Niszczyciel rakietowy
Z Wikipedii
Niszczyciel rakietowy – klasa współczesnych i wszechstronnie uzbrojonych dużych okrętów, zdolnych prowadzić walkę z celami nawodnymi, podwodnymi oraz powietrznymi, a czasem nawet atakować obiekty na lądzie. Na takie okręty jak współczesne niszczyciele i na posiadanie większej ich ilości, mogą sobie obecnie pozwolić tylko największe z marynarek wojennych świata. W wielu innych zostały one zastąpione przez fregaty i korwety, o również rosnących możliwościach bojowych. Polska Marynarka Wojenna posiadała w swojej historii dwa niszczyciele rakietowe, oba noszące imię ORP "Warszawa".
Spis treści |
[edytuj] Geneza
Niszczyciele rakietowe stanowią dalsze ogniwo ewolucji klasy niszczycieli (kontrtorpedowców), istniejącej podczas I i II wojny światowej. Niszczyciele były to uniwersalne okręty, przeznaczone głównie do obrony zespołów statków i okrętów przed mniejszymi okrętami nawodnymi, okrętami podwodnymi oraz lotnictwem, a także do wypełniania zadań uderzeniowych w składzie zespołów floty, w tym do przeprowadzania ataków torpedowych.
W okresie powojennym nastąpił dalszy rozwój niszczycieli i inne ukierunkowanie zadań, które miały one wykonywać. Stały się w większym stopniu okrętami uderzeniowymi, a eskortowanie stopniowo przejęły nieco mniejsze i słabiej uzbrojone fregaty. Wiązało się to z postępem w dziedzinie uzbrojenia, szczególnie rakietowego i wkraczaniem przez nie w dominującą rolę na polu walki morskiej. Od tego czasu niszczyciele uzbrojone w pociski rakietowe zwane są rakietowymi, a ich zadaniami są wszystkie możliwe sposoby prowadzenia działań na morzu – zwalczanie okrętów i statków nawodnych, okrętów podwodnych, a także lotnictwa. Niektóre z omawianych niszczycieli posiadają uzbrojenie rakietowe pozwalające na atakowanie obiektów lądowych.
Podklasa niszczycieli rakietowych stała się dominująca wśród innych jednostek w klasie niszczycieli i w praktyce nie spotyka się już obecnie niszczycieli nieuzbrojonych w pociski rakietowe, w związku z czym stosuje się często potocznie określenie niszczyciel, nie dodając przymiotnika "rakietowy". W odróżnieniu od niszczycieli rakietowych, powojenne niszczyciele nie posiadające uzbrojenia rakietowego określano jako klasyczne lub konwencjonalne.
[edytuj] Rozwój
Ewolucja tych jednostek nie nastąpiła jednak natychmiast, rozwijały się one wraz z systemami uzbrojenia. Pierwszym uzbrojeniem rakietowym, jakie pojawiło się na niszczycielach, były pociski przeciwlotnicze, które zmniejszyły się do takich rozmiarów, iż na przełomie lat 50. i 60. XX w., możliwe stało się instalowanie ich na okrętach mniejszych od krążowników rakietowych. Na początku lat 60. pojawiły się niszczyciele takie, jak amerykańskie jednostki typu Charles F. Adams (pierwsze okręty zaprojektowane od początku jako niszczyciele rakietowe) oraz radzieckie projektu 56A (oznaczenie w kodzie NATO: Kotlin SAM), uzbrojone w przeciwlotnicze pociski rakietowe i torpedy nowszych typów do zwalczania okrętów podwodnych.
Następną generację z lat 60. stanowiły okręty wyposażone po raz pierwszy w przeciwokrętowe pociski rakietowe, np. radzieckie niszczyciele projektu 56M (w kodzie NATO: Kildin) i projektu 61MP (oznaczenie w kodzie NATO: Modified Kashin). Potem, w latach 70. zaczęto budować okręty uzbrojone także w rakietotorpedy przeciw okrętom podwodnym, takie jak radzieckie okręty projektu 1155 (Udałoj). Ostatnią fazą rozwoju było wprowadzenie okrętów przenoszących pociski manewrujące, jak miało to miejsce na amerykańskich niszczycielach typu Spruance. Dodatkowo każdy okręt posiadał artylerię pokładową. W tym samym czasie wprowadzono także śmigłowce pokładowe, które w specjalnych hangarach mogły przebywać na pokładzie przez dłuższy czas.
