Caṣîna

Da Wikipedia.

Caṣîna (Casina in italiân) l’é un cmûn ed 4.390 abitânt in pruvîncia ed Rèz. L’é a sîra e a 28,5 chilômeter dal cèinter ed Rèz.

Al teritôri comunêl l’é in ‘na puṣisiòun geogrâfica centrêla ind l’Apenèin arzân a la ‘stèsa distânsa tr’al còunchi ed l' Èinsa, ch’ al divéd l'arzân dal pramṣân e dal Sècia, fra l’arzân e al mudnèiṣ, l’é a cavâl dal principêli còunchi di fiòm ch’ a sègnen la mèdia muntâgna: Cróstel, Tasòbi, Treṣnêr, Cerèṣla, Câmpla e l’incrôṣ ‘d impurtânti stôrichi véi matéldichi. Cun al só frasiòun e burghêdi al se ṣlêrga insém a un teritôri masmamèint campagnôl.

Al fà pêrt ed la Cumunitê ed la Muntâgna ed l’Apenèin arzân

[modifica] Stòria

Al nòm Casîna sèmbra ch’al deṣvègna da ‘n’antîga cassina oséja ‘na cà da cuntadèin. Storicamèint în stêdi pió impurtânti al tânti frasiòun sparpagnêdi ind al teritôri, però ind sècol în stêdi dêdi a divêrs, dal vôlti nemîgh tr’a ‘d lōr, cèinter civîl o ‘d la cêṣa cme Paól, Carpnèida, Canòsa e Sân Pôl.

La zôna caṣinèiṣa l’êra divîṣa fîn a l’Otsèint fra i Duchêt ed Pèrma e còl ed Mòdna. La préma strêda grânda ed l’Apenèin arzân, la Strêda Duchêla ed la Lunigîna vrûda da i Dóca d’Este a la fîn dal ‘700 e pó finîda int al 1843, l’à fât ed Caṣîna un cèinter impurtânt pr’al cumunicasiòun muntanêri colegând Rèz cun al Mêr Légor

Al medioēv, dóve s’ é rinfursê la râsa estèins insém al mudnèiṣ e a l’ arzân, l’à purtê a l’ urganiṣasiòun teritoriêla per fèdev, ch ‘ j àn ralentê al ṣvilóp stôrich e civîl sté tèri, che àn lasê scampêr, fîn quêṣi a i nôster dé, i sègn fònd ed la civiltê cuntadèina ‘d urègin medievêla.

Al Cmûn ed Caṣîna l’é ste fât int al 1861, cun al decrêt Farini, cun la rifōrma ed la polética ed l’ aministrasiòun ch’ l’ à segvî l’unificasiòun nasionêla. La só nasîta l’à riunî i teritôri dal frasiòun stôrichi ed Sarṣân, Giandêt, Paól, Leguègn e Curtògn. Int al Novsèint, cme tót l’Apenèin arzân, ânch al teritôri caṣinèiṣ l’à cgnusû un ṣvilóp in mâsma cuntadèin, cun ‘n brósca acelerêda ind j ân Sinquânta, che n’àn fât un cèinter asê impurtânt per la cunuméia agrécola e di servési coleghê. La situasiòun dal dé d’incô la mèt insèm lêrghi testimuniânsi ed realtê cuntadèini, incòra bèin piantêdi e vîvi, tachêdi a la produsiòun dal famōṣ furmàj Grâna , in agòst a’s tîn ‘na fêra cgnusûda, cun di sègn ed mudernitê cunômica e civîl, préma ed tót int al Cèinter e int la zôna artigianêla, cun un bòun sistêma ed servési e cun ‘n’ ufêrta turéstica in cunténov ṣvilóp. Al tót in ‘n ambiĵnt ed colèina cun un móc d’arciâm de stôria, d’arcitetûra e ‘d paeṣâg. Al teritôri l’é traversê da la Strêda Statêla 63 dal Pâs dal Cerêto, òna dal strêdi principêli ed la pruvîncia arzâna e dal Strêdi Pruvincêli n° 11 e n° 54

[modifica] Frasiòun principêli

Curtògn, Giandêt, Leguègn, Miliêra, Pól, Piâns, Sarzân, Bergògn, Surdèi, Brógna, Faiêt, Vercâl, Barasòun, Muntêl, Beṣanèla, Belèo, Al Bôch, La Stèla.

[modifica] Materiêl pr'andêregh in fònda