Język dolnosaksoński

Z Wikipedii

Język dolnosaksoński (Neddersassisch; w języku niderlandzkim: Nedersaksisch; w języku niemieckim: Niedersächsisch), dawniej "język dolnoniemiecki" (w języku niemieckim: Plattdeutsch, Niederdeutsch; w języku niderlandzkim: Platduits, Nederduits, w języku dolnosaksońskim: Plattdüütsch, Nedderdüütsch). Wywodzi się z języka starosaksońskiego. Kod ISO 639-2 nds.

Językiem dolnosaksońskim posługują się mieszkańcy Niemiec północnych (landów – Dolna Saksonia, Szlezwik-Holsztyn, Brema, Hamburg, Nadrenia Północna-Westfalia, Meklemburgia-Pomorze Przednie, Saksonia-Anhalt, Brandenburgia), oprócz tego w prowincjach północno-wschodnich Niderlandów (Holandii). Do końca drugiej wojny światowej język dolnosaksoński był także używany w Polsce północnej i dalej na wschód wzdłuż wybrzeża Bałtyku. Większa część zapożyczeń "niemieckich" w języku kaszubskim, w języku estońskim i w językach skandynawskich faktycznie nie pochodziła z języka niemieckiego ale z języka dolnosaksońskiego. Mennonici, którzy teraz mieszkają w wielu częściach świata, mówią dialektem dolnosaksońskim (Plautdietsch), który był używany w Polsce, wokół ujścia Wisły.

W średniowieczu odmiana języka dolnosaksońskiego z miasta Lubeka służyła jako lingua franca Hanzy i zyskała duże znaczenie w rejonie Morza Bałtyckiego i Norwegii. W miastach hanzeatyckich dolnosaksoński był także językiem, w którym zapisywano dokumenty dyplomatyczne i sądownicze.

Po zjednoczeniu Niemiec w 1871 r. Otto von Bismarck uczynił górnoniemiecki (Hochdeutsch) jedynym językiem urzędowym Rzeszy. Dolnosaksoński zachował się jako język potoczny północnych Niemiec, jednak jego istnienie jest zagrożone.

Od 1994 roku dolnosaksoński jest chroniony przez Unię Europejską. W niektórych landach istnieje nawet ustawodawstwo chroniące dolnosaksoński przed dyskryminacją, np. w Szlezwiku-Holsztynie urzędnicy są zobowiązani, aby na pisma petentów w języku dolnosaksońskim odpowiadać również po dolnosaksońsku.

W niektórych regionach Ameryki Północnej i Południowej potomkowie emigrantów z północnych Niemiec mówią jeszcze po dolnosaksońsku.

Język dolnosaksoński różni się od niemieckiego między innymi tym, że nie zaszedł w nim proces zwany drugą przesuwką spółgłoskową. Łączy go to z językami skandynawskimi (duński, szwedzki, norweski, islandzki, farerski), a także z fryzyjskim i angielskim.

Również słownictwo i gramatyka odróżnia dolnosaksoński od niemieckiego, np. w dolnosaksońskim istnieją tylko trzy przypadki (Nominativ, Genetiv, Objektiv).

Typowy dla dolnosaksońskiego jest także brak przedrostka ge- w tworzeniu Partizipu. Na przykład:

dolnosaksoński	holenderski	niemiecki	polski
Ik kööp.	Ik koop.	Ich kaufe	Ja kupuję.
Ik hebb köfft.	Ik heb gekocht.	Ich habe gekauft.	Ja kupiłem/am.
He löppt.	Hij loopt.	Er läuft.	On biegnie.
He is lopen.	Hij is gelopen	Er ist gelaufen.	On biegł.
Sett di nich op den ansträkenen Stohl!	Zet je niet op de geschilderde stoel!	Setze dich nicht auf den angestrichenen Stuhl!	Nie siadaj na pomalowanym krześle!