Wszystkie te typy uzbrojenia cały czas przechodzą różnego rodzaju ewolucje, ale pozostają głównymi montowanymi na niszczycielach. Stosowane są coraz doskonalsze systemy rakietowych pocisków przeciwlotniczych i przeciwokrętowych, połączone z doskonalszymi systemami elektronicznymi wykrywania celów i naprowadzania uzbrojenia, takimi jak amerykański AEGIS.
W czasie ewolucji niszczycieli rakietowych, ich wielkość się zwiększała. Wczesne jednostki miały wyporność standardową ok. 3000-3500 t, odpowiadającą największym niszczycielom klasycznym. Nowoczesne niszczyciele rakietowe to jednostki o wyporności od ok. 5000 do 9000 ton (porównywalnej z lekkimi krążownikami okresu II wojny światowej), długości sięgającej ok. 130-170 metrów, prędkości maksymalnej w granicach 25-35 węzłów, autonomiczności działania 15-25 dni, zasięgu zazwyczaj od 4 do 10 tysięcy mil morskich. Układ napędowy to przeważnie silniki Diesla i turbiny gazowe połączone w kombinowanym systemie CODOG, rzadziej CODAG, czasem występują same turbiny gazowe w systemie COGOG i COGAG, a na starszych jednostkach nawet turbiny parowe.
[edytuj] Uzbrojenie
[edytuj] Uzbrojenie rakietowe
[edytuj] Przeciwokrętowe pociski rakietowe
Przeciwokrętowe pociski rakietowe (klasy woda-woda, ang. surface-to-surface) stosowane na niszczycielach mają zazwyczaj zasięg 100-150 km i prędkość ok. 1, ale czasem dochodzącą nawet do 3 machów. Przeciwokrętowe pociski rakietowe zazwyczaj montowane są poczwórnie, po dwa takie zestawy na okręcie. Rzadziej występują w podwójnych lub pojedynczych wyrzutniach wielokrotnego ładowania albo pionowych wyrzutniach pokładowych VLS, gdzie liczba pocisków dochodzi nawet do szesnastu i więcej.
- Francja:
- Exocet MM.40
- Otomat Teseo Mk 2 (z Włochami)
- Rosja:
- P-21/22 Termit-R (w kodzie NATO: SS-N-2C Styx)
- P-80 Żubr / P-270 Moskit (w kodzie NATO: SS-N-22 Sunburn)
- Uran (w kodzie NATO: SS-N-25 Switchbalde)
- Stany Zjednoczone:
[edytuj] Przeciwlotnicze pociski rakietowe
Przeciwlotnicze pociski rakietowe (klasy woda-powietrze, ang. surface-to-air) dzielą się na bliskiego i średniego zasięgu. Zestawy bliskiego zasięgu mogą atakować cele w odległości maksymalnej do ok. 50 km i służą do niszczenia środków napadu powietrznego, ale także do obrony przeciwrakietowej jednostki.
- Stany Zjednoczone:
- Wielka Brytania:
- GWS-26 Sea Wolf
Jednak typowe przeciwlotnicze pociski rakietowe na niszczycielach to pociski średniego zasięgu od 50 do 100 km i przeznaczone wyłącznie do atakowania samolotów lub śmigłowców. Do wystrzeliwania pocisków przeciwlotniczych służą wyrzutnie wielokrotnego ładowania (zwykle dwuprowadnicowe) lub pionowe wyrzutnie VLS, a jeden niszczyciel przenosi w granicach od 8 do nawet 64 takich pocisków.
