خوابید، تا این که با کوشش زیاد دوباره از آب کشیده شد. مجسمه هیچ درزی برنداشته و دوباره نصب گردید. ^[۲۴]

قصر فلك نما که در منطقه شهر قديم در جنوب چهار منار در بالاي تپه اي بلند قرار دارد اين قصر در سال 1850 ميلادی‌ توسط اقبال‌الدوله نخست وزير مير محبوب علي شاه نظام ششم سلطنت آصف جاهی‌ جهت اقامت شخصي وي بنا گرديد اما در روز افتتاح اين قصر، بناي مذكور نظر شاه را جلب نموده و وي دستور خريداری‌ آن را صادر می‌نمايد . اين قصر دارای‌ 300 اتاق بزرگ و سالن های‌ مختلف است. ^[۲۵]