Kapłaństwo kobiet
Z Wikipedii
Kapłaństwo kobiet – powszechnie stosowane określenie kwestii dopuszczania kobiet do czynności kapłańskich.
Spis treści |
[edytuj] Znaczenie szersze
Wychodząc od definicji słowa "kapłan", oznaczającego osobę pośredniczącą między ludźmi a istotą nadludzką (bóstwem) poprzez sprawowanie określonych czynności kultowych, zagadnienie dopuszczania kobiet do tych czynności można by rozpatrywać w wielu religiach. Kobiety sprawowały niektóre funkcje kapłańskie w religiach starożytnych (Egipt, Babilonia, Rzym, Grecja), a obecnie w religiach pierwotnych (np. w Afryce Zachodniej czy Oceanii), shintō i buddyzmie. Kapłanami w judaizmie, taoizmie i zaratusztrianizmie byli wyłącznie mężczyźni. Wiąże się to z rolą kobiety w ujęciu doktryny i tradycji poszczególnych religii. Kwestia nie dotyczy islamu, gdyż kapłaństwo w nim nie występuje.
[edytuj] Znaczenie ścisłe
Współcześnie zwrot „kapłaństwo kobiet” kojarzony jest najczęściej z dyskusją wokół możliwości sprawowania funkcji kapłańskich przez kobiety w chrześcijaństwie. Wraz z emancypacją kobiet i rozwojem ruchu feministycznego w świecie zachodnim zaczęto dyskutować o prawach kobiet, pojawiła się więc także problematyka dopuszczenia kobiet do kapłaństwa. Ponieważ było to już po podziale chrześcijaństwa na liczne wyznania, sprawa była podejmowana odrębnie przez poszczególne Kościoły, przy czym ujawniły się znaczne różnice w tej kwestii.
[edytuj] Kościoły protestanckie
Decyzja niektórych Kościołów o ordynacji kobiet na duchownych związana była z następującymi argumentami:
- niedopuszczanie kobiet do urzędu duchownego jest elementem kulturowo-społecznym (a zatem zmiennym)
- jeśli przekaz Ewangelii ograniczony jest do jednej płci, brakuje pełnego posługiwania Kościoła
- w Nowym Testamencie są wzmianki o pełnieniu pewnych funkcji przez kobiety (np. diakonisa Feba, List do Rzymian 16, 1-2)
Dopuszczenie kobiet do urzędu duchownego powiązane jest też z faktem, że Kościoły protestanckie nie uznają sakramentalnego charakteru święceń kapłańskich i tzw. kapłaństwa hierarchicznego. Akcent położony jest na powszechne kapłaństwo wiernych, a wypełnianie powierzonej funkcji zwierzchnika wspólnoty jest spełnianiem urzędu.
[edytuj] Historia
Pierwszymi wspólnotami chrześcijańskimi dopuszczającymi kobiety do urzędu duchownego były Kościoły o rodowodzie protestanckim, dość odległym od czasów reformacji: kongregacjonaliści amerykańscy (niejaka A. Brown, 1853), Armia Zbawienia (1870), metodyści (1891), baptyści (1918), prezbiterianie (1956), mennonici (1973). Jednak decyzję o ordynacji kobiet zaczęły podejmować także Kościoły tradycji luterańskiej w poszczególnych krajach: Holandii (1929), Norwegii (1930), Danii (1948), Szwecji (1958), Hesji (1959; od 1978 w całych Niemczech), Stanach Zjednoczonych (1970), Finlandii (1988). Kobiety są dopuszczone do ordynacji także w Czechosłowackim Kościele Husyckim i Kościołach tradycji reformowanej. We wspólnotach protestanckich o zachowanym ustroju episkopalnym kobiety mogą pełnić także funkcję biskupów.
[edytuj] Stanowiska polskich Kościołów protestanckich
- Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP stosuje ordynację kobiet jedynie na urząd diakona oraz diakonisy (podkreślić należy różnicę pomiędzy diakonem-kobietą a diakonisą).
