Sècia

Stâtva dal Sècia a Rèz^[1]

Al Sècia l'è un fióm impurtânt ed l’Êlta Itâlia ch’al cór per la grân pêrta in Emélia-Rumâgna e, ind al pès finêl, in Lumbardìa.
L'é per lunghèsa (172 km), bacîn e purtêda mèdia (42 mc/sec), al principêl fiôm, a dréta, ch’al và a dêr ind al Po dôp al Tanêr.
Al só bacîn (lêregh 2.292 km²) l'è ‘na curiositê perché l'è cumpâgn, cme destèisa, a cól dal Panêr.

[modifica] Al cōrs dal fiôm

Al nâs dal' Êlp ed Succiso inséma a l’ Apenèin tôsch-emiliân in pruvîncia ed Rèz Emélia, mìa luntân dal pâs dal Sréj; al và vêrs mezanôt e, a partîr da la zûnta dal j acqui di turèint Dôl e Dragòun (ch’al sucêd atâch a Srédel), al cumîncia a sgnêr i cunfîn tr’al pruvînci ed Rèz e Mòdna.
Al rîva pó ind la Pianûra Padâna atâch a Sasōl pruvîncia ed Mòdna, al mêt insém a l’ j âchev dal Treṣnêr atâch a Rubēra, e al pâsa d’aréint a la zôna ôvest 'dla sitê ed Mòdna.
D’ed ché al ralèinta e al cór a besabōga lòungh un lèt quacê d’êrsen, al bâgna al cmûn ed Cuncôrdia e dôp al fà al só ingrés, ind la pêrt finêla dal só côrs, in Lumbardìa.
Ché al bâgna Quistèl e al và pó a dêr ind al Po apèina ûn pô a mezdé ed Mântva a Mirasôl ed Sân Bendèt Po, atâch al pôst in dō al Mîncio al và a finîr int al Po.

[modifica] La purtêda dal j acqui

Cme tót i côrs d'âcva dal nôstri muntâgni al Sècia al pâsa dal grând sót d’ istê a grôsi pîni in premavèira e mâsma in avtûn.
In cunfrûnt a ch’j éter fiôm dal nôstri muntâgni che vân a dêr in dal Po as fà nutêr pr ‘al só purtêdi bundânti in premavèira (qualitê cumpâgn al Panêr) grâsia a l’ j impurtânti anvêdi che vînen zò, per grân pêrt ed l 'ân, ind la zôna in dó al nâs.
Al vôda, in dóve a gh’é al sbòch ,42 mc/sec ed purtêda, la pió êlta (tgnû fôra al Tanêr) tra i fióm ed dréta che vân a dêr ind al Po.
Al sô pîni avtunêli, in mâsma prepotèinti e lidgôsi (che, in chês fôra dal nurmêl, pōlen rivêr ânca a grandèsi d’ed sōver a i 2.000 mc/sec.), vînen in pêrta controlêdi ind al pcòun préma ed Mòdna da un complichê sistèma ed câsi de slerêgh.

[modifica] I turèint che vân a dêr ind al Sècia

I principêl turèint che vân a dêr ind al Sècia j ‘n:

• L’Ôzla
• Al Scél
• Al Dôl
• Al Dragòun
• La Rusèina
• Al Treṣnêr
• La Fôsa

[modifica] Curiositê

Al cōrs a mezanōt ed la Via Emélia l’à patî dimóndi cambiamèint: as pèinsa che in època rumâna al pasés pió a sira d’incô fîn a Cavès, pó al cambiêva diresiòun a la brósca a matéina e l’andêva a fînir ind al Po a Bundèin. Cun i lavôr purtê avânti dal 1288 al 1360 l’è stê ublighê ind al lèt dal dè d’incô, atravêrs un pât fr’al sitê ed Pèrma, Rèz, Mòdna, Mântva e Frêra l’é stê dê, in virtó ed còsta lêansa, al nòm al paèiṣ ed Cuncôrdia insém al Sècia ch’a’s câta gióst insém al Sècia.

Al só nóm latèin lê Sicla, e l'é curiôs nutêr che l'è maschîl pr’ i arsân (al Sècia) e feminîl pr’ i mudnèiṣ (la Sècia).

[modifica] Materiêl pr'andêregh in fònda

(manca)Nôti de spiegasiòun ed la pâginaNôti in fònd a la paginaNote a piè di pagina:

1. ↑ L'é insém a 'n' êla dal pûnt dal Cróstel, la deṣvîn da la Règia ed Rivêlta in dóve la gh'êra bèlo int al 1754. Insèm a còli dal Cróstel e dal Panêr la fêva pêrta dal gróp de stâtvi d' urnamèint dal pêrch ed la Véla. Soquânt avtōr la dân fâta da Giovan Battista Bolognini.