- Rosja:
- RZ-61 Wołna-M (w kodzie NATO: SA-N-1 Goa)
- M-22 Uragan (w kodzie NATO SA-N-7 Gadfly)
- RZ-130 Kinżał (w kodzie NATO: SA-N-9 Gauntlet)
- Stany Zjednoczone:
- RIM-67 Standard SM2
[edytuj] Pociski manewrujące
Osobny rodzaj pocisków, przenoszonych na amerykańskich niszczycielach, to duże pociski manewrujące dalekiego zasięgu, którymi okręty ze swych pokładów mogą razić cele na ziemi i na morzu w odległości od 500 do 3000 km. Okręty tego typu przenoszą od kilku do kilkunastu takich pocisków, zazwyczaj w pionowych wyrzutniach VLS.
[edytuj] Uzbrojenie do zwalczania okrętów podwodnych
Główne uzbrojenie do zwalczania okrętów podwodnych stanowią torpedy lub rakietotorpedy. Wyrzutnie torped w liczbie najczęściej od czterech do ośmiu przenoszą zazwyczaj torpedy kierowane kalibrów 324 i 533 mm, o zasięgu poniżej 10 Mm.
- Stany Zjednoczone:
Natomiast rakietotorpedy na niszczycielach występują przeważnie w dość znacznych ilościach, dochodzących do 90.
- Rosja:
- RU-85 Rastrub (w kodzie NATO: SS-N-14 Silex)
- Stany Zjednoczone:
- ASROC RUR-5A
Dodatkowym uzbrojeniem przeciw okrętom podwodnym mogą być rakietowe bomby głębinowe, o zasięgu rażenia nieprzekraczającym 3 Mm. Służą również jako broń ostatniej szansy przeciwko torpedom.
- Rosja:
- RGB-60.
[edytuj] Uzbrojenie artyleryjskie
Uzbrojenie artyleryjskie niszczycieli rakietowych odgrywa rolę drugorzędną i zostało znacznie zredukowane w stosunku do niszczycieli okresu II wojny światowej i pierwszych lat powojennych. Dzieli się na artylerię dużego i małego kalibru. Artyleria głównego kalibru, przeznaczona do obrony przed lotnictwem i ewentualnie ostrzału celów nawodnych lub lądowych, składa się najczęściej z dwóch dział, pojedynczych albo podwójnych kalibru 100/130 mm, o zasięgu ok. 5-10 Mm.
- Włochy:
- Oto Melara kaliber 76 mm
- Rosja:
- AK-130 kaliber 130 mm
- AK-100 kaliber 100 mm
- AK-276 kaliber 76 mm
- Stany Zjednoczone:
- Mark 45 kaliber 127 mm
Drugi element uzbrojenia artyleryjskiego stanowią wielolufowe działka szybkostrzelne małego kalibru 20-30 mm, służące głównie do bezpośredniej obrony jednostki przed nadlatującymi pociskami rakietowymi, a także samolotami w odległości do 2 km. Takie działka zazwyczaj są sprzężone z radarem w zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej, ale mogą też występować jako samodzielne.
- Francja:
- Oerlikon
- Holandia i Wielka Brytania:
- Rosja:
- AK-630M
- Stany Zjednoczone:
[edytuj] Wyposażenie elektroniczne
Z postępem uzbrojenia nastąpił także rozwój środków wykrywania przeciwnika, kierowania uzbrojeniem, obrony przed atakami oraz systemów sprawnego dowodzenia i łączności na okręcie. Niszczyciele posiadają liczne radiolokatory, hydrolokatory i inne urządzenia, które są równie ważne jak samo uzbrojenie.