- Kościół Zielonoświątkowy w RP nie ordynuje kobiet na pastorów, jakkolwiek uznaje posługę kobiet na stanowisku diakonisy.
- Kościół Adwentystów Dnia Siódmego stosuje ordynację kobiet na urzędy duchowne.
- Kościół Chrześcijan Baptystów nie ordynuje kobiet na pastorów, jakkolwiek uznaje posługę kobiet na stanowisku diakonisy.
- Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP stosuje pełną ordynację kobiet (np. ordynowana w 2003 ks. Wiera Jelinek).
- Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP dopuszcza ordynację kobiet, która jednak obecnie nie jest stosowana praktycznie.
[edytuj] Kościoły starokatolickie
Duże znaczenie teologiczne ma fakt wyświęcania kobiet na kapłanki w niektórych Kościołach starokatolickich, gdyż święcenia mają tam charakter sakramentalny i trwa w nich sukcesja apostolska w rozumieniu katolickim.
Od 1929 roku ordynacja kobiet praktykowana była w Kościele Mariawickim w Polsce. W latach 30. XX wieku zaprzestano jej w głównym nurcie - Kościele Starokatolickim Mariawitów. Do dziś posługa kapłańska kobiet zachowała się w Kościele Katolickim Mariawitów.
W Unii Utrechckiej Kościołów Starokatolickich do święceń kapłańskich dopuszczono kobiety w: Niemczech (1996), Austrii (1998), Holandii (1999) i Szwajcarii (2000). Są to jednak autonomiczne decyzje lokalnych kościołów.
W 2003 roku Kościół Starokatolicki na Słowacji oraz Polski Narodowy Kościół Katolicki odrzuciły możliwość ordynacji kobiet i w proteście wobec tych praktyk wystąpiły z Unii Utrechckiej. Schizma ta spowodowała utworzenie Światowej Rady Narodowych Kościołów Katolickich, która zrzesza kościoły starokatolickie opowiadające się przeciw święceniom duchownym kobiet.
Od 2007 roku pełne święcenia we wszystkich stopniach udziela kobietom Reformowany Kościół Katolicki.
[edytuj] Kościoły anglikańskie
Na mocy uchwał Anglikańskiej Rady Konsultacyjnej z 1971 r. poszczególne prowincje wspólnoty Kościołów anglikańskich samodzielnie mogą podejmować decyzję co do ordynacji kobiet. Po raz pierwszy dokonał takich święceń Kościół anglikański w Hongkongu w tymże roku (wcześniejszą ordynację z 1944 r. uznano za nieważną). W 1976 r. wyświęcono kobiety w Kościele episkopalnym w Stanach Zjednoczonych; w tym też Kościele pierwsza kobieta wyznania anglikańskiego, Barbara Harris, została wyświęcona na biskupa (jako biskup sufragan). Pierwszą kobietą-biskupem diecezjalnym została w 1992 r. Penelope Jamieson (Kościół anglikański w Nowej Zelandii). W końcu Synod Generalny samego Kościoła Anglii podjął decyzję o święceniu kobiet, a pierwszej ordynacji dokonano w Bristolu i Canterbury w 1994 r. W konferencji w Lambeth w 1998 r. po raz pierwszy uczestniczyło 11 kobiet-biskupów (w tym 7 diecezjalnych).
Fakt udzielania święceń kobietom był w łonie wspólnoty anglikańskiej przedmiotem kontrowersji i dyskusji. Grupa przeciwników tej daleko idącej zmiany przeszła konwersję na katolicyzm. Nie należy jednak spodziewać się, by ordynacja kobiet stała się przyczyną jakiegoś rozłamu w anglikanizmie.
