Zbigniew Oleśnicki (kardynał)

Z Wikipedii

Kardynał Zbigniew Oleśnicki
Urodzony	5 grudnia 1389 Sienno
Święcenia kapłańskie	18 grudnia 1423
Nominacja biskupia	1423 biskup krakowski
Sakra biskupia	19 grudnia 1423
Kreacja kardynalska	1449
Za papieża	Mikołaja V
Zmarł	1 kwietnia 1455 Sandomierz

Zbigniew Oleśnicki herbu Dębno (ur. 5 grudnia 1389 w Siennie – zm. 1 kwietnia 1455 w Sandomierzu) – biskup krakowski w latach 1423-1455, od 1451 pierwszy kardynał narodowości polskiej, doradca Władysława II Jagiełły i Władysława III Warneńczyka.

[edytuj] Pochodzenie i edukacja

Syn Jana (Jaśka) z Oleśnicy herbu Dębno wielkorządcy Litwy, sędziego ziemi krakowskiej i Dobrochny z Rożnowa. Edukację zapewnił mu król Władysław Jagiełło w nagrodę za uratowanie życia w bitwie pod Grunwaldem. Według przekazu Jana Długosza Zbigniew ochronił wówczas władcę tarczą, kiedy odłączony od swego oddziału krzyżak Dypold von Koekritz zaatakował stojącego na wzgórzu monarchę.

Po studiach, które rozpoczął w 1406 na Akademii Krakowskiej pracował w kancelarii królewskiej, stopniowo awansując także w hierarchii kościelnej. Karierę polityczną rozpoczął od pracy w kancelarii królewskiej, często wyjeżdżał z misjami dyplomatycznymi do papieża i króla Niemiec Zygmunta Luksemburskiego.

[edytuj] Biskup krakowski i kardynał

W 1415 roku został proboszczem kolegiaty św. Floriana w Krakowie. Uznanie Jagiełły zyskała jego odważna mowa, wygłoszona w 1420 roku przed obliczem króla Zygmunta Luksemburskiego. W 1423 Oleśnicki objął biskupstwo krakowskie, lecz wcześniej musiał prosić papieża o dyspensę, jako że prawo kanoniczne zabraniało udzielania wyższych święceń tym, którzy podczas bitew przelewali krew. 18 grudnia 1423 otrzymał święcenia kapłańskie, a następnego dnia - sakrę biskupią. Jako biskup stanął na czele opozycji panów małopolskich, sprzeciwiał się sojuszowi Polski z husyckimi Czechami i występował przeciwko planom koronacji Witolda na króla Czech. W 1424 roku doprowadził do wydania w Wieluniu edyktu antyhusyckiego, a podczas pobytu delegacji czeskich w Krakowie w 1431 roku i w 1432 roku dwukrotnie obłożył miasto interdyktem. Pod koniec życia Jagiełły zyskał decydujący wpływ na politykę państwa, zachowując stanowisko także w czasie małoletniości Władysława III. W 1438 roku sprzeciwiał się przyjęciu korony czeskiej przez Kazimierza Jagiellończyka. Bieg wydarzeń przyznał mu rację, gdyż zbrojna wyprawa przeciw kontrkandydatowi, Albrechtowi Habsburgowi, zakończyła się porażką.

W 1439 roku Oleśnicki rozprawił się z opozycją szlachecką, pokonując w bitwie pod Grotnikami stronnictwo proczeskie, gdzie według Długosza sam dobijał rannych husytów oraz zabronił pochówku poległego tam Spytka z Melsztyna. Zwycięstwo wykorzystał do ostatecznego wykorzenienia husytyzmu z Polski. Rok później Oleśnicki poparł powołanie Władysława III na tron węgierski oraz nakłonił go do udziału w krucjacie antytureckiej. Gdy jednak król samowolnie zerwał korzystny rozejm z sułtanem, ostro oponował. Po śmierci Władysława III poparł elekcję na tron Polski jego brata, Kazimierza Jagiellończyka, lecz jednocześnie wysunął kandydaturę Fryderyka II Hohenzollerna, aby wymusić inkorporację Wielkiego Księstwa do Korony. Jako biskup krakowski przeprowadził trzy synody (w 1436 roku i w 1443 roku oraz w 1446 roku), szczególnie propagując kult św. Stanisława, popierał zakładanie bractw religijnych. W katedrze ustanowił stałych spowiedników oraz kaznodziei. Był zdecydowanym przeciwnikiem husytyzmu. W 1453 roku zaprosił do Krakowa św. Jana Kapistrana, zaś dla jego uczniów (zw. w Polsce bernardynami) ufundował klasztor. W 1449 roku został pierwszym kardynałem w hierarchii kościoła polskiego i podczas zjazdu w Piotrkowie zażądał z racji tytułu pierwszego miejsca w radzie królewskiej - przed prymasem Polski. Spotkał się jednak z odmową ze strony monarchy. Sprawę tę załatwiono dopiero w 1451 - również w Piotrkowie. W myśl dokumentu królewskiego ani prymas, ani kardynał nie otrzymali pierwszego miejsca w radzie - ale w praktyce mieli je zajmowac naprzemiennie. Z myślą o studentach w testamencie ufundował Bursę Jerozolimską wraz z biblioteką a swoje berło podarował Akademii Krakowskiej. W 1443 roku, odkupił od władców Cieszyna Księstwo Siewierskie. Tym samym jego następcy uzyskali możność używania tytułu książęcego, którego kardynał jednak nie nosił.

W czasie panowania Kazimierza Jagiellończyka popadł z nim w konflikt. W roku 1454 sprzeciwił się udzieleniu przez króla pomocy Związkowi Pruskiemu w antykrzyżackim powstaniu. podczas głosowania w Radzie Królewskiej oponował przeciwko udziałowi Korony w wojnie z Zakonem. Uznał nawet, że król działa na szkodę państwa i na znak protestu zrezygnował z udziału w Radzie Królewskiej. W ostatnich miesiącach życia wspierał jednak finansowo działania wojenne.

Był jednym ze zwolenników koncyliaryzmu. Pragnął uczynić z Polski potężną siłę w zagrożonym świecie chrześcijańskim. Był właścicielem zamku w Pińczowie, o którym Jan Długosz pisał, że nie miał sobie równych. Posiadał także ok. 60 wsi i 3 miasta.

Zdaniem niektórych historyków w czasie gdy pracował w kancelarii królewskiej prowadził rodzaj dziennika, w którym odnotowywał ważne wydarzenia. Dzieło to nie zachowało się do naszych czasów. Pochowany został w katedrze na Wawelu.

Zbigniew Oleśnicki swój talent polityczny i zdolności poświęcił na swój sposób interpretowanym interesom dynastii Jagiellonów, wywierając przemożny wpływ na ich politykę. Do końca nie pogodził się jednak z królem Kazimierzem.

[edytuj] Bibliografia

• Zbigniew Oleśnicki. Książę Kościoła i mąż stanu, praca zbiorowa pod red. F. Kiryka i Z. Nogi, Kraków 2006.
• Górczak Z., Podstawy gospodarcze działalności Zbigniewa Oleśnickiego biskupa krakowskiego, Kraków 1999.
• Graff T., Wokół sprawy kardynalatu biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego, Zesz. Nauk. UJ, Pr. Hist., Z. 129(2002), s. 19-50.
• Koczerska M., Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu (1423-1455), Warszawa 2004.
• Nikodem J., Zbigniew Oleśnicki w historiografii polskiej, Kraków 2001.