Albinèa
Da Wikipedia.
Artécol in dialèt arzân 
Evoluzione demografica
Albinèa (Albinea in italiân) l’é un cmûn ed la pruvîncia ed Rèz al só teritôri al se sparpâgna fra l’êlta panûra e al prémi culèini ed l’ Apenèin arzân. L’é coleghê a Rèz cun un servési ed trâm sitadèin.
Indice |
[modifica] Stòria
La stòria albinetâna la furnés prôvi ‘d abitânt preistôrich catê in divêrs pûnt dal cmûn: per eṣèimpi, al Butèighi (dóve es segnêlen ânch sègn d’abitasiòun ed l’etê rumâna), in localitê Brulèt e ed la grôta naturêla ed la “ Tâna ed la Musèina” atâch a Bursân. Dal 1797 al 1805 l’é stêda unîda a Rèz, dôp, int al 1808, a Vsân. Cun la Restavrasiòun l’é stêda unîda a Scandiân. Farini int al 1859 al gh’à turnê a dêr l’indipendèinsa. La Pêv d’Albinèa, ûn di sémbol ed la stòria de sté cmûn, la ‘s vèd int al diplôma d’ Ottone II dal 980 cun tétol ed Sân Prôsper , ch’ a’s zûnta in sègvit còl ed la Nativitê ed M.V. Albinèa l’ é numinêda int al 1057 in ‘na bòla dal pêpa Stefano IX in favōr dal cunvèint ed Sân Prôsper. Dal 1070 Albinèa, cun al castèl e la Pēv, l’êra ‘na proprietê dal vèschev ed Rèz ch’al gh’îva ânch un palâs. Int al 1412 al pêpa Giovanni XII l’à alvê in cuntèa al fèdev ‘d’Albinèa a l’à dê l’invistidûra a Giovanni Manfredi ch’al gh’îva bèlo al pusès ed Bursân, Jân, Muntréch, Pratsōl e Muciatèla. La faméja l’à tgnû al fèdev fîn al 1730. Int al 1738 al dóca Francesco III d'Este a n’à invistî al marchèiṣ Alessandro Frosini. Ed particulêr impurtânsa ânca la stòria dal castèl ed Muntréch, pusès préma dal vèschev ed Rèz, pó di Fogliano e dôp di Manfrêdi e d’êter. A la fîn dal XVIII sècol Muntréch al gh’îva 488 abitânt. Cun la Restavrasiòun la frasiòun l’èintra a fêr pêrta dal cmûn de Scandiân e int al 1859 ‘d’ Albinèa. Al cmûn ed Bursân l’é arcurdê in ducumèint sal 1315. Al s’é mantgnû indipendèint fîn a la fîn dal XVIII sècol quând al gh’îva ‘na popolasiòun ed 896 abitânt, mèinter Albinèa a n’in cuntêva mēn ed 600. Cun al Restarvasiòun Bursân l’é stê unî préma a Scandiân e pó, int al 1859, a ‘d Albinèa.
[modifica] Personâg famōṣ
- Daniele Campani, sunadōr ed bateréia di I Nomadi
- Giorgio Morelli, partigiân e giurnalésta
- Mario Simonazzi, ciamê Cmandânt Azór, partigiân
[modifica] Galeréia fotogrâfica
 Culèini ed Muntréch e vésta ed la pianûra |
 Véla Arnò |
Muntréch |
[modifica] Materiêl pr'andêregh in fònda
(manca):
- Baricchi W., a cura di, Insediamento storico e beni culturali alta pianura e collina reggiana, Reggio Emilia, 1988.
- Bulgarelli M. C., Marzi M.A., Albinea fra arte e storia in età canossiana, Albinea, 1992.
- Enciclopedia dei Comuni d'Italia. L'Emilia Romagna paese per paese, Firenze, 1987.
- Iotti M., Villa Viganò di Albinea. Cenni storici ed…enologici. In Strenna del Pio Istituto Artigianelli, a. VI, n. 2, 1997, p. 39 – 43.
- Ligabue G., La casa a torre dal Tresinaro al Crostolo, Reggio Emilia, 1985.
- Corradini A., Immagini della storia di Albinea, Reggio Emilia, 1979.
Albinèa · Bagnôl in Piân · Baîṣ · Bibiân · Bresèl · Burèt · Buṣâna · Cadelbôsch ed Sōver · Campagnōla · Campéṣen · Canòsa · Carpnèida · Casalgrând · Caṣîna · Castelnōv di Mûnt · Castelnōv ed Sòt · Castlarân · Culâgna · Curèz · Fâbrich · Gatâtich · Gualtēr · Guastâla · Ligûnchi · Lusêra · Muntèc · Nuvalêra · Puvî · Quâter Castē · Queriêgh · Ramṣèit · Ré Salṣêr · Rèz · Rezōl · Rôl · Rubēra · Sân Martèin · Sânt'Ilâri · Sân Pôl · Scandiân · Toân · Véla Mnôs · Vèt · Viân · Vsân