[edytuj] Kościół katolicki
Kościół katolicki odnosi się negatywnie do praktyki ordynacji kobiet i jednoznacznie stwierdza, że "święcenia ważnie przyjmuje tylko mężczyzna ochrzczony" (KPK kan. 1024). Sformułowanie to jest przywołane w Katechizmie (punkt 1577) z komentarzem: "Pan Jezus wybrał mężczyzn (viri), by utworzyć kolegium Dwunastu Apostołów, i tak samo czynili Apostołowie, gdy wybierali swoich współpracowników, którzy mieli przejąć ich misję. Kolegium Biskupów, z którym prezbiterzy są zjednoczeni w kapłaństwie, uobecnia i aktualizuje aż do powrotu Chrystusa kolegium Dwunastu. Kościół czuje się związany tym wyborem dokonanym przez samego Pana. Z tego powodu nie są możliwe święcenia kobiet."
Stanowisko to wymagało w ostatnim czasie kilkakrotnego potwierdzania i głębszego uzasadniania. Gdy we Wspólnocie Anglikańskiej rozpatrywano możliwość ordynacji kobiet, papież Paweł VI, odpowiadając na list arcybiskupa Canterbury F. Coggana (1975), podał następujące argumenty przeciw kapłaństwu kobiet:
- poświadczony przez Pismo Święte przykład Chrystusa, który wybrał swoich Apostołów wyłącznie spośród mężczyzn
- stała praktyka Kościoła, który naśladuje Chrystusa wybierając tylko mężczyzn
- żywe Magisterium Kościoła, konsekwentnie głoszące, że wykluczenie kobiet z kapłaństwa jest zgodne z zamysłem Boga wobec swego Kościoła
Z polecenia Pawła VI Kongregacja Nauki Wiary opracowała szersze wyjaśnienie zagadnienia, ogłoszone w deklaracji Inter insigniores (1976), w której przywołana jest:
- nieprzerwana tradycja Kościoła od pierwszych wieków, której strzegą też Kościoły wschodnie
- postawa Chrystusa, który – mimo swego niekonwencjonalnego jak na tamte czasy postępowania wobec kobiet – żadnej z nich, nawet swej Matki, nie powołał do grona apostolskiego
- praktyka samych Apostołów, którzy, mając do pomocy wiele kobiet, ustanawiali w posłudze kapłańskiej tylko mężczyzn
Jan Paweł II w liście apostolskim Mulieris dignitatem napisał: "Powołując samych mężczyzn na swych Apostołów, Chrystus uczynił to w sposób całkowicie wolny i suwerenny. Uczynił to z taką samą wolnością, z jaką w całym swoim postępowaniu uwydatniał godność i powołanie kobiety, nie dostosowując się do panującego obyczaju i tradycji sankcjonowanej ówczesnym ustawodawstwem. Tak więc hipoteza, że powołał jako Apostołów mężczyzn, stosując się do mentalności swoich czasów, wcale nie odpowiada sposobowi działania Chrystusa." Jan Paweł II przypomniał także o relacji Chrystusa do Kościoła, która ma przypominać relację mężczyzna-kobieta (oblubieniec-oblubienica). Skoro najpełniej wyraża się to w Eucharystii, przejrzystość i jednoznaczność domaga się, by kapłanem (działającym in persona Christi, tzn. w imieniu Chrystusa) był mężczyzna. W liście apostolskim Ordinatio sacerdotalis papież raz jeszcze podał uzasadnienie nauki Kościoła, a na zakończenie stwierdził: "Aby zatem usunąć wszelką wątpliwość w sprawie tak wielkiej wagi, która dotyczy samego Boskiego ustanowienia Kościoła, mocą mojego urzędu utwierdzania braci (por. Łk 22, 32) oświadczam, że Kościół nie ma żadnej władzy udzielania święceń kapłańskich kobietom oraz że orzeczenie to powinno być przez wszystkich wiernych Kościoła uznane za ostateczne." Kongregacja Nauki Wiary potwierdziła, że doktryna ta powinna być uważana za należącą do depozytu wiary. Naukę dotyczącą nieudzielania święceń kapłańskich kobietom zakwalifikowano jako prawdę związaną z Objawieniem na mocy logicznego wynikania.
