Cicerón
Dendi Güiquipeya
Marcu Túliu Cicerón, en latín Marcus Tullius Cicero, (Arpinu 3 d’Eneru el 106 a. C. - †Fórmia 7 Diciembri el 43 a. C.). Políticu, filusofu, escrebiol i hablativu romanu.
[eital] Via
Cicerón tuvió nacéncia nuna antígua família el Láciu pretenecienti al ordin ecuestri. Dendi moçu muestró cualiais enteletualis estrordinárias. Apartil el 91 a. C. acontina los sus estuyus en Roma unta su helmanu i sus primus. S’eniciaria ena retólica a manu e Licíniu Crasu i Marcu Antóniu i en derechu unta Múciu Ecévula el agul. Hueraparti la hormación retólica i legal, el arpinati alquirió una sólia hormación filusófica rescrecienti el epicúriu Fedru, del estoicu Diodotu i el acaémicu Filón de Larisa. Nel 87 s’atopa con el hablativu Motón de Roas i con el estoicu Posidóniu en Roma, momentu nel cual s’ensota nel estuyu la retólica, la filusofia i las leis, trauhendu várias obras griegas cumu el Ecunómicu de Henofonti, los Fenóminus d’Aratu i angunus dialogus pratónicus.
Entri el 79 i el 77 viaha pa Grécia ondi tuvió contautu con angunus los reprehentantis la escuela epicúria i s’enició enos mistérius d’Eleusi.
De que regresa a roma se convoa con Teréncia, güervi al labuteu forensi i enceta la carrera política cumu cuestol. Nel 69 es lihiu edil, dos años aluspués pretol i en Húliu el 64 consu. Peru contri mas s’arçaba ena su carrera hurídica, mas s’emputecia cumu políticu.
Cicerón se via ca vezi mas abaldonau i esmanchiliu. Prehenció el trunviriatu Pompeyu-Cesa-Crasu i la guerra cevil prevocá tras la muerti de Crasu. Tras ativiais pocu provechosas cumu políticu, abaldonau pol tós, ahuyi e Roma nel 58. Al cabu de mas dun añu nel esíliu, Cicerón regresa a Roma, peru si bien puu arrecuperal los bienis cofiscaus pol Clódiu, nu puu, a la escontra, arrecuperal la su enfluéncia política. Cicerón sinti una prehunda nostálhia pol la Repúbrica i nu es escapás de adatalsi al muelu tiránicu e Cesa, al que sempri tuvió arregañus, de mó que se consagra al escrebieru la filusofia.
Arregañau ansimesmu cola política Marcu Antóniu, sucesol nel puel tras la muerti e Cesa, Cicerón pasó a encabeçal la lista e sentenciaus a muerti nel segunderu trunviriatu. Precura ahuyil pa Macedónia, peru es caturau i asesinau ena su finca de Fórmia nel 43 a. C.
[eital] Obras
Cicerón hue un prolíficu autol. Es el autol latinu con mas obras conselvás: unas aspéci obras hurídicas, otras filusófica i algotras trataus sobri la hablatória, hueraparti las sus cartas. La su prosa gusta e períus largus, anque con sintasi olganizá. Amás se le consiera el criaol el lenguahi filusóficu latinu, embrocandu al latín numerosus télminus rescrecientis el griegu i rutilizandu muchus de los ya desistentis en latín con sintiu metafóricu. Velequí el listau las sus prencipalis obras.
- Epistulæ ad familiares
- Epistulæ ad Atticum
- Epistulæ ad Quintum fratrem
- Epistulæ ad Marcum Brutum
- De oratore
- Orator
- Brutus
- De optimo gener oratorum
- Partitiones oratoriæ
- Topica
- Pro Archia poeta
- Pro Roscio Amerino
- Pro Marcello
- Pro Ligario
- Pro Milone
- Pro Murena
- In Verrem
- De re publica
- De legibus
- Consolatio
- De finibus bonorum et malorum
- De officiis
- De senectute
- De amicitia
- De natura deorum
- De divinatione
- De fato
- Catilinarias
- Filípicas
[eital] Bibliugrafia
En castellanu, son aseñalabri las traucionis la eitorial Gredos.
- Catilinarias. {ISBN 8424933958/ISBN 8424934199}
- De amicitia. {ISBN 8424933966/ISBN 842493475X}
- De senectute. {ISBN 8424933974}
- Defensa del Ligario. Defensa del poeta Arquías. {ISBN 8424933982/ISBN 8424914015}
- Sobre la república.
- Del supremo bien y del supremo mal. {ISBN 8424910923}
- Discursos I. Verrinas: Discurso contra Q. Cecilio. Primera sesión. Segunda sesión (discursos I y II). {ISBN 8424914198}
- Discursos II. Verrinas: segunda sesión (discursos III-V). {ISBN 8424914201}
- Discursos III. {ISBN 8424914457}
- Discursos IV. {ISBN 8424916492}
- Discursos V. {ISBN 8424917847}
- Discursos VI. Filípicas. {ISBN 8424927923}.
- Cartas I. Cartas a Ático (1-161D). {ISBN 8424918118}
- Cartas II. Cartas a Ático (162-426). {ISBN 8424918126}
- La invención retórica. {ISBN 8424918789}
- Sobre la naturaleza de los dioses. {ISBN 8424919971}.
- Sobre la adivinación. Sobre el destino. Timeo. {ISBN 8424922492}
- Sobre el orador. {ISBN 8424923340}
- Disputaciones tusculanas. {ISBN 8424927516}
- Salustio/ Pseudo Salustio/ Pseudo Cicerón. Conjuración de catilina. Guerra de Jugurta. Fragmentos de las «Historias»/ Cartas a César. Invectiva contra Cicerón/ Invectiva contra Salustio. {ISBN 8424918797}