Guardia

Wikipedia(e)tik

Guardia
Araba
Izen ofiziala	Laguardia / Guardia
Antolaketa Estatua Autonomia Erkidegoa Lurralde Historikoa Eskualdea	Espainia Euskal Autonomia Erkidegoa Araba Arabako Errioxako Kuadrilla
Posta-kodea	01300 / 01308 / 01309 / 01321
Koordenatuak	42°33′15″N 2°35′3″W / 42.55417, -2.58417 (Guardia) Koordenatuak: 42°33′15″N 2°35′3″W / 42.55417, -2.58417 (Guardia)
Garaiera	635 m
Eremua	81,08 km2
Biztanleria	1.483 (2005)
Dentsitatea	18,29 bizt/km2
Distantzia	44 km Gasteizera
Euskaldunak	%11,00 (2001)
Sorrera	1164
Herritarra	guardiar
Alkatea	Maria Jesus Amilibia Argote (EAJ)
www.laguardia-alava.com

Guardia Arabako udalerria da. Arabako Errioxa eskualdean dago, Gasteiztik 64 bat kilometrora. Izen bereko hiribildua udalerriko erdialdean dago, eremu lauan nabarmentzen den muino baten gainean.

Eduki-taula 1 Geografia 1.1 Ingurune naturala eta klima 1.2 Udalerri mugakideak 2 Historia 3 Ekonomia 4 Banaketa administratiboa 5 Kultura 5.1 Hizkuntza 5.2 Jaiak 6 Ikustekoak 7 Guardiar ezagunak 8 Ikus, gainera 9 Kanpo loturak

[aldatu] Geografia

Kantabria mendilerroaren hegoaldean kokatzen da, Ebro ibaiaren ezkerraldean.

[aldatu] Ingurune naturala eta klima

Hiribildutik gertu Guardiako Biotopo Babestua dago. Bertan, urmael ezberdinak daude, lau guztira, hezegune-multzo garrantzitsua osatzen dutenak. Agi denez, antzinean Ebro ibaiak sortutako laku handi baten lehortzearen ondorioz sortu ziren urmaelok. Hortaz, pentsa daiteke Laguardia izena Lakuartea euskal toponimo deskribatzailetik eratortzea, frogatuta ez badago ere.

[aldatu] Udalerri mugakideak

• Iparraldean: Arabako Bernedo eta Lagran.
• Hegoaldean: Arabako Lapuebla Labarka eta Errioxako Logroño.
• Ekialdean: Arabako Bilar eta Kripan.
• Mendebaldean: Arabako Eltziego, Leza, Nabaridas eta Samaniego.

[aldatu] Historia

La Hoya deituriko muinoan, Guardiatik 500 bat metrora ipar-norabidean, Burdin Aroko aztarnategia aurkitu zen 1935ean, Guardiako antzinatasuna frogatzen duena. Adituek diotenez, 4 hektarea zabala den La Hoyako antzinako herrian duela 3.400 urtetik bizi izan zen jendea. Gaur egun bisitagarria da, alboan museo bat eraiki delarik.

X. mendearen hasieran Guardiako muinoan gaztelua eraiki zuen Nafarroako Antso Abarkak, Nafarroako Erresuma Gaztelaren erasoez babesteko.

Nafarroako Antso VI.ak forua eman zion hiribilduari 1164. urtean.

[aldatu] Ekonomia

Guardiako ekonomia ardogintzan eta haren inguruko turismoan oinarritzen da. Arabar Errioxako ardoaren ekoizle nagusietakoa da udalerria. Upategi ezberdinetan ikus daiteke ardoaren ekoizpena pausoz pauso.

[aldatu] Banaketa administratiboa

Guardiako udalerria lau herriz osatua dago:

• El Campillar
• Guardia (udalerriko hiriburua)
• Laserna
• Paganos

[aldatu] Kultura

[aldatu] Hizkuntza

Ez dakigu ziur noiz utzi zitzaion euskaraz hitz egiteari Guardian, baina nonbait IX eta XVI. mende bitartean koka daiteke haren galera.

[aldatu] Jaiak

• Abuztuaren 29an Jon Lepamoztu Deunaren eguna ospatzen da, udaren bukaera adierazten duena.

[aldatu] Ikustekoak

• Hiribilduko iparraldean Done Maria eliza dago. Eraikinotan ohi den bezala, garai ezberdinetako estiloak biltzen dira Guardiako Done Marian, erromanikoa eta gotikoa, hain zuzen ere. XV. mendean eraiki zen elizako apiriku polikromatu ederra.

• Ysios upategia, Santiago Calatrava arkitektoarena.

[aldatu] Guardiar ezagunak

• Blanka Nafarroakoa (1133-1156), Nafarroako Erresumako printzesa.
• Jose Cardiel misiolari jesulaguna (1704-1782). Argentinako Patagonia esploratu zuen.
• Felix Maria Samaniego alegia-idazlea (1745-1801). Haren jaiotetxea bisita daiteke, gaur egun ardo-museoa dena.

[aldatu] Ikus, gainera

• Arabako Errioxako Kuadrilla
• Lezako Ospitalea
• Biasteri

[aldatu] Kanpo loturak

• Guardiako udaleko webgune ofiziala
• Guardia eta Biasteriren arteko ezberdintasunari buruzko artikulua
• Guardia-Arabar Errioxako Kuadrillako turismo-webgunea
• Guardia euskadi.net webgunean
• Guardia Auñamendi entziklopedian
• Guardiako Ysios upategiari buruzko informazioa

Commonsen fitxategi gehiago dago honi buruz: Guardia

	Guardiako herriak
El Campillar • Guardia • Laserna • Paganos

	Arabako udalerriak
Agurain • Aiara • Amurrio • Añana • Aramaio • Argantzun* • Armiñon • Arraia-Maeztu • Arratzu-Ubarrundia • Artziniega • Asparrena • Badaiako Sierra Bravako Komunitatea • Barrundia • Bastida • Berantevilla • Bernedo • Bilar • Burgelu • Donemiliaga • Dulantzi • Ekora • Eltziego • Entzia-Iturrietako Partzuergoa • Erriberabeitia • Erriberagoitia • Eskuernaga • Gasteiz • Gaubea • Guardia • Harana • Iruña Oka • Iruraitz-Gauna • Kanpezu • Kripan • Kuartango • Lagran • Lantaron • Lantziego • Lapuebla de Labarca • Laudio • Legutio • Leza • Mañueta • Moreda Araba • Navaridas • Oion • Okondo • Samaniego • Trebiñu* • Urizaharra • Urizaharra, Lagran eta Lañuko Komunitatea • Urkabustaiz • Zalduondo • Zanbrana • Zigoitia • Zuia