Горад Тыраспаль
З Вікіпедыя.
Тыраспаль - горад на р. Днестр, сталіца Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі, яе палітычны, эканамічны, культурны, адукацыйны цэнтр. Самы буйны горад у ПМР, колькасць насельніцтва каля 180 тыс. чалавек (2000).
Змест |
[правіць] Гістарычны агляд
Узнікненне горада Тыраспаля звязана з войнамі, якія ў XVIII стагоддзі Расія вяла за вяртанне Чарнаморскага ўзбярэжжа.
У вайне 1789-1791 гадоў войскамі пад камандаваннем А.В. Суворава былі дасягнутыя бліскучыя перамогі. Завершылася вайна Яскім трактатам "Аб міры і сяброўстве", па якому да Расіі адышлі землі паміж бугам і Днястром, у тым ліку і цяперашнія раены левабярэжнага Днястра. Для аховы новай заходнях мяжы дзяржавы ў 1792 годзе була вырашана стварыць Днястроўскую ўмацаваную лінію. Тыраспальская крэпасць была закладзена пры асабістым удзеле А.В. Суворава 22 чэрвеня (6 ліпеня) 1793 года. На ўсход ад крэпасці узнік прыгарад, які з 1795 года становіцца горадам і цэнтрам аднаіменнага уезда.
У 1835 годзе крэпасць ліквідуецца, а горад, як эканамічная адзінка працягвае развівацца ў якасці гандлевага і прамысловага цэнтра. Тыраспаль - першы з гарадоў краю, які быў звязаны чыгуначная лініяй з Адэсай і яе портам у 1867 годзе. Усяго на прыканцы ХІХ стагоддзя ў Тыраспалі налічвалася больш за 100 буйных і дробных прадпрыемств, якія выпускалі прадукцыі на 400 тысяч рублеў. Значная частка праізведзенага рэалізоўвалася на трох буйнейшых кірмашах - Срэдапостным, Узнясенскім і Пакроўскім.
Пасля 1917 года горад апынуўся ў складзе Украіны. З 1929 па 1940 годы Тыраспаль з'яўлялся сталіцай Малдаўскай Аўтаномнай ССР. Пасля далучэння Бесарабіі і ўтравэння Малдаўскай ССР, сталіца была перанесеная ў Кішінеў.
2 верасня 1990 года посля абвяшчэння Прыднястроўя стаў яго сталіцай.
[правіць] Сучасны стан
Сёння Тыраспаль з'яўляецца буйным прамысловым цэнтрам рэгіена. Найбольш буйныя прадпрыемства "Лімаш", "Электрамаш", "Малдавізаліт", "Тыратэкс", "Квінт", завод металічных вырабаў. У тыраспалі знаходзіцца аэрапорт. У горадзе разьвітая сетка грамадскага транспарту, якая уключае аўтобусная і тралейбусныя маршруты.
У горадзе размешчаны Прыднястроўскі універсітэт, шэрах устаной сярэдняй прафесійный адукацыі. Знаходзіцца звыш 60 помнікаў гісторыі, архітэктуры, манументальнага мастацтва, а таксама памятных месцаў. Усталяваны помнікі фельдмаршалу М.І. Кутузаву, акадэміку Н.Д.Зялінскаму, дэкабрысту В.Ф.Раеўскаму, ревалюциянэру П. Ткачэнке, камбрыгу Г.И. Катоўскаму, касманаўту Ю.А. Гагарыну, паэтам А.С. Пушкіну и Т.Р. Шаўчэнке, а таксама В.І. Леніну, М.В. Фрунзэ, С.М. Кіраву и др. Візітнай карткай Тыраспаля стаў усталяваны ў 1979 годзе 9-мятровы помнік заснавальніку горада А.В. Сувораву.
Сярод помнікаў архітэктуры можна адзначыць будынкі: тэатра (1936 г.), першай ў Малдавіі навучальнай установы (1930 г.), зямской бальніцы (Х1Х в.), дваранскага сходу (Х1Х в.) и інш. Пасля вайны 1992 года з'явіліся помнік загінуўшым абаронцам Прыднястроўя, а тасама памятная стэла на Алее Славы.
Нацыянальны склад насельніцтва: малдаване 45% насельніцтва, рускія — 31%, украінцы — 24%.
[правіць] Герб Тыраспаля
Герб горада ўяўляе сабой шчыт, у верхней частке якога на фоне крэпасной сцяны, у залатым поле год, у якім быў заснаваны горад - 1792. У ніжней частцы дыяганальна з левага верхняга кута праходзяць "хвалі Днястра" блакітнага колеру. У правай частцы шчыта на чырвоным фоне - залатая выява шэсцярні. У левай частке на зяленым фоне - залатая выява гроздзі вінаграда. Колеры фона з'яўляюцца колерамі дзяржаўнага сцяга Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі.