|
|
|
- Radary dozoru nawodnego i nawigacyjne
- Rosja:
- Wołga (w kodzie NATO: Palm Frond)
- Francja:
- Decca 1226
- Recal DRBN 34
- Stany Zjednoczone:
- ISC Cardion SPS-55
- Raytheon SPS-64
- Norden SPS-67
- Rosja:
- Radary dozoru powietrznego
- Francja:
- Thomson-CSF DRBJ 11
- Thomson-CSF DRBV 26
- Stany Zjednoczone:
- Hughes Mk 23 TAS
- RCA SPY-1
- Rosja:
- MR-320M Topaz (w kodzie NATO: Strut Pair)
- MR-710 Fregat (w kodzie NATO: Top Plate)
- Francja:
- Radary naprowadzania i kierowania uzbrojeniem
- Francja:
- Thomson-CSF Vega DRBC 32
- Thomson-CSF DRBR 51
- Rosja:
- 3TS-25 Garpun (w kodzie NATO: Plank Shave)
- MR-90 Oriech (w kodzie NATO: Front Dome)
- MR-123 Wympiel (w kodzie NATO: Bass Tilt)
- MR-212 Drakon (w kodzie NATO: Eye Bowl)
- MR-218 Lew (w kodzie NATO: Kite Screech)
- MR-360 Podkat (w kodzie NATO: Cross Sword)
- Stany Zjednoczone:
- Lokheed SPG-60
- Raytheon/RCA SPG-62
- Francja:
- Sonary
- Francja:
- Thomson Sintra DUBA 25
- VDS DUBV 43
- Rosja:
- MG-335 Platina (w kodzie NATO: Bull Horn)
- MG-342 Orion (w kodzie NATO: Horn Jaw)
- Stany Zjednoczone:
- Gould/Raytheon/GE SQQ-89
- GE/Hughes SQS-53
- Francja:
- Systemy przeciwdziałania
- Stany Zjednoczone:
- Sensytech SLQ-25 Nixie
- Raytheon SLQ-32
- Stany Zjednoczone:
[edytuj] Lotnictwo pokładowe
Na współczesnych niszczycielach stacjonują zazwyczaj dwa śmigłowce. Służą one głównie do zwalczania zanurzonych okrętów podwodnych przy pomocy torped pokładowych oraz czasami do atakowania jednostek nawodnych używając pocisków przeciwokrętowych.
- Stany Zjednoczone:
- SH-60 Seahawk
- SH-2F Seasprite
- Wielka Brytania:
- Rosja:
[edytuj] Współczesne okręty
Nowoczesne okręty opisywanej klasy różnią się od siebie nawzajem ilością różnych rodzajów uzbrojenia, jednak podstawowymi faktami łączącymi tę klasę jest posiadanie przeciwokrętowych i przeciwlotniczych pocisków rakietowych, różnej broni przeciw okrętom podwodnym, przynajmniej jednej armaty głównego kalibru i kilku mniejszych, oraz co najmniej jednego śmigłowca pokładowego. Starsze niszczyciele rakietowe nie posiadały wszystkich tych elementów.
Z powodu ogólnej tendencji do powiększania się poszczególnych klas okrętów wojennych oraz niejednolitej i zmiennej klasyfikacji w różnych państwach i okresach, granica na której zaczyna się i kończy przynależność do klasy niszczycieli jest dość trudna do ostrego wyznaczenia. Czasem trudno rozróżnić dużą fregatę rakietową od niszczyciela rakietowego, gdyż część współczesnych fregat to okręty duże, niewiele mniejsze od niszczycieli rakietowych średniego pokolenia, posiadające z nimi wiele wspólnych cech. Jednak ostatecznie można stwierdzić, iż w przeciwieństwie do fregat, dominującą funkcją niszczycieli rakietowych nie jest obecnie funkcja eskortowa. Mają one silniejsze od fregat rakietowych uzbrojenie, szczególnie artylerię pokładową i rakietową. Z drugiej strony, marynarka wojenna USA od lat 90. XX wieku zastępuje fregaty niszczycielami w roli okrętów eskortowych grup lotniskowców. Z kolei radzieckie współczesne niszczyciele projektu 1155, typu Udałoj są w Rosji klasyfikowane jako duże okręty przeciwpodwodne (Bolszoj Protiwołodoczynyj Korabl), których uzbrojenie jest dostosowane głównie do tego celu.
Włoski niszczyciel rakietowy typu Luigi Durand de la Penne
Dość specyficzna różnica zachodzi między obecnymi niszczycielami rakietowymi, a krążownikami rakietowymi. Polega ona głównie na wielkości i trochę większej ilości uzbrojenia, jednak rodzajem tego uzbrojenia jednostki te w ogóle nie odbiegają od siebie. W związku z tym mają również stosunkowo podobne zadania, a najlepszym przykładem jest to, iż amerykańskie krążowniki typu Ticonderoga dzielą wręcz wspólny projekt kadłuba z dużymi niszczycielami typów Spruance i Kidd.
[edytuj] Zastosowanie
[edytuj] Niszczyciele rakietowe na świecie
Na takie okręty jak współczesne niszczyciele i na posiadanie większej ich ilości, mogą sobie obecnie pozwolić tylko największe z marynarek wojennych świata. W wielu innych zostały one zastąpione przez fregaty i korwety, o również rosnących możliwościach bojowych. Niszczyciele to jednostki przeznaczone do działań na wielkich akwenach, szczególnie przydatne są dla państw o długiej granicy morskiej. Swą uniwersalnością mogą zaspokoić potrzebę bezpieczeństwa i obrony takich granic morskich. Przeznaczone są do różnorodnych zadań, takich jak wykonywanie ataków na wszystkie rodzaje okrętów, pojedynczych i ich grup, niszczenie sił napadu powietrznego, eskortowanie własnych okrętów i statków, ogólnie prowadzenie wszechstronnej walki na wszelakich teatrach działań morskich, gdzie mogą działać pojedynczo i w grupach. Obecnie znaczące floty niszczycieli posiadają Stany Zjednoczone, Rosja, Chiny, Wielka Brytania i Japonia. Najpopularniejszymi niszczycielami są amerykańskie jednostki typu Arleigh Burke i rosyjskie projektu 956, typu Sowriemiennyj (oznaczenie w kodzie NATO: Sovremenny).
Jednostki omawianej klasy różnie nazywane są w poszczególnych krajach. Niemcy określają je jako Zerstörer, Włosi caccia, Francuzi frégates, a Rosjanie Eskadrielnyj Minonosiec (esminec), jednak najczęstszym określeniem, które przyjęło się w skali międzynarodowej jest anglosaskie Guided Missile Destroyer. Większość z tych nazw można tłumaczyć właśnie po prostu jako niszczyciel lub niszczyciel rakietowy.
[edytuj] Niszczyciele rakietowe w Polsce
Niszczyciel rakietowy projektu 61MP już po wycofaniu ze służby
Polska Marynarka Wojenna posiadała w swojej historii dwa niszczyciele rakietowe, oba noszące imię ORP Warszawa. Pierwsza Warszawa to niszczyciel rakietowy obrony powietrznej projektu 56AE (oznaczenie w kodzie NATO: Kotlin SAM) wcielony do służby w Marynarce Wojennej ZSRR w 1958 jako Sprawiedliwyj. Został kupiony przez Polskę w 1970, a wycofany w 1986. W przeciwieństwie do następcy był wyposażony tylko w przeciwlotnicze pociski rakietowe.
Druga Warszawa to początkowo także był okręt obrony powietrznej projektu 61M (oznaczenie w kodzie NATO: Kashin), ale w 1973 został on przez Rosjan dozbrojony w pociski przeciwokrętowe i zmodernizowany do standardu projektu 61MP (oznaczenie w kodzie NATO: Modified Kashin). Również ta jednostka od 1969 służyła w ZSRR i nazywała się Smiełyj, a w 1988 została od Rosjan wydzierżawiona, by ostatecznie w 1992 zostać odkupioną przez Polską Marynarkę Wojenną. Okręt ostatni raz opuścił banderę wojenną w 2003 i prawdopodobnie zakończył tym samym erę polskich niszczycieli zostając wcielony do rezerwy.
- ORP Warszawa (typu Kotlin) (275) (25 czerwca 1970 - 31 stycznia 1986)
- ORP Warszawa (projektu 61MP) (II) (271) (9 stycznia 1988 – 5 grudnia 2003)
[edytuj] Bibliografia
- Jarosław Ciślak. "Polska Marynarka Wojenna 1995." Wydawnictwo Lampart w koedycji z Wydawnictwem Bellona. Warszawa 1995. (ISBN 83-86776-08)
- Camil Busquets. "Niszczyciele, Fregaty i Korwety." Dom Wydawniczy Bellona. Warszawa 2002. (ISBN 83-11-09371-7)
- Jacek Krzewiński. "Okręty Wojenne Świata" Dom Wydawniczy Bellona. Warszawa 2002. (ISBN 83-11-09027-0)
[edytuj] Zobacz też
