Pardina

De Biquipedia

Frontera prezipal d'a casa de Fontanal, en o monezipio d'A Buerda. Ye un exemplo casico de pardina altaragonesa.

Una pardina (también dita "mas" localment en a Ribagorza, mas ó masia en catalán) ye una casa rural anisolada, luén d'altras poblazions, que pued aber arrepostato altras edificazions agricolas ó remateras á ro suyo rolde.

En l'antigo rechimen d'as poblazions de labradors y pastors, d'as cualas en yera tipica ra dispersión poblazional, as pardinas estaban separadas d'es lugars y altras poblazions per no pocas begadas bels kilometros, trobiatas á ro meyo d'as suyas fincas propias, constituyiban per a suya ubicazión o zentro de l'economía familiar d'es suyos pobladors.

Gosan á ser casas grans, siñorials como ye supuesto t'es amos d'un repliego de fincas prou gran como ta mantiner-la, fetas d'es materials que podeban ser miratos en a redolada. Asinas, per exemplo, en es territorios perinenz e montañosos en cheneral s'eba feto ir de siempre ra piedra, pero en es puestos on iste material no yera guaire abundant, as parez fetas de toba y ladriellos d'archila cozita ya feban á bien. Como en totas as edificazions grans e antigas, es primers metros dend'es alazez ent'a primera planta yeran fetos de buena piedra ta que continés estruturalment estable con as añadas, con una grosura no pocas begadas superior ta 1m. Es mampuestos podeban ser entablitatos con adobe, archila u no pocas begadas sines de garra material de cohesión, anque més tardanament han estau ziementatos con calz ó zemento.

Una pardina catalana ó Masía.

Tipicament constan de dos plantas, la inferior empregada t'as fainas d'espleitazión agricolas ó remateras (cheneralment contién as cuadras, zolles e bodegas) e una superior dedicada ta bibienda. Ista destribuzión no ye guaire estricta y pued ser puesta de maniera diferent pendiendo d'a pardina que siga construyita, e perque con es años, mutas casas tendiban á separar as cambras d'es animals d'as cualas eban d'abitar as personas, separant-las encluso de l'edifizio prenzipal en construir zolles ó cuadras externas.

Ista mena d'edificazions son autualment de fumo baixo en Aragón, per a suya escasa rentabilidat y adaptazión ent'o mundo moderno, anque á bels puestos, se ye apostando per a suya recombersión ta ro turismo rural. También se troban edificazions semilars en altras rechions d'España, encara que ras que mé resiemblan ent'as unas aragonesas, arquiteutonica y funczionalment, son as clamadas Masías catalanas.

[editar] Toponimia con "pardina"

Per estar as antigas pardinas puestos d'aposada humana dende tiempos antigos, eban feto á sabelas begadas de pioneras en a colonizazión de tierras. Belas begadas cuan una pardina yera ya establita y es amos d'a casa amortaban, d'aucorde con a tradizión altaragonesa, as suyas posesions yeran trespasatas t'o suyo unico ereu (ó pubilla cuan estaba una muller). Estioren bien pocas as begadas que ras propiedaz familiars yeran trestalladas d'entre més d'un fillo, y en o caso d'as pardinas, per estar anisoladas en es montes, l'enchaque podeba sinnificar l'afundamiento d'una nueba casa que eba d'espleitar futurament as mesmas fincas que eban estato d'a casa matriu. D'ixa traza, á sobent aintro d'istas situazions, s'emprenzipaba t'alzar altras casas en a redolada d'a primera, fendo puesto asinas ta que l'asentamiento se combertieba en un lugar propiament dito. Posiblement per ixa ragón, bels lugars d'Aragón contemplan a parola pardina en o nombre suyo.

Bels exemplos son:

• A Pardina, lugar d'o monezipio de l'Aínsa-Sobrarbe en a balleta d'Olsón.

• A Pardina d'Araguás, en o monezipio d'O Pueyo d'Araguás, amant d'O Soto.

• A Pardina de Capablo, en o monezipio de Fiscal per mans d'a balle d'o Chate.

• A Pardina d'o Ballarín d'o Siñor, espoblato d'o monezipio de Fanlo.

Como mutas antigas pardinas d'Aragón, ixa no teneba altra forma de recordar-mos d'a suya existenzia que fendo florir es biellos y abandonatos frutiers cada primabera. "Chenz emigradas y camins embarzaus ¿qué més podeba fer?".