Westfälischer Friede

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Dialäkt: Baseldütsch

Die spanische und niederländische Abgsandte beschwöre am 15. Mai 1648 im Rothuussaal vo Münschter dr Friide vo Münschter. Für d Verträg vom 24. Oktober 1648 het s kei söttigi Zeremoni gä.

Dr Weschtfälisch Friide het em Drissigjöhrig Chrieg z Dütschland es Ändi gmacht, indem die meischte europäische Natione vom 15. Mai z Münschter und am 24. Oktober 1648 z Osnabrugg Friedensverdräg abgschlosse hai, wo s Schicksal vom Dütsche Riich bis zu de Napoleonische Chrieg am Ändi vom 18. Johrhundert feschtgleit hai. Die gröschte Veränderige het s im Gränzgebiet zwüsche Frankriich und Dütschland, em nördlige Deil vom karolingische Lotharinge (Lotharii Regnum), gä.

[ändere] Beschtimmige

• Frankriich het dr gröscht Deil vom Elsass übercho und sini Rächt über d Bischtümer Verdun, Toul und Metz wo s scho im 16. Johrhundert eroberet si beschtätiget worde.
• Schwede het vor allem Gebiet im Nordoschte übercho: Vorpommere, Schtettin, d Insle Rüege, Usedom und Wollin, d Schdadt Wismar und d Schtift Breme und Werde als Riichslehe und fümf Millione Riichsdaaler.
• Brandeburg het Hinterpommere und d Bischtümer Cammin, Halberschdedt und Minde.
• Meckleburg het zwar Wismar verlore, aber drfür d Bischtümer Schwerin und Ratzeburg übercho.
• Hesse-Kassel d Grafschaft Schaumburg und d Abdei Hersfeld.
• Holland isch us em Riich usgschiide.
• D Schwiizer Eidgenosseschaft, verdräte dur dr Basler Bürgermeischter Johann Rudolf Wettstein isch au unabhängig worde.
• D Kurfürschte hai witerhi s Rächt gha Bündnis abzschliesse, und Ussebolitik vom Kaiser het vom Riichsdaag müesse gnämiget wärde.
• D Riichsschdedt hai a Schtimm im Riichsdaage übercho.
• Dr Augsburger Religionsfriide (Cuius regio, eius religio) und dr Passauer Vertrag gülte immer no, und dr Calvinismus wird anerkennt. Usserdäm gits Beschtimmige wie me konfessionelli Broblem löst.

[ändere] Quelle

• dtv-Lexikon, Band 20, Deutscher Taschenbuch Verlag 1970, S.117