Język norn
Z Wikipedii
| Norn | |
| Obszar | Szetlandy i Orkady |
| Liczba mówiących | Język wymarły |
| Ranking | ? |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki indoeuropejskie *Języki germańskie **Języki północnogermańskie ***Język norn |
| Pismo | łaciński |
| Kody języka | |
| ISO 639-1 | - |
| ISO 639-2 | gem |
| ISO/FDIS 639-3 | nrn |
| SIL | ? |
| W Wikipedii | |
| Zobacz też: język, języki świata | |
Język norn - wymarły język skandynawski (wywodzący się ze staronordyjskiego), którym posługiwali się mieszkańcy wysp Szetlandów i Orkadów, aż do zajęcia ich przez Szkocję w XV w.
Słowo norn wywodzi się ze staronordyjskiego norrœnn (norweski, nordyjski) i norrœna (język norweski, nordyjski).
Podobnie jak w innych językach germańskich czasownik w języku norn miał formy dwóch czasów (teraźniejszy i przeszły) i trzy tryby (przypuszczający, oznajmujący i rozkazujący) i cztery przypadki (nom., acc., gen., dat.) Czasowniki mogły mieć koniugację mocną lub słabą. Norn posiadał dwie liczby (pojedynczą i mnogą) i trzy rodzaje (męski, żeński i nijaki).
Nie wiadomo dokładnie, kiedy język norn wymarł; możliwe, że mówiono nim jeszcze w niektórych częściach tych wysp do XVIII wieku. Pojedyncze słowa, zaadaptowane do angielskiego lub szkockiego przetrwały śmierć języka. Najbardziej współcześnie funkcjonującym językiem zbliżonym do języka norn jest język farerski i islandzki.
Do dzisiaj zachowało się niewiele fragmentów zapisanych w języku norn: kilka inskrypcji runicznych, dokumentów zapisanych w rzymskim alfabecie i zapisów mówionego języka (np "ballada o Hildinie"). Jednym z ocalałych tekstów jest chrześcijańska modlitwa Ojcze nasz.
Mt 6:9-13, Orkadzki Norn (tłum. Wallace; 1700)
Favor i ir i chimrie, Helleur ir i nam thite, gilla cosdum thite cumma, veya thine mota vara gort o yurn sinna gort i chimrie, ga vus da on da dalight brow vora Firgive vus sinna vora sin vee Firgive sindara mutha vus, lyv vus ye i tumtation, min delivera vus fro olt ilt, Amen.
Mt 6:9-13, Szetlandzki Norn (1774)
Fy vor or er i Chimeri. Halaght vara nam dit. La Konungdum din cumma. La vill din vera guerde i vrildin sindaeri chimeri. Gav vus dagh u dagloght brau. Forgive sindorwara sin vi forgiva gem ao sinda gainst wus. Lia wus ikè o vera tempa, but delivra wus fro adlu idlu. For do i ir Kongungdum, u puri, u glori, Amen
Mt 6:9-13, Farerski (język wysp owczych) (najbliższy pokrewny)
Faðir vár, Tú, sum ert í Himli. Heilagt verði navn Títt. Komi ríki Títt. Verði vilji Tín, sum í Himli, so á jørð. Gev okkum í dag okkara dagliga breyð. Og fyrigev okkum syndir okkara, so sum vit eisini fyrigeva teimum, ið móti okkum synda. Leið okkum ikki í freistingar, men frels okkum frá tí illa.
Mt 6:9-13, Staronordycki:
Faþer vár es ert í himenríki, verði nafn þitt hæilagt Til kome ríke þitt, værði vili þin sva a iarðu sem í himnum. Gef oss í dag brauð vort dagligt Ok fyr gefþu oss synþer órar, sem vér fyr gefom þeim er viþ oss hafa misgert Leiðd oss eigi í freistni, heldr leys þv oss frá öllu illu.
Źródło: Þorvaldur Bjarnarson, 1878.
pragermański¹ † z pranordyckim†
wschodniogermańskie:
burgundzki † • gocki † • lombardzki † • wandalski †
zachodniogermańskie:
afrikaans • alzacki • angielski • (staroangielski † • średnioangielski † • wczesny nowoangielski †) • denglisch • dolnoniemiecki • dolnosaksoński • fryzyjski • jidysz • lotaryński • luksemburski • niderlandzki (warianty: flamandzki • holenderski • limburgijski • południowogeldryjski • twents) • niemiecki • (staro-wysoko-niemiecki † • średnio-wysoko-niemiecki † • wczesno-nowo-wysoko-niemiecki • nowo-wysoko-niemiecki) • niemiecki w Austrii • oorlans • pensylwański • plautdietsch • schwyzertüütsch • scots • starosaksoński † • wschodniodolnoniemiecki • wilamowski (wymysiöeryś)
skandynawskie:
duński • farerski • islandzki • jämtlandzki • szwedzki • szwedzki Rinkeby • norn † • norweski (nynorsk • riksmål • bokmål) • starogotlandzki † • staronordyjski †
¹ Język pragermański nie jest językiem germańskim, ale przodkiem wszystkich języków germańskich