Na zarzut, że jest to przejaw dyskryminacji kobiet, Kościół katolicki odpowiada, iż kapłaństwo urzędowe nie ma charakteru doczesnej władzy czy wyróżnienia, zatem nie może być rozumiane jako czyjekolwiek prawo (gdyby było prawem, to rzeczywiście ordynacja samych tylko mężczyzn byłaby dyskryminacją). Doktryna ta wynika z posłuszeństwa Chrystusowi, a jej zmiana byłaby samowładztwem. Argumentacja zakłada oczywiście, że wyjdzie się poza ludzkie rozumowanie. Drugi zarzut, że doktryna katolicka stanowi przeszkodę w dialogu ekumenicznym, uważany jest za bezzasadny. Kwestia "czym jest kapłaństwo?" jest przedmiotem sporu od rozłamu w XVI w., nie jest więc niczym nowym. Dokumenty Kościoła katolickiego szczerze i jasno przedstawiają tożsamość własnej wiary, a przy okazji są przyczynkiem do poszukiwania jedności z prawosławiem. W opinii Kościoła katolickiego to raczej decyzja na wyświęcanie kobiet jest przeszkodą w ekumenizmie, gdyż przeciwstawia się w sposób formalny wspólnej tradycji katolicyzmu i prawosławia.
Mimo takiego stanowiska istnieją ruchy na rzecz wprowadzenia kapłaństwa kobiet w Kościele katolickim, przejmujące argumenty Kościołów protestanckich.
[edytuj] Kościoły prawosławne
W prawosławiu dominuje pogląd, że tzw. kapłaństwo kobiet to typowy problem kultury zachodniej. Nie jest to jednak kwestia pomijana. Na Międzyprawosławnej Konsultacji Teologicznej (Rodos, 1988) sformułowano argumenty przeciwne sprawowaniu funkcji kapłańskich przez kobiety. Są one właściwie identyczne z katolickimi:
- przykład Jezusa (nie wybrał żadnej kobiety na apostoła) i Bogurodzicy (nie sprawowała żadnego urzędu w Kościele)
- tradycja apostolska (apostołowie nie przekazywali urzędu kapłańskiego kobietom, a św. Paweł wyraźnie określił rolę kobiet w Kościele)
Stanowisko to potwierdził patriarcha Konstantynopola Dymitr I w piśmie do wszystkich Kościołów prawosławnych (1989).
Prawosławie dopuszcza jednak udzielanie pod pewnymi warunkami kobietom pierwszego stopnia święceń kapłańskich, tj. święceń diakonatu, choć od średniowiecza nie jest to stosowane w praktyce (ostatnio pojawiają się jednak głosy za jego przywróceniem).
[edytuj] Kapłaństwo kobiet w historii
Według Joan Morris, autorki książki Lady was a bishop' ("Kobieta była biskupem") istnieją świadectwa, że kobiety do XV wieku bywały wyświęconymi duchownymi[1]. Dowodami miałyby być pochodzące nawet z XV wieku malowidła kobiet sprawujących Eucharystię, starożytne oraz wczesnośredniowieczne napisy wskazujące, że kobiety pełniły nawet funkcje biskupie, płaskorzeźba z kościoła Le-Puy-en-Velay przedstawiająca przełożoną zakonu pozbawianą atrybutów biskupich, oraz Kronika Widukinda mówiąca o śmierci podczas burzy utriusque sexus sacerdotes ("kapłanów obojga płci")[2].
Wiadomo o istnieniu kapłaństwa kobiet w Kościele celtyckim.
[edytuj] Zobacz też
Przypisy
- ↑ Fragment artykułu Kobiety w sutannach, Wiedza i Życie 5/1993, Prószyński i S-ka; cytowany w Kobiety w sutannach (pl). Racjonalista.pl, 18 lipca 2002. [dostęp 8 sierpnia 2007].
- ↑ Widukind z Korbei: Rerum gestarum Saxonicarum libri tres. X wiek, ss. księga III, rozdział IXVI. "Templa denique plerisque in locis tempestate valida concussa visentibus et audientibus horrorem nimium incussere; utriusque sexus sacerdotes ictu fulminis interierunt, et alia multa illo tempore contigerunt dictu horrenda et propterea nobis pretereunda". (Tekst z słowami wytłuszczonymi)