Un airòun in d'la fôs d'la Sáccia.

La Sëccia l'è un fiómm impurtànt ed l'èlta Itàlia ch'al córr per la gràn pèrta in Emélia-Rumàgna e, in dal pèz finèl, in Lumbardìa.
L'è, per lunghèssa (172 km), basèin e purtèda mèdia (42 mc/sec), al fiómm pió gròs, a drétta, ch'al và a dèr in dal Po dòp al Tanèr.
Al sô basèin (lèregh 2.292 km²) l'e 'na curiositê perchè l'è cumpàgn, cmé destésa, al basèin dal Panèr.

[modifica] Al córs dal fiómm

Al nàs dal' Elp ed Succiso insìma a l' Apenèin tòsch-emiliàn in pruvèinsa ed Rèz, mìa luntàn dal pàs dal Sréj; al và vérs mezanòt e, a partìr da la zùnta di acqui di turèint Dòl e Dragòun (ch'agh è datés da Srédel), al tàca a sgnèr i cunfìn tr'él pruvèinsi ed Rèz e Mòdna.
Al rìva pò in d'la Piàna Padàna datês a Sasôl in pruvèinza ed Mòdna, al ciàpa j'acqui d'al Tresnêr datês da Rubêra, e al pàsa asvèin a la zòna ovest d'la zitê ed Mòdna.
D'ed chè al ralèinta e al córr a l'imbarièga lóngh un lêt quacê d'èrżen, al bàgna al cumûn ed Cuncôrdia e dòp al fà al sô ingrês, in d'la pêrt finèla dal sô côrs, in Lumbardìa.
Chè al bàgna Quistêl e al và pò a dêr in d'al Po apèina ûn pô a meżdè ed Mantva, a Mirasôl ed San Bendátt Po, datês al pôst in-dûv al Mînc' al và a fgnîr in d'al Po.

[modifica] La purtèda d'j'acqui

Cme tótt i córs d'acqua di nòstri muntàgni al Sëccia al pàsa da di gràn sótt d'istê a gròsi pìni in premavéra e sovratótt in autónn.
In cunfròunt a chi èter fiómm di nòstri muntàgni ch'i vàn a dèr in d'al Po a-s fà nutèr pr'él sô purtèdi bundànti in premavéra (qualitê cumpàgna al Panèr) gràsia a j'impurtànti anvèdi ch'i vìnen zò, per gràn pèrt ed l'àn, in dla zòna in-dóv al nàs.
Al vóda, in-dû' a gh'è al sbôch ,42 mc/sec ed purtèda, la pió èlta (tgnû fôra al Tanêr) tr'i fiómm ed drétta che vân a dêr ind al Po.
Al sô pìni autunèli, di mòndi prepotèinti e lidgôsi (che, in chês fóra dal nurmêl, pōlen rivêr ànca a grandèssi ed sóver a i 2.000 mc/sec.), vìnen in pèrta cuntrulèdi in d'al pcòun prémma ed Mòdna da un cumplichê sistèma ed càsi ed slèregh.

[modifica] I turèint ch'i vân a dêr in d'la Sáccia

I principêl turèint ch'i vân a dêr in d'la Sècia i én:

• L'Òżla
• Al Scêl
• Al Dôl
• Al Dragòun
• La Rusèina
• Al Tresnêr
• La Fôsa

[modifica] Curiositê

Al côrs a mezanôt d'la via Emélia l'à patî di mòndi cambiamèint: a-s pèinsa ch'in època rumàna al pasés pió a sira d'incô, fîn a Cavêż, pò al cambièva direziòun a la brósca a matèina e l'andèva a fgnîr in d'al Po a Bundèin. Cun i lavôr purtèdi avanti dal 1288 al 1360 l'è stê ublighê in d'al lêt d'al dè d'incô, atravêrs un pât fr'al zitê ed Pèrma, Rèz, Mòdna, Màntva e Frèra l'è stê dê, in virtó ed sta aleànsa, al námm al paés ed Cuncôrdia sôver la Sáccia c'a-s càta gióst insìma a ls Sáccia.

Al sô námm latèin l'è Sicla, e l'è curiôs nudêr ch'l'è maschîl pr'i arsân (al Sècia) e feminîl pr'i mudnés (la Sáccia).