Kanton St. Gallen

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Technische Yschränkung:
Dr koräkt Titel wär: »Kantoo Sanggale«

Kantoo St. Galle

Rutenbündel mit Beil

Basisdate

Hauptort:

Sankt Gallen

Flächi:

2'026 km²
(Rang 6)

Iwohner:

457'289 (2003)
(Rang 5)

Bevölkerigsdichti:

233 Iw./km²
(Rang 11)

Bitritt zue dr Eidgnosseschaft:

1803

Abchürzig:

Sproche:

Deutsch

Websyte:

Kantoo St. Galle

Karte

Dr Kanton Sanggale (IPA: saŋ.ˈg̊ːalə) isch e Kontoo im Nordoschte vo dr Schwiz.

[ändere] Geografi

De Ostschwyzer Kanton grenzt a Graubünde (S), Glarus (SW), Schwyz (SW), Züri (W), Thurgau (N), en Bodesee (N) un im Oschte an Vorarlberg (Öschtrych) un Liechteschtei. Usserdem umschlüüsst er d Halbkantön Appezell Innerhode und Appezell Usserhode

De Kanton glideret sich verwaltigsmässig in 90 Gmeinde, Amtssproch isch Dütsch.

De Flächi noo beleit de Kanton de Platz 6, de Iwohnerzahl noo Platz 5 under de insgsamt 26 Schwyzer Kantön.

De höchschti Berg vom Kanton isch d Ringelschpitz mit 3247 m über de Meereshöchi, bekannter dörfti aber de Säntis (2502 m.ü.M) sii. Die gröschte St. Galler Seee sind de Bodesee, de Zürisee und de Walesee, wo ali aber nöd usschliesslich uf St. Galler Gebiet ligged. De gröschti under letschtere isch de Schtausee Gigerwaldsee.

Bekannti Flüss sind de Rhii, d Thur, de Negger un d Sittere.

[ändere] Bevölkerig

Sanggale hät uf de 1. Januar 2004 457'289 Iiwohner gha. Uf de 1. Januar 2005 isch d Bevölkerig lut de eidgnössische Schtatischtik uf 459'000 Iwohner gschätzt worde.

I de letschte zeh Joor hät d Kantonsbevölkerig um 4.9 % zuegno. D Bevölkerig hät i dere Zytperiode vor allem i de Waalchreise See-Gaster (8.6%), Werdeberg (8.1%) und Rhiital (7.5%) zuegno, wääred si i de Waalchreise Toggeburg (0.0%) und St. Galle (1.6%) fascht glich blibe isch.

Von de Gsamtbevölkerig sind 27% under 20-jöörig, 59% 21- bis 65-jöörig, 13% 66- bis 90-jöörig un 0.4% über 90-jöörig.

[ändere] Bürger

80% vo dr St. Galler Bevölkerig sin Schwyzer Bürger. Dr Usländerateil isch somit um 20%. Selli schtamme us folgende Natione (Stand 2000):

Europa: ehemooligs Jugoslawie: 8.6%; Italie: 3.4%; Dütschland: 1.8%; Türkei: 1.4%; Öschtrych: 1.1%; Schpanie: 0.7%; übrigi europäischi Länder: 1.5%. Europa insgsamt (ooni Schwyzer): 18.5%
Übersee: Asie: 1.0%; Afrika: 0.3%; Amerika: 0.2%; Auschtralie un Ozeanie: 0.015%

19.6% sind im Usland uff d Welt cho.

[ändere] Schproche

Amtsschproch isch Dütsch. Umgangsschproch isch Schwyzerdütsch. Uf Grund vo de heterogene Zämmesetzig vom Kanton durch d Meditationsakte vo 1803 exischtiered im Kanton St. Galle veschideni Dialekt, so unter anderem de Rhiitaler, de Förstelender (mit de stadt St. Galle), de Toggeburger oder de Sarganserländer Dialekt. De Rhiitaler Dialekt isch verwandt mit em Liechtesteiner und em Vorarlberger Dialekt. Die verschidnigi sanggaller Dialekt ghöret zu de Ostschwizer Dialekt.

Bis noch em Mittelalter isch i de südliche Gegede vom Kanton St. Galle Rätoromanisch gredt worde. Us dem Grund hend vil geografischi Näme (Ortschafte, Wiiler, Berg) i dere Gegend romanischi Herkunft. Die döttige schwyzerdütsche Dialekt hend hüt no e romanische Akzent.

Bi de Volkszälig 2000 händ 88% vo de St. Galler agee, dass ihri Hauptsprooch Dütsch isch. Witeri Schproche: 2.8% slawischi Schproche, 2.3% Italienisch. Anderi Schproche sind wiit untervaträte.

Vorlage:Durchgucke

[ändere] Religionen - Konfessionen

Wil de Kanton St. Galle ersch 1803 us voschidene Territorie gschaffe worde isch, isch er konfessionell sehr heterogen. Rein katholisch sind s nördliche Fürschteland (früener mol Bsitz vom St. Galler Fürschtapt), aber mit Usnaam vo de traditionell reformierte Stadt St. Galle (früener mol freji Riichsstadt) und de südliche Teil vom Kanton (früener mol Untertanegebiet vo de Innerschwiz), u.a. s Sarganserland. S Toggenburg im Weschte isch gmischt, aber überwiegend reformiert, s Rhiintl im Oschte isch au gmischt, aber vor alem katholisch (usser de reformierte, ehemolige zürcherische und glarnerische Untertanegebiet vo Sax und Werdeberg).

52% sind römisch-katholisch, 26% sind evangelisch-reformiert, 6% oøni Konfession, 6% islamisch. Witeri 10% ghöred zu andere Konfessione